مقدمه:
ايران كشوری پهناور با تمدن چندين هزار ساله و داراي معماري اصيل به سبك هاي پارتي و پارسي است كه بناهاي همچون پاسارگارد ،تخت جمشيد ، قصر شيرين ،طاق كسري و… را از خود به جا گذاشته است.
پس از فتح ايران توسط مسلمانان و ورود مذهب نوپاي اسلام به اين سرزمين نياز به مكاني به نام مسجد پديدار شد.
مسجد سجده گاه انسانی است که خود مسجود ملاَیک بوده است.مسجد جایگاه امن برای پیوند روح آدمی با خالق هستی است و محل پاکترین و صمیمانه ترین آشنایی ها و ارتباطات میان بندگان خداست.

آمیختگی صفات خدادادی این مکان مقدس با هنرمعماران اهل دل بناهایی خلق کرده است که علاوه بر حظ بصر˛ روح خسته آدمی را برای لحظاتی هر چند کوتاه از قفس تن می رهاند و آرامش مي بخشد.
با توجه به اينكه در ايران الگويي براي ساخت مسجد وجود نداشته ،ايرانيان تازه مسلمان با اشتياق فراوان كه به اسلام و پيامبرش داشتند روش ساخت مساجد خود را از مسجد النبي در مدینه الهام گرفتند و اين شيوه ای تقليدي براي ساخت اولين مساجد در ايران و پایه گذار سبک خراسانی شد.
به مرور زمان تغييراتي در اين سبك پدید آمد كه باعث شکل گیری سبكهاي رازي و آذري و … شد.

برای دانلود و توضیحات بیشتر به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

آشنايي با شهرری
ری باستان: ری كه اكنون آثار بازمانده آن در شش كيلومتری جنوب شرقی تهران بچشم می خورد از نظر قدمت با نينوا و بابل هم عهد بوده و از نظر عظمت، از مهمّترين بلاد سده های نخستين اسلامی بشمار می آمده است . جز بغداد و نيشابور شهری با آن قابل رقابت نبوده است . بايد به حق ری را مادر تهران دانست . بنای اوّليه و هسته اصلی اين شهر كهن در اطراف چشمه علی واقع بوده است . در نزديكی اين چشمه، تپّه هائی وجود دارد كه بسيار كهن و باستانی است . در كاوشهای علمی كه بعمل آمده معلوم گرديده در دل آنها آثاری نهفته است كه از تمدنی كهن داستانها دارد . ضمن كاوشهای علمی كه بسال 1935 ميلادی در دامنه جنوبی كوه چشمه علی و اراضی مشرف به باغ صفائيه بعمل آمد، ظروف منقش سفالين مربوط به حدود چهار تا شش هزار سال پيش پيدا شد و نشان داد كه در كنار و امتداد اين چشمه قديمی ، انسانهای متمدنی زندگی می كرده اند ، و اينها همان سكنه نخستين پهنه ری هستند.

