ماسوله
در ۵۵ کیلومتری رشت در استان گیلان قرار دارد. ماسوله در ضلع شرقی یكی از رشته كوههای تالش قرار دارد. این محل كه به سبب نوع معماری خانه هایش شهرتی جهانی یافته است ، در شیب كوه واقع شده و نمای خانه های پله ای آن در دامنه سرسبز و سر برافراشته كوه ها و رودخانه ی خروشان “ماسوله رودخان” كه از خط القعر دره می گذرد ، از دل انگیزترین و دیدنی ترین مناظر گیلان و ایران است. با وسعت ۱۶ هکتار و ارتفاع ۱۰۵۰ متر از سطح دریای آزاد ساخته شده‌است. ماسوله در غرب جنوب غربی فومن قرار دارد و فاصله فومن تا رشت حدود 25 کیلومتر و از فومن تا ماسوله حدود 35 کیلومتر است . از طرف شمال غرب به ماسال ، از غرب به خلخال و از جنوب به پشتکوه خمسه زنجان و از مشرق به فومن محدود می شود . ماسوله در 29 درجه و 1 دقیقه عرض شمالی و 27 درجه و 8 دقیقه طول شرقی در ارتفاع 1050 متری از سطح دریا واقع شده است. اختلاف ارتفاع بلندترین و پایین ترین سطح روستا حدود 100 متر است

تاریخ
حدود هشتصد تا هزار سال پيش مردماني از نقاط مختلف سرزمين گسترده ايران به دلائل نامعلومي به منطقه ماسوله كوچ كردند. برخي از مردمان محلي نيز از منطقه اي به نام كهنه ماسوله واقع در 6 كيلومتري شمال غرب اين شهر با اين افراد همراه شدند. طي كاوش هاي انجام شده از محوطه باستاني كهنه ماسوله سفالينه هائي متعلق به قرون پنجم تا هشتم هجري قمري بدست آمده است كه دقيق ترين مستندات قابل توجه تاريخي مي باشند.

برای دانلود و توضیحات بیشتر به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

 

در ۱۰ کیلومتری بالاتر از ماسوله جدید، ماسوله قدیم با آثار و بازمانده‌های انسانی از قبیل سنگ کوره و … در منطقه‌ای گسترده پراکنده شده است که جزء آثار باستانی بشمار می‌آیند.

ماسوله جدید پس از ترك مردم از كهنه ماسوله ( احتمالاً به واسطه شیوع طاعون در سال 943 هـ . ق) ، توسط ساكنان آن در 6 كیلومتری شهر متروكه احداث شد. ماسوله در گذشته به دلیل قرار گرفتن در محل تلاقی معابر كوهستانی میان آذربایجان ، زنجان ، گیلان و تالش اهمیت فوق العاده ای داشت. گذرگاه های منشعب از ماسوله كه دارای موقعیت نظامی نیز بود، شاهد حوادث و سوانح بسیاری در این ناحیه كوهستانی بوده است.
این شهر طی شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

 

این شهرک هم اکنون رویارو با مسائلی مانند ریزش سنگ، سیل، رانش زمین، زمین‌لرزه، تصرف به منظور توسعه عمرانی و انسانی و تخریب و … می‌‌باشد.

.قلل مهم ماسوله عبارت‌اند از: شاه‌معلم (شامولوم)، آسمانکوه، لاسه سر، تروشوم و کله قندی. که قله شاه معلم با ارتفاع ۳۰۵۰ متر بلندترین نقطه استان گیلان می باشد.
در ماسوله دها چشمه آب زلال و گوارا وجود دارد .
پیدایش ماسوله
درباره پیدایش این شهر زیبا و کم نظیر ایران نظرات گوناگونی بیان شده از جمله میر ظهیرالدین در کتاب ( گیلان و دیلمستان ) چهار بار از موسله یاد می کند که همین ماسوله امروزی است . نامهای قدیمی این بخش ( خورتاب خانی ) و بیشتر ( البقر و ماسالار ) بوده است .
گروهی گویند که در قرن سوم هجری وقتی که ( سید جلال الدین اشرف ) در طارم شکست خورد ، عون بن محمد بن علی که همراه وی بود زخمی برداشت و به ماسوله آمد و به چوپانی برخورد به او گفت : که جسد او را هر جا یافت به خاک بسپارد . پس از خاک سپردن جسد او ، چوپانان یکی پس از دیگری خانه خود را در جوار قبر او ساختند تا آبادی ماسوله به وجود آمد .

