معماری اسلامی – خانه بروجردی ها کاشان ( گزارش ، تصاویر و نقشه ها )
خانه بروجردی ها از معروفترین بناهای شهر کاشان و از آثار تاریخی شهر کاشان در محله سلطان میراحمد در جنوب شرقیِ شهر کاشان واقع شده خانه بروجردی ها در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری ساخته شده و تحت شماره ۱۰۸۳ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است. خانه ی بروجردی ها نمونه یکی از خانه های مسکونی اعیان نشین دوره ی قاجار در کاشان است و اکنون محل اداره میراث فرهنگی کاشان است. بروجردی ها با بادگیرهای قرینه هلالی شکل زیبایی بر بام تالار و کلاه فرنگی روی آن یکی از زیباترین جلوه های معماری ایرانی را به معرض نمایش می گذارد. نقاشی‌های ارزنده و گچ بری‌های خانه بروجردی ها زیر نظر دو هنرمند بزرگ و نامدار نقاشی ایران دوران قاجار “مرحوم میرزا ابوالحسن غفاری کاشان” (بنیانگذار اولین مدرسه نقاشی در ایران) و برادرزاده اش “مرحوم میرزا محمدخان غفاری کاشانی” ملقب به “کمال الملک” ترسیم و طرح های گچبری خانه نیز با نظارت این دو استاد به انجام رسیده است.
بانی این خانه، حاج سید حسن نطنزی از بازرگان های نطنزی مقیم کاشان و معمار آن استاد علی مریم کاشانی بوده است. خانه بروچردی ها در دو طبقه و در بعضی قسمت ها مثل قسمت جنوبی که با سرداب دارای سه طبقه است نمادی از خانه های سنتی ایران است. خانه بروجردی ها در زمینی به مساحت تقریبی ۷۰۰ ،۱ مترمربع ساخته شده و مساحت این بنا حدود ۳۰۰۰ مترمربع و شامل دو حیاط اندرونی و بیرونی و مشتمل است بر دو ورودی اصلی و فرعی، هشتی، راهرو، حیاط، تابستان نشین، زمستان نشین، آشپزخانه، حیاط های سرپوشیده در اطراف، و زیرزمینی وسیع خانه بروجردی ها متناسب با خصوصیات اقلیمی و شرایط آب و هوایی منطقه کویری کاشان طراحی و ساخته شده، به گونه ای که در گرمای شدید تابستان هوای خنک و بسیار مطبوعی از طریق بادگیرهای واقع در بالای پشت بام به صورت طبیعی و دائمی به زیرزمین ها سرازیر شده و در آنها جریان می یابد.
این بنا از نظر خصوصیات محلّی و عناصر معماری و تزیینات داخلی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است نقاشی‌های این بنا در شیوه‌های متنوع و با رنگ و روغن و آبرنگ و زیر نظر هنرمند نامدار، مرحوم میرزامحمد خان غفاری ملقب به کمال‌الملک طراحی و اجرا شده است. در بام تالار نیز نورگیرها و بادگیرهای بسیار جالب خودنمایی می کند که از نظر طرح و اجرا در زمره آثار بدیع معماری سنتی ایران است.
بر خلاف تصور عامه، این خانه به اهالی بروجرد متعلق نبوده بلکه چون مراودات تجاری این بازرگانان نطنزی الاصل کاشانی بیشتر با تجار شهر بروجرد انجام می شده، لذا کاشانی ها به ایشان بروجردی می گفته اند! به همین مناسبت، محل سکونت ایشان هم به خانه ی بروجردی شهرت یافته است. معمار طراح و سازنده ی خانه ی بروجردی یکی از معمارهای چیره دست کاشان به نام استاد علی مریم کاشی بوده است که خانه ی طباطبایی ها (واقع در همین محله) و تیمچه ی امین الدوله (واقع در بازار میانچال کاشان) از دیگر آثار این معمار هنرمند است.