معماری و ساختمان
آستان مقدّس حضرت عبدالعظيم عليه السّلام همانند ديگر زيارتگاه هاي بزرگ و معتبر در آغاز امر، شامل بناي حرم يعني قسمت اصلي و مركزي آن بود و به تدريج در طول سده هاي مختلف بناها و متعلّقات ديگر متّصل بدان و پيرامون آن احداث شد و بصورت مجموعه بزرگ كنوني مشتمل بر حرمها، رواقها، مسجد ،ايوانها، صحن ها و ديگر آثار مربوطه و وابسته به آن در آمد كه بقاع (دوبقعه) امامزاده حمزه عليه السّلام و امامزاده طاهر عليه السّلام نيز در همين مجموعه قرار دارد. بناي اصلي و نخستين اين آستان يعني حرم آن در نيمه قرن سوّم هجري توسّط ” محمّد پسر زيد داعي علوي” تعمير اساسي يافت و درگاه اصلي ورودي آن كه در سمت شمال واقع است، نخست به فرمان پادشاهان آل بويه و سپس به همّت مجدالملك قمي تكميل گشت و آذين يافت. بناي حرم در قسمت پائين به شكل چهارضلعي و اندازه هر ضلع حدود هشت متر است و مانند همه بناهاي سلجوقي بر فراز چهار گوشه حرم چهار گوشواره يعني چهار طاق مورّب احداث نموده اند و قسمت بالاي آن را نيز بصورت هشت ضلعي ترتيب داده اند و بالاتر از قسمت هشت ضلعي، با احداث طاق بندي هاي كوچك آن را به شانزده ضلعي تبديل و بدين نحو زمينه را براي ايجاد پوشش گنبدي فراهم ساخته اند. (درون حرم در حال حاضر مزين به آينه كاري مي باشد) پوشش زرّين گنبد شامل ” طاق ضربي مدوّر” و گنبد بالايي آن با ساقه و بدنه بلند بصورت ” مخروطي يا هرمي” بوده كه در زمان شاه طهماسب صفوي تغيير شكل يافته است.

سبك باروك
از اوايل قرن هفدهم تا اواسط قرن هجدهم، انديشه‌ها و سليقه نو ـ معماري ـ هنر اروپا را دگرگوني بخشيد كه محققان اين دوره را باروك نام نهاده‌اند. باروک از نظر لغوي از واژه پرتقالي باروكو به مروارید نامنظم است.
هنر باروك بيش از آنكه در ادبيات بكار رود، در هنر معماري رخ نمود و به تدريج در هنرهاي تجسمي و موسيقي آشكار شد. سبك باروك تركيب‌بندي‌هاي دقيق و اكيد رنسانس را گرفت. معماران ايتاليايي زبان كاملاً جديدي در معماري بوجود آوردند كه آن را هم در پلان و هم در نما مي‌توان ديد. خم‌ها و اخم‌ها، سطوح محدب و مقعر، پيش‌آمدگي‌ها و فرورفتگي‌ِها و فضاهاي بسيار بزرك به معماري آنها جلوه‌ي ويژه‌اي بخشيد.

مفهوم باروك
باروك نوعي هنر است كه در آن قواعد تناسب رعايت نمي‌شود و همه‌ چيز بنا به حواس هنرمند نمايانده مي‌شود. باروك يك تداوم فرهنگي است كه در سرتاسر تاريخ هنر بارها تكرار شده است. باروك چيز پيچيده‌اي است كه پيچيدگي‌اش به غناي آن مي‌افزايد. باروك هنر جنبش ضد تجدد ديني است. هنرمندان در دوره‌ي باروك با احساس خود حركت مي‌كردند و احساس را مقدم بر عقل مي‌دانستند.

برای دانلود و توضیحات بیشتر به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

يونان:
اگر چه هنریونانی مدت بسیار زیادی منبع الهام هنرمندان باختر زمین بوده است.اروپاییان تا میانه سده هجدهم مستقیما” درباره آن چیز زیادی نمی دانستند. سرزمین یونان در جنوب شبه جزیره ی بالکان واقع شده است و می توان چهار ناحیه مجزا را در این سرزمین از هم تشخیص داد .یونان شمالی به وسیله ی سلسله ی جبال پند (Pinde) به منطق مجزا تقسیم شده است . رشته جبا ل پند به کوه های کوچک تر دیگر می پیوندند و مهم ترین کوه این مجموعه کوه المپ (بلندترین کوه یونان ) است، که از زمان های قدیم مقدس شمرده می شد و جایگاه خدایان بود . ناحیه ی Epire در مغرب یونان منطقه ای کوهستانی است و ناحیه ی تسالی در مشرق تنها جلگه ی بزرگ کشور یونان است . یونان مرکزی از کوهستان هایی که دنباله ی سلسله جبا ل پند هستند پوشیده شده است و جلگه های تنگ و باریکی در آن قرار دارد و به شش ناحیه ی عمده تقسیم شده است. فرهنگ مردم یونان بعد از فرو پاشی تمدن میسنی ها (Mycenaean) و مینوی (Minoan) بین سال های 1100الی 800 قبل از میلاد ،از تداخل دو گروه مختلف انسان ها شکل گرفت . گروه اول مردمانی منضبط با تعصب شدید قبیله ای بودند ، که دورین ها (Dorians) نام داشتند .