در اینکه قدمت ماسوله به چه زمان میرسد اختلاف نظر زیاد است . برخی قدمت آنرا هزار و سیصد سال و جماعتی دیگر قدمت آنرا به دو هزار پانصد سال پیش نسبت می دهند .
ماسوله بخاطر موقعیت خاص جغرافیایی و بارندگی های فراوان فاقد بنای قدیمی است . اما سنگهایی با عمر بیشتر از 800 سال که بر روی آنها اغلب اشعاری حک شده به دست آمده است . عده ای دیگر ساخت شهر را بر اساس تاریخ خطی سالك « سالوك معلم » به دو تن از شاگردان سالك به نام های “عین علی” و “زین علی” كه مردم را به اسلام فرا می خواندند نسبت می دهند و معتقدند مردم به آن دو گرویده و سپس قبر آنها زیارتگاه اهالی شد.

در زمان فتحعلی شاه ، ماسوله تحت اختیار ارتش قرار داشت و برای توپخانه ی ایران گلوله می ساخت.

در زمان رابینو ماسوله دارای 5 محله ، دو یا سه كاروانسرا ، دو حمام و بازاری با 400 دكان بود كه در زمستان ها خالی می ماندند.

از محلات ماسوله می توان از كشه سر علیا ، كشه سر سفلی ، ریحانه بر ، خانه بر، مسجد بر و اسد محله نام برد. در گذشته چهار پل چوبی بر روی رودخانه احداث شده بود. از این میان پل بنا علی و پل حاجی محمدحسن از اهمیت و كاربرد بیشتری برخوردار بودند.

بیشتر اهالی ماسوله ، تالش و دارای مذهب شیعه ی اثنی عشری هستند. وجود امامزاده های متعدد در كل منطقه و پاره ای شباهت های معماری با معابد مهری و مانوی نیز نشان از تأثیرپذیری تاریخی و دینی دارد

 

تیره و نژاد ماسوله
ماسوله ای ها مردمی هستند قوی بنیه و کاری ، مردمان ماسوله دارای پوستی سفید و اکثرا با موهای بور و چشمانی روشن که به اصطلاح خود افراد شمال ( کاس ) یعنی افرادی با چشمان آبی .
رابینو در کتاب گیلان خود می نویسد : ماسوله همیشه جزء فومن بوده است بغیر از چند صباحی که در زمان فتحعلی شاه زیر نظر رئیس قورخانه اداره می شد . زیرا در اینجا گلوله های توپ برای توپخانه ایران می ساختند . زبان مردم ماسوله تالشی است
هنر و فرهنگ مردم ماسوله
در سال 1331 هجری قمری که رابینو از ماسوله دیدن کرده است می نویسد : این شهر دو حمام و سه کاروانسرا داشته است . بازارش چهارصد دکان داشته که شامل نانوائی ، عطاری ، قصابی ، کفاشی و بزازی بوده است . دو آسیاب برای نرم کردن پوست انار داشته اند و پوست انار سائیده را در رنگ کاری به کار می برده اند .
بیشتر ساکنان ماسوله به آهنگری اشتغال دارند . غیر از طالشها که در کوهای ماسوله ساکنند ، تیره عالیوند که بازمانده مردی به نام حاجی حسن هستند و تیره آستارائی نیز ساکن همین دهکده اند . زبان مردم ماسوله تاشی است ولی مردم ده با اطرافیان کمی اختلاف دارند .
صنایع دستی ماسوله عبارتند از کارهای دستی روی چوب و چرم سازی و ساختن چموش که نوعی کفش است . علاوه بر این در گذشته چاقوسازی ، داس سازی ماسوله از معروفیت خاصی برخوردار بوده است .

 

بقعه های ماسوله
1. بقعه عون بن علی یا عون بن محمد حنیفه بن علی ؛ این بقعه به عنوان محور بـُقاع منطقه و محل اصلی تجمعات مذهبی ساكنان ماسوله به شمار می آید.
بقعه در كنار مسجد قرار دارد و به قلندرخانه نیز معروف است. این امر می تواند نشانگر اعتقادات صوفیانه اهالی منطقه نیز باشد. بقعه ی عون بن علی بن محمد بن علی دارای دری به ابعاد 145*72 سانتیمتر است كه به در “چله خانه” شهرت دارد. پلان بقعه هشت گوش است و گنبدی دو پوش دارد. ارتفاع صحن امامزاده تا زیر طاق گنبد اول 20/4 متر است. این گنبدشلجمی (اگر دو قوس از دایره بر سطحی محیط شود كه هر دو از نصف دایره طولشان بیشتر باشد و انحداب یا كوژی آن در دو جانب باشد ، آن شكل را شلجمی گویند)است و در روزگاران جدید با حلب پوشانده شده است. در داخل اتاق حرم بقعه ، صندوقی جای دارد كه بر روی آن كتیبه ای به خط نسخ از سوره فتح و با تاریخ 1015 هـ . ق دیده می شود. چند سنگ قبر در داخل وایوان های بقعه و مسجد همجوار وجود دارد كه مربوط به زمان قاجاریه است.
2. امامزاده عین علی و زین علی ؛ این امامزاده در 1600 متری شرق ماسوله در محلی به نام “اشكلت” واقع است. امامزاده دارای كتیبه ها و پنجره های مشبك است و تاریخ ساخت آن 911 هـ . ق است.