. این گروه تاخت و تاز خود را از شمال آغاز کردند و در حدود سا ل های 1100قبل از میلاد در پلوپونز (Peloponnesus) ساکن شدند و منطقه ای به نام اسپارتا (Sparta) را به عنوان پایتخت خود انتخاب کردند . گروه دوم که ملتی بازرگان و سیاست مدار بودند ، ایو نین ها (Ionians) نام داشتند و از طریق دریای اژه به آسیای صغیر و جزایر یونان آمده بودند وبا وجود اختلاف بین فرهنگ های این دو گروه ،در قرن هشتم قبل از میلاد، اتحاد بین دورین ها و ایونین ها صورت گرفت که از پس به آنان هلنی (Hellenes) اطلاق شد. واحد های سیاسی آنها ، به جای فرمانروایی ،به صورت دولت شهری اداره می شدند . یونان سرزمینی کوهستانی با زمین های حاصل خیز است که اغلب در کنار سا حل دریا گسترده شدند . سراسر دوره های باستان (قرن هفتم قبل از میلاد تا سا ل 480 میلادی ،و دوره ی کلاسیک در سا لهای 480-323 میلادی ) هیچ دولت شهری نتوانست برای مدتی طولانی بر دیگری حکمرانی کند.

برای دانلود و توضیحات بیشتر به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

چکیده :
نظام شکل گیری نقوس آثار مسجد جامع گرگان ، آنقدر دقیق و هماهنگ است که هر جزء ، جلوه ای از صورت کل خود و در مجموع نیز ، همه اجزا و مفردات ، نشانی از مجموعه خویش اند . به عنوان مثال ؛ اگر ساده ترین عنصر درختایی را ساقه و ملحقات آن بدانیم ، دارای شخصیتی است که همه مفردات همچون گلها و غنچه ها و برگ ها از همان خصوصیت برخوردارند .
متأسفانه در عصر غرب زدگی و دوری از فرهنگ و سنن اسلامی ، این ویژگی های روحانی به فراموشی سپرده شد و امروزه جز پوسته ای بی معنا ، برداشت برداشت دیگر از این هنر مقدس نمی شود ، لذا آنها را صرفا هنر تزیینی همچون همه هنر های تزیینی دیگر بر می شمردند و آن را قابل تحقیق و تفحص ندانسته و زحمت مطالعه پیرامون حکمت یا تاریخ یا طرق آموزش آن را به خود راه نداده اند .

رساله حاضر با عنوان بررسی نقوش آثار تاریخی مسجد جامع گرگان ، سعی نموده تا جنبه زیبا شناسی عناصر کار شده در آثاررا مورد بحث قرار دهد ، هر چند که جمع آوری منبع مکتوب و کامل از هنر منبت به خصوص منبت تیموری فراهم نشد . این رساله دارای 6 فصل است و هر فصل به بخش هایی تقسیم می شود ؛
فصل1؛ به معرفی و موقعیت جغرافیایی ، تاریخی ، آب و هوا ، جمعیت و بافت شهر استرآباد ( گرگان فعلی ) می پردازد .
فصل 2 ؛ ضمن معرفی مختصر درباره سلسله های سلجوقی ، ایلخانی ، تیموری و صفویه در ایران ، شرح مختصری درباره معماری و تزئینات کار شده در مورد مساجد هر دوره می دهد .