 

3. امامزاده ابراهیم؛ در “خروه بن” بالای ماسوله و بر سر راه جاده خلخال واقع شده و دارای قدمت تاریخی است.

4. امامزاده هاشم ؛ در مغرب ماسوله ، زیر كوه سنگی قلعه بن قرار دارد. این امامزاده بنایی تاریخی دارد و بر سر راه جاده طارم واقع است.
مسجدهای ماسوله
مسجدهای ماسوله عبارت اند از ؛ مسجد خانه بر ، مسجد بر ، مسجد اسد محله ، مسجد كشه سر سفلی ، كشه سر علیا ، مسجد ریحانه بر ، مسجد قنبرآباد ، مسجد دو خاله ، مسجد جامع و مسجد صاحب الزمان متعلق به سال 1117 هـ

 

معماری ماسوله
معماری ساده اما کم نظیر همراه با سر سبزی و طراوت و خرمی درختان و جنگل های اطراف ماسوله چیزی نیست که بتوان بفریت از آن گذشت و یا بی تفاوت به آن نگریست . خانه ها چون نگینی در دل کوه بنا شده ،
معماری ماسوله در یک جمله توصیف می‌شود: حیاط ساختمان بالایی پشت بام ساختمان پایینی است و قتی شما از کوچه های باریک و مارپیچ ماسوله عبور میکنید بناچار از بام خانه هائی نیز عبور خواهید کرد که صاحب خانه مطلقا به آن اعتراض ندارد .
ماسوله دارای معماری منحصر به فردی است. محوطه جلوی خانه‌ها و پشت بام‌ها هر دو به عنوان پیاده رو استفاده می‌شوند. خیابان‌های کوچک و پله‌های بسیار به هیچ وسیله نقلیه موتوری اجازه ورود نمی‌دهد.. ساختمان‌ها معمولاً از دو طبقه تجاوز نمی‌کنند. هر خانه در مجموع از دو قسمت تشكیل شده است:

قسمت زمستانی ؛ قسمت زمستانی منازل را در زبان محلی “سومه” می نامند. سومه از اتاقی كوچك كه معمولاً در عقب خانه جای دارد و از نور چندانی برخوردار نیست ، شكل گرفته است. تنها نقطه ی نورگیر آن روزنه ای است به نام “لون”. در وسط این اتاق كوره ای كه از آن برای آشپزی و تهیه غذا و همچنین تأمین گرما استفاده می شود ، تعبیه شده است. در گرداگرد اتاق طاقچه هایی ساخته شده كه ظروف گوناگون چینی و مسی بر روی آن جا می گیرد.

قسمت تابستانی ؛ یا اتاق پیشخوان ، دارای پنجره های اروسی چوبی و بالارو است. این پنجره ها دارای گره های چینی هندسی است و با شیشه های رنگارنگ تزیین می شود.

 

بعضی از خانه ها علاوه بر پیشخوان ، اتاقكی بر بام منزل دارند كه به زبان محلی به آن “برج” گفته می شود. این اتاق تنها در تابستان مورد استفاده قرار می گیرد. در اتاق پیشخوان طاقچه های جانبی دیده می شود. بام هر منزل در ماسوله متمایل به كوه ساخته می شود و قسمت پیشین منازل بر عقب آن مسلط است. متاسفانه شهر ماسوله در زلزله ویرانگر دچار خسارت زیادی شد اما دوباره مردم ، شهر را ساختند ، در چند سال اخیر با پیشرفت بسیار خوب و سرمایه گذاری به یکی از مناطق توریستی و سیاحتی شمال کشور بدل گشته است .

 

 

منابع
• ماسوله قدیم کجاست؟ بلایای طبیعیِ ماسوله جدید کدام است؟ بهمن رمضانی – استادیار دانشگاه آزاد اسلامی رشت
• بروشور سازمان میراث فرهنگی
• گزارش صعود – ابراهیم حداد
• www.fa.wikipedia.org
• www.IBCpars.net
• www.parsacad.com

 

 بخشی از مطالب برداشت:

چکيده:
رشد فزاينده جمعيت جهان آثار اساسي واغلب فاجعه آميزي بر زيستگاههاي طبيعي كره زمين داشته است. مصرف بي رويه انرژي ،تخريب جنگلها وانقراض گونه هاي گياهي وجانوري ازپيامدهاي آن مي باشد. نگراني درباره آينده محيط زيست کره زمين و منابع آن حقيقتي انکارناپذير است که امروز توجه جهانيان را به خود معطوف داشته است.
بسياري بر اين باورند كه رشد بي رويه جمعيت ؛ منجربه شهر نشيني ودر نتيجه مصرف بيش از حد وغير مسئولانه انرژيهاي فسيلي شده است. فعاليتهاي انساني در کره زمين از يک سو به دليل استفاده از منابع به شيوه کنوني فرصتها وامکانات نسلهاي آينده را به خطر انداخته واز سوي ديگرشهرهارا که جايگاه اصلي فعاليتهاي انساني اندو بزرگترين مصرف کننده منابع طبيعي نيز به شمار مي آيندرا مورد تهديد جدي قرار داده است.
در حال حاضرتوجه به توسعه پايدار از جمله مواردي است که بسياري از متخصصان بر آن توافق دارتد. بر طبق اين نظريه رسيدن به بالاترين درجه پايداري در شهرها امري حياتي مي باشد. اين طور به نظر مي رسد كه توسعه پايدار ومفاهيم آن به خوبي بااهداف ومقاصد معماري وشهرسازي نوين سازگار بوده ومي تواند به عنوان عاملي موثرجهت تحقق اهداف پايداري مطرح شود.البته پايداري شهري تنها مربوط به مقولات زيست محيطي نمي باشد بلکه رسيدن به پويايي اقنصادي محيط زيست قابل زندگي وبرابري اجتماعي از جمله موارد مهم ديگر در اين زمينه به شمار مي آيند. درکل توسعه شهري پايدار را مي توان به عنوان توسعه اي تعريف نمود که سلامت اجتماعي واکولوژيکي بلند مدت شهرها را بهبود بخشد.
در اين مقاله سعي بر آن است تا پس از مروري بر مبدا ومنشا مفهوم پايداري؛ تعريف آن وشناخت كاربردمفاهيم پايداري درشهرسازي؛ به بررسي و تحليل ما سوله به عنوان نمونه اي از شهرهاي سنتي ايران پرداخته وبه اين نتيجه ناءل شويم که ماسوله شهر پايدار محسوب مي شود؛ چراكه واجد كليه شاخصه هاي پايداري بوده وهمچنان پس از گذشت ساليان دراز توانسته است به مسائل محيطي خود پاسخ دهد. روش تحقيق در اين مقاله به دو صورت كتابخانه اي وميداني خواهد بود ودر نهايت با روش تطبيقي اصول شهر پايدار وماسوله را بعنوان شهر سنتي ايران مقايسه خواهيم نمود و نتيجه خواهيم گرفت كه شهرهاي سنتي مي تواند به عنوان يك الگوي مناسب جهت طراحي شهري پايدار در ايران مطرح شوند.

واژه هاي کليدي:
توسعه پايدار-معماري پايدار – شهر پايدار-شهر اکولوژيک شاخص هاي پايداري- ماسوله- معماري سنتي
1- توسعه پايدار
1-2-تعريف توسعه پايدار:
“واژه پايدارSustainable از ريشه کلمه لاتين Subtenir گرفته شده است وبه معني بالاتر نگهداشتن ويا از پايه وزير بنا نگه داشتن است.هر جامعه بايستي از پايه توسط ساکنان حال اينده اش پشتيباني شود.برخي از مکانها در سايه ترکيبي معني دار از خصوصيات فيزيکي وفرهنگي ومعنوي مردم را به پشتيباني ومراقبت از اجتماع بر مي ا نگيزانند.اين مکانها در واقع همان مکانهايي هستند که پايداري در انها به بهترين وجه ممکن شکل گرفته است.”
“پايداري به توانمندي جامعه-اکوسيستم ويا هر سيستم در حال فعاليت اطلاق مي شود که مي تواند تا آينده نامعلومي ادامه فعاليت داده بدون اينکه بر اثر فرسايش وتهي شده منابع کليدي به حکم اجبار سقوط کند.”
“پايداري تحت عنوان عاملي براي تامين نيازهاي روز تعريف شده است.به گونه اي که توانمنديهاي نسلهاي آينده را در تامين احتياجات خود به خطر نيندازد. پايداري به معني انديشيدن درباره رفتار خودمان در گستره اي بالاتر است.مبني براينکه گزينه هاي ما اثرعميقي در آينده محيط کره زمين وسلامتي افراد داشته واثرات منفي را از زندگي ما دور کند.تعهد به حفظ ورعايت پايداري عبارت از تعهد به اجراي اقدامات خلاقانه ومسئولانه است.”
2- پايداري درمعماري وشهرسازي:
2-1- معماري پايدار
«پايداري بي هيچ واسطه اي همان مسيري است كه معماري بايستي در اينده نزديك به آن دسترسي پيداكند. اين نوع معماري بايد تداعي کننده احساس انسانها نسبت به طبيعت باشد. دلايل زيادي وجود دارد مبني بر اينكه ديدگاه بشر درجهت نحوة‌استفاده از منابع انرژي بايد تغيير كنند وبه همين دليل اجراي ساختمان با تفکر ومباني معماري سبز بسيار حائز اهميت است. ما بايستي كمي سبك تر بر روي زمين زندگي كنيم. زيرا عمق خاکبرداري وساير دخل وتصرفهايي كه در بستر طبيعي زمين براي ساخت وساز انجام مي دهيم- نه تنها با نيازمنديهاي ما در رابطه با فضاهاي يک ساختمان مرتبط است بلكه برارگانيسم کليه موجودات و گياهان محيط زيست نيزتا ثيرگذارمي باشد.معماري سبز در شش سال اخير موفقيت‌هايي قابل ملاحظه داشته است. اين موفقيت ها شامل اشاعه تكنيك هاي ساختاري جديد و فروش مصالح متناسب با تفکر معماري سبز است. به طور کلي معماري سبز بر مبناي چهار اصل استوار است،‌: 1- ازانرژي آب، باد وساير منابع طبيعي حفاظت كنيم 2- سلامت محيط زيستمان را تأمين كنيم 3- اقتصاد را در كشور رشد دهيم 4- كيفيت بالايي از زندگي براي شهروندان ارائه دهيم.»4
اصول معماري پايدار:
اصولي كه از ديدگاه Rosana Hart &Kelly بايد رعايت شود تا يك بنا به عنوان نمونه اي از يك معماري پايدار طبقه بندي شود عبارتست از:
كوچك بينديشيد:SMALL THINK) )
1- گرمايش ساختمان با آفتاب: HEAT WITH THE SUN
2- راحتي و آسايش خود را حفظ كنيدKEEP YOUR COOL
3- استفاده از انرژي هاي قابل بازيافت USE RENEWABLE ENERGY
4- ذخيره آبCONSERVE FORESTS
5- استفاده از مصالح بوميUSE LOCAL MATERIALS
6- استفاده از مصالح طبيعي USE NATURAL MATERIALS
7- حفظ جنگلهاي طبيعيSAVE OUR FORESTS
8- استفاده از مصالح قابل بازيافت Recycle Materials
بادوام بسازيد-BUILD TO LAST
غذايتان را توليد كنيد.GROW YOUR FOOD
غذايتان رانگهداري وذخيره کنيد- Store your food
2-2- شهرسازي پايدار:
پايدار بودن يک جامعه انساني به چه معناست؟ .پايداري يک معناي نسبي دارد. پايدار ماندن يعني به جلو رفتن –ادامه دادن. پايداري يك سمت و سو است نه يك مقصد. شهر پايدار شهري است كه حافظ و ارتقا دهنده رفاه اهالي چه در بلند مدت و چه در دوره متوسط مي باشد كه در ضمن بالاترين كيفيت زندگي از آن بدست مي آيد.پايداري ايجاب مي كند كه تصميم گيري يكپارچه در نتايج اقتصادي و اكولوژي و اجتماعي خوب به اجراء درآيد.
پايداري محيطي به معني حفظ سرمايه طبيعي است كه ايجاب مي كند ما انسانها در مصرف مواد تجديد شونده و در مصرف آب و منابع انرژي حد و اندازه را رعايت كرده و بيشتر از انچه كه سيستم هاي طبيعي مي توانند فراهم کنند مصرف نكنيم. بعلاوه به ياد داشته باشيم كه نسبت مصرف ما از منابع يكبار مصرف بيشتر از نسبتي نباشد كه منابع پايدار تجديد شونده نتوانند آن را جبران كنند بهترين مثال در اين مورد نفت و سوخت فسيلي است كه پس از اتمام شدن ديگر تجديد نمي شوند.
بالاخره پايداري محيطي نيز به معني رعايت اين اصل مهم است كه نسبت آلاينده هاي پراكنده در جو و در دامن طبيعت هرگز بيشتر از ظرفيت جذب شدن آن آلاينده ها در هوا و آب و خاك و بيشتر از توان تصفيه طبيعت نباشد. آخر آب اين مظهر مطهر و پاكي حيات چقدر مي تواند فصولات و پساب ها را تحمل كند؟
بعلاوه پايداري محيطي پي آمد خوبي است چون حفظ و دوام تنوع زيستي را دارد. بهداشت و هوا و آب كيفيت خاكها بايستي در همه وقت به ميزاني از استاندارد باشد تا حيات بشر و رفاه او ونيز زندگي حيواني و نباتي تنظيم گردد. پايداري نه يك روياست و نه چيزي است كه تغيير نكند. پايداري برعكس فرايندي خلاقه و داخلي و تعادل خواهي است كه تا روپود تصميم گيري ها را در همه مواد تشكيل مي دهد پايداري بستر روز مديريت شهر يا قصبه اي است كه در آن فعاليتها اكوسيستم شهري را به سمت تعادل سوق مي دهد و هم آنرا غيرمتعادل مي كند هر شهر طبق مديريت اطلاعاتي و اطلاعات جمع آوري شده از اين پروسه به عنوان يك واحد كل سازماني عمل كرده ونتايج فعاليت هاي معني دار آن علني مي شود. بااين فراينداست كه شهر و شهروندان دست به انتخابات آگاهانه مي زنند و تصميماتي كه عكس است درفرايند مديريت رشد كرده و در پايداري اخذ شود.از نوعي باشند كه هم منعكس كننده منافع سهامداران كنوني و هم منعكس كننده منافع نسل هاي آينده باشند.
پايداري معني نسبي دارد برچسب زدن يك شهر يا عرف استفاده از شهر) به عنوان اينكه شهر پايدار است و برچسب آن دگر كه شهر پايدار نيست كار درستي نيست . درتصوير زير مفهوم كلي پايداري نسبي نشان داده شده است شهر سرشار از همه منابع و انرژي طبيعي مثل انرژي و غذا و آب و غيره و دارند خروجي يا درويي هايي زياد مثل آلودگي حرارتي، فاضلاب، ضايعات گياهي و غيره نسبت به شهر هم اندازه آن پايداري كمتري دارد. هرچند كه دخل و خرج (ورودي ها و رودهاي آن) كمتر است. كاربرد مفهوم پايداري بوجهي كه ذكر نموديم با شرايطي كه در آن مقوله پايداري معرفي شده مطابقت دارد. جهان ما در حال به اتمام رساندن منابع خود است و از جنبه داخل و ورودي معيني منابع سوخت و اب غذا مسئله ندارد و اتفاقي هم نيافته است ولي نفرت مردمان جوامع غني از الودگي ها افزون تر شده و لذاقويا مستدل مي سازد كه بايستي قصبات خود را به مفهوم ومشخص پايدار تر نماييم. ايجاد وضعيت بهتر در پايداري نسبي يك شهر ايجاب ميكند كه خصوصياتي را كه در الگوي وارده ها و خروجي ها اثر مي گذارند ارزيابي كنيم. احتمالا در اين راستا بايستي خاك و آب و انواع ساختمان ها و سيستم هاي حمل و نقل و سازمان قضايي را لحاظ كرد. سپس مي توان پتانسيل تغييرات را حين نقشه كشيدن محوطه و حيات در ساختمان ها مورد ارزيابي قرار داد.

تصوير1- دياگرام شهر پايدار
اصول شهرپايدار:
1- تصميمات امروز نبايستي آينده كودكان و نسل آينده و آنچه را كه در آينده برمي گزيند به خطر اندازند.همه ما مسئول اعمال فردي و گروهي خود مي باشيم.
2- منابع طبيعي بايستي عادلانه موثر مورد استفاده قرار گرفته و پايداري جامعه فداري پايداري جامعه ديگر نگردد.
3- استفاده از منابع تجديد شونده مورد تائيد و تشويق ما است و در ضمن استفاده از منابع غيرتجديد شونده بايستي به حداقل برسد. مصرف منابع تجديد شونده نبايستي بيشتر از ميزان توليد تجديدي آن شود.
4- برقراري هماري قوي و ارتباطات آزاد بين مردم و بخش اصناف و كليه سطوح دولتي مهم اند.
ما تنوع فرهنگي واقتصادي و محيطي را ارج مي نهيم.
5- هر جامعه بايستي زمينه بهداشتي و حياتي وبي خطري را براي تعامل انسان ها و تحصيلات و اشتغال و تفريحات سالم و سرگرمي ها و توسعه فرهنگي فراهم كند.
6- پايداري به توانمندي جامعه اكوسيستم و يا به هر سيستم درحال فعاليت كنوني اطلاق مي شود كه مي توانند تا آينده نامعلوم ادامه فعاليت داده بدون اينكه بر اثر فرسايش و تهي شدن منابع كليدي به حكم اجبار به سمت سقوط هدايت گردند.
3- ماسوله
3-1- موقعيت جغرافيايي ماسوله
شهرک ماسوله در غربي ترين قسمت گيلان قرار گرفته است.منطقه اي که ماسوله در ان واقع شده است منطقه اي کوهستاني است.مردم ماسوله مردمي کشاورز نبوده واغلب انها به تجارت ودامداري اشتغال دارند. ماسوله در دامنه کوهي با شيب زياد قرار گرفته است.علاوه بر شيب شمال-جنوبي دو شيار نيز شيب شرقي-غربي يه شهر داده اند. ارتفاع از بلندترين نقطه تا پايين تريم قسمت ان حدود 100 متر مي باشد. تعداد خانه ها در اين شهر حدود 700 خانه مي باشد .قدمت ان به تقريبا به قرن9 مي رسد.
3-2- اقليم ماسوله
ماسوله بين دو شهر رشت وزنجان واقع شده است که شهر رشت داراي اقليم داراي اقليم معتدل ومرطوب وشهر زنجان داراي اقليم سرد مي باشد. بنابراين اقليم ماسوله تلفيقي از اين دو اقليم است. ماسوله زمستانهاي بسيار سرد وتابستانهاي معتدل دارد.در عين حال آفتاب تابستاني ان سوزنده است.

تصاوير2-3 ماسوله در فصل تابستان وزمستان
3-3- تاَثيرعوامل زيست محيطي-اقليمي بر معماري وشهرسازي ماسوله:
از انجا که اقليم ماسوله ترکيبي از دو اقليم معتدل ومرطوب و اقليم سرد مي باشد معماري بومي ان نيز تلفيقي از معماري بومي دردو اقليم معتدل ومرطوب مناطق شمال ايران ومعماري بومي اقليم سرد مناطق شمال غربي ايران است.
1-3-1- مورفولوژي وبافت شهري:
درماسوله نيز مانند ساير شهرهايي که در منطقه اي کوهستاني واقع شده اند بافت شهري به صورت پله کاني ومطبق مي باشد .
به دليل بارندگي بسيار زياد ورطوبت بيش از حد در ماسوله فرم بنا در اين شهر عمدتا در جهت مقابله با اين دو عامل شکل گرفته است.

تصاوير4-5- بافت پله کاني – مطبق ماسوله
3-3-2- جهت گيري:
ار آنجا که در مناطق معتدل ومرطوب بهترين راه حل جهت تنظيم شرايط محيطي-استفاده از جريان باد وتهويه هوا مي باشد بهترين مورفولوژي معماري با فرم برونگرا است. در اين فرم جهت تامين اسايش انسان ساختمانها را تا حد ممکن در ارتفاع بلند تراز سطح زمين واز دو يا چهار طرف باز وبه صورت برونگرا مي سازند. وجود بالکن ها به عنوان فضاي زيستي که باعث تلفيق فضاي داخلي را با فضاي خارجي ساختمان شده است وهمچنين پنجره هاي بزرگ درنماي ساختمان همگي دال بر برونگرايي معماري ماسوله است. از سوي ديگر بافت شهري در ماسوله نوعي همزيستي بين فضاي سبز به عنوان محيط طبيعي ومعماري به عنوان محيط مصنوع را ايجاد کرده است که خود از اصول مهم معماري همساز با محيط زيست است. مي توان ادعا کرد که ماسوله يک باغ شهر است. د رماسوله نيز مانند ساير شهرهايي که در منطقه کوهستاني واقع شده اند- بافت شهري در قسمت پايين دره قرار نمي گيرد چون در هنگام شب هواي سرد که سنکين تر است به پايين دره نفوذ مي کند وهمچنين در اين قسمت از دره خطر سيل وجود دارد. از طرف ديکر سمت شمالي کوه همواره در سايه قرار دارد وبسيار سرد است و باعث عدم اسايش ساکنين مي گردد .همين طور قسمت بالاي کوه نيز به دليل شدت زياد باد وعدم وجود حصار براي کنترل ان براي استقرار بافت شهري مناسب نمي باشد. بهترين قسمت يراي استقراربافت شهري وسازگاري هر چه بيشتر با شرايط زيست محيطي در قسمت وسط کوهپايه ودر سمت جنوبي ان است. جهت بناهي مختلف با جهت شيب طبيعي رمين هماهنگي دارد به همين دليل بخشي از بناهاي شهر رو به جنوب وتعدادي نيز رو به جنوب شرقي است.جهت گيري شهر ماسوله با زمستانهاي بسيار سرد وتابستانهاي معتدل در بخش جنوبي کوه براي دريافت هر چه بيشتر افتاب جهت گرمايش در زمستانهاي يرفي وسرد ماسوله نشان دهنده تاثير شرايط زيست محيطي در شکل گيري بافت شهري ان مي باشد.

تصاوير6-7-استقرار بافت شهري در قسمت مياني وجنوبي کوهيپايه
3-3-3- دسترسي ها:
مسيرهادر شهر ماسوله با بافت شهري پله کاني طوري طراحي شده اند که با شيب ملايم محيط هماهنگ باشند. دونوع مسير دسترسي هاي شهري را ممکن مي سازد .يکي مسيرهاي طولي وموازي است که تعداد اين نوع مسيرها بسيار کم است ودوم مسيرهاي عرضي است که تعداد انها نسبتا زياد و سيرکولاسيون را بين فضاهاي شهري در قست پايين وبالاي شهر فراهم مي کنند. از ويژگيهاي بسيار مهم ماسوله استفاده از بام خانه ها به عنوان مسير است. شهروندان در استفاده از بام خانه هايشان به عنوان يک مسير عمومي توافق دارند. در واقع پشت بامها حياط اجتماعي مردم است که در مراسم مختلف وجشنها به فضاهاي تجمع شهري تبديل مي شوند. قدم زدن در پشت بامها يک زندگي جمعي است . افراد در پشت بام هاي با ارتفاع هاي مختلف ديد ومنظرهاي متنوعي از طبيعت را تجربه مي کند.لازم به ذکر است که طول قطعات براي ايجاد دسترسي به ارتفاع بالاتر محدود است وخانه هايي که در اين قطعات قرار مي گيرند هر کدام به مسيرهاي مختلفي دسترسي دارند. گاهي نيز از ساباط جهت ارتباط بين دو مسير موازي استفاده مي شود.

تصاوير7-8-همگوني دسترسيهاي شهري با شيب طبِيعي زمين
3-3-4- مصالح :
مصالح استفاده شده‌درقسمتهاي مختلف بنا متفاوت وترکيبي از سنگ خشت وچوب است که همگي بوم آورد(محلي) است. ايستايي بنا بر روي يک قطعه سنگ يکپارچه است. معماران محلي هيچگاه سنگ يکپارچه را نمي شکنند چون درون آن منابع طبيعي اب وجود داردو به همين دليل ساختمان ها با شيب طبيعي زمين در دو يا سه طبقه ساخته شده اند که هم سازگاري معماري را با توپوگرافي طبيعي محيط نشان مي دهد وهم نوعي ديد منظر بسيار عالي را براي افراد در همه طيقات وفضاها فراهم مي کند.از نوعي خاک خاکستري رنگ که در محيط وجو دارد و فوش ناميده مي شود نيز به عنوان عايق حرارتي ورطوبتي استفاده مي شود.نکته جالب اينجاست که اين خاک هر چه بيشتر پا بخورد عايق تر مي شود به همين دليل استفاده ساکنين از بامهاي خانه ها به عنوان مسير رفت وآمد عمومي به عايق تر شدن بام ساختمان کمک مي کند.

تصاوير9-10-مصالح محلي وبوم آورد (خشت – گل-چوب و …….) در معماري ماسوله
در نماي ساختمان از نوعي گل زرد استفاده شده که در محيط به وفور يافت مي شود که استفاده از ان باعث شده تا ساختمانها با رنک محيط طبيعي اطرافش هماهنگ باشد واين طور به نظر مي رسد که معماري جزيي از طبيعت است.
3-3-5- سازه:
ديوارها معمولا تا طبقه اول باسنگ لاشه اجرا مي شوند وپس از سنگ لاشه از خشت با ايعاد 30*30*8 سانتي متر براي ادامه ديوار استفاده شده است وبعد از آن نيز تا زير سقف دوباره از سنگ لاشه استفاده کرده اند. در فواصل مختلف (حدود يک متر) وبراي پخش نيروهاي وارده از سقف به پايين به طور يکنواخت از کلاف بندي يا به اصطلاح محلي چوب بست استفاده شده است ونوع چوب به کار رفته در ان مازو مي باشد.
سپس از آن که ديوار چيني به پايان رسيد بر روي ديوارها ي عمودبر مسيرـ تيرهاي اصلي وحمالي به نام جيرين از چوب مازو موازي با مسير قرار مي گيرد.تيرهاي اصلي ضخامتي حدود 40 سانتي متر دارند .دليل آن اين است که اين تيرها در ديوار نما قرار نمي‌گيرندوجود تعداد زياد بازشوها است که باعث مي شود اين ديوار قابليت باربري نداشته باشد.
از تيرهاي ديگري در نزديکي ديوارها وموازي به جرين به نام کليله جهت کمک به توزيع نيروها کمک گرفته مي شود.در برخي مواقع وقتي عرض اتاق زياد تر مي شود از دوجيرين استفاده مي شود. بر روي جيرين تيرچه هايي به نام ورده به فاصله 20 الي 30 سانتي متر واز چوب راش که از جنگلهاي همان محل به دست مي آيد استفاده مي شود. بر روي تيرچه ها تخته کوبي يا دارچين مي کنند.دارچين قطعه قطعه کردن چوبها مثل هيزم است. در نهايت بر روي تخته ها سرخس وحشي گذاشته مي شود که در اصطلاح محلي به آن خرف مي گويند. اين گياه را در تابستان جمع اوري وخشک مي کنند .دوام ان پس از خشک شدن افزايش پيدا مي کند. اين گياه به عنوان عايق رطوبتي عمل کرده ومانع جذب ونفوذ اب به فضاي داخلي در ساختمان مي شود. به عنوان آخرين متريال پوشش سقف گلي به نام فوش است که بر روي سرخسها ريخته مي شود که به کمک فوش شيي ملايمي را در سقف براي دفع آب باران ايجاد مي کنند.
3-3-6- بازشوها :
پنجره در ماسوله معني تازه اي پيدا مي کند.پمجره يعني باز شد به ان همه زيبايي .يعني در اغوش کشيدن طبيعت. هر ينا در نماي خود براي ارتباط هر چه بيشتر با طبيعت زيباي اطرافش داراي دو ويا سه پنجره مي باشد.

 

 

 

رایگان دریافت کنید:

Download تصویر و نقشه های روستای ماسوله - حجم فایل: 17 مگابایت

تصاویر: