ماسوله
در ۵۵ کیلومتری رشت در استان گیلان قرار دارد. ماسوله در ضلع شرقی یكی از رشته كوههای تالش قرار دارد. این محل كه به سبب نوع معماری خانه هایش شهرتی جهانی یافته است ، در شیب كوه واقع شده و نمای خانه های پله ای آن در دامنه سرسبز و سر برافراشته كوه ها و رودخانه ی خروشان “ماسوله رودخان” كه از خط القعر دره می گذرد ، از دل انگیزترین و دیدنی ترین مناظر گیلان و ایران است. با وسعت ۱۶ هکتار و ارتفاع ۱۰۵۰ متر از سطح دریای آزاد ساخته شده‌است. ماسوله در غرب جنوب غربی فومن قرار دارد و فاصله فومن تا رشت حدود 25 کیلومتر و از فومن تا ماسوله حدود 35 کیلومتر است . از طرف شمال غرب به ماسال ، از غرب به خلخال و از جنوب به پشتکوه خمسه زنجان و از مشرق به فومن محدود می شود . ماسوله در 29 درجه و 1 دقیقه عرض شمالی و 27 درجه و 8 دقیقه طول شرقی در ارتفاع 1050 متری از سطح دریا واقع شده است. اختلاف ارتفاع بلندترین و پایین ترین سطح روستا حدود 100 متر است

تاریخ
حدود هشتصد تا هزار سال پيش مردماني از نقاط مختلف سرزمين گسترده ايران به دلائل نامعلومي به منطقه ماسوله كوچ كردند. برخي از مردمان محلي نيز از منطقه اي به نام كهنه ماسوله واقع در 6 كيلومتري شمال غرب اين شهر با اين افراد همراه شدند. طي كاوش هاي انجام شده از محوطه باستاني كهنه ماسوله سفالينه هائي متعلق به قرون پنجم تا هشتم هجري قمري بدست آمده است كه دقيق ترين مستندات قابل توجه تاريخي مي باشند.

برای دانلود و توضیحات بیشتر به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

در ۱۰ کیلومتری بالاتر از ماسوله جدید، ماسوله قدیم با آثار و بازمانده‌های انسانی از قبیل سنگ کوره و … در منطقه‌ای گسترده پراکنده شده است که جزء آثار باستانی بشمار می‌آیند.

ماسوله جدید پس از ترك مردم از كهنه ماسوله ( احتمالاً به واسطه شیوع طاعون در سال 943 هـ . ق) ، توسط ساكنان آن در 6 كیلومتری شهر متروكه احداث شد. ماسوله در گذشته به دلیل قرار گرفتن در محل تلاقی معابر كوهستانی میان آذربایجان ، زنجان ، گیلان و تالش اهمیت فوق العاده ای داشت. گذرگاه های منشعب از ماسوله كه دارای موقعیت نظامی نیز بود، شاهد حوادث و سوانح بسیاری در این ناحیه كوهستانی بوده است.
این شهر طی شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

 

این شهرک هم اکنون رویارو با مسائلی مانند ریزش سنگ، سیل، رانش زمین، زمین‌لرزه، تصرف به منظور توسعه عمرانی و انسانی و تخریب و … می‌‌باشد.

.قلل مهم ماسوله عبارت‌اند از: شاه‌معلم (شامولوم)، آسمانکوه، لاسه سر، تروشوم و کله قندی. که قله شاه معلم با ارتفاع ۳۰۵۰ متر بلندترین نقطه استان گیلان می باشد.
در ماسوله دها چشمه آب زلال و گوارا وجود دارد .
پیدایش ماسوله
درباره پیدایش این شهر زیبا و کم نظیر ایران نظرات گوناگونی بیان شده از جمله میر ظهیرالدین در کتاب ( گیلان و دیلمستان ) چهار بار از موسله یاد می کند که همین ماسوله امروزی است . نامهای قدیمی این بخش ( خورتاب خانی ) و بیشتر ( البقر و ماسالار ) بوده است .
گروهی گویند که در قرن سوم هجری وقتی که ( سید جلال الدین اشرف ) در طارم شکست خورد ، عون بن محمد بن علی که همراه وی بود زخمی برداشت و به ماسوله آمد و به چوپانی برخورد به او گفت : که جسد او را هر جا یافت به خاک بسپارد . پس از خاک سپردن جسد او ، چوپانان یکی پس از دیگری خانه خود را در جوار قبر او ساختند تا آبادی ماسوله به وجود آمد .

در اینکه قدمت ماسوله به چه زمان میرسد اختلاف نظر زیاد است . برخی قدمت آنرا هزار و سیصد سال و جماعتی دیگر قدمت آنرا به دو هزار پانصد سال پیش نسبت می دهند .
ماسوله بخاطر موقعیت خاص جغرافیایی و بارندگی های فراوان فاقد بنای قدیمی است . اما سنگهایی با عمر بیشتر از 800 سال که بر روی آنها اغلب اشعاری حک شده به دست آمده است . عده ای دیگر ساخت شهر را بر اساس تاریخ خطی سالك « سالوك معلم » به دو تن از شاگردان سالك به نام های “عین علی” و “زین علی” كه مردم را به اسلام فرا می خواندند نسبت می دهند و معتقدند مردم به آن دو گرویده و سپس قبر آنها زیارتگاه اهالی شد.

در زمان فتحعلی شاه ، ماسوله تحت اختیار ارتش قرار داشت و برای توپخانه ی ایران گلوله می ساخت.

در زمان رابینو ماسوله دارای 5 محله ، دو یا سه كاروانسرا ، دو حمام و بازاری با 400 دكان بود كه در زمستان ها خالی می ماندند.

از محلات ماسوله می توان از كشه سر علیا ، كشه سر سفلی ، ریحانه بر ، خانه بر، مسجد بر و اسد محله نام برد. در گذشته چهار پل چوبی بر روی رودخانه احداث شده بود. از این میان پل بنا علی و پل حاجی محمدحسن از اهمیت و كاربرد بیشتری برخوردار بودند.

بیشتر اهالی ماسوله ، تالش و دارای مذهب شیعه ی اثنی عشری هستند. وجود امامزاده های متعدد در كل منطقه و پاره ای شباهت های معماری با معابد مهری و مانوی نیز نشان از تأثیرپذیری تاریخی و دینی دارد

 

تیره و نژاد ماسوله
ماسوله ای ها مردمی هستند قوی بنیه و کاری ، مردمان ماسوله دارای پوستی سفید و اکثرا با موهای بور و چشمانی روشن که به اصطلاح خود افراد شمال ( کاس ) یعنی افرادی با چشمان آبی .
رابینو در کتاب گیلان خود می نویسد : ماسوله همیشه جزء فومن بوده است بغیر از چند صباحی که در زمان فتحعلی شاه زیر نظر رئیس قورخانه اداره می شد . زیرا در اینجا گلوله های توپ برای توپخانه ایران می ساختند . زبان مردم ماسوله تالشی است
هنر و فرهنگ مردم ماسوله
در سال 1331 هجری قمری که رابینو از ماسوله دیدن کرده است می نویسد : این شهر دو حمام و سه کاروانسرا داشته است . بازارش چهارصد دکان داشته که شامل نانوائی ، عطاری ، قصابی ، کفاشی و بزازی بوده است . دو آسیاب برای نرم کردن پوست انار داشته اند و پوست انار سائیده را در رنگ کاری به کار می برده اند .
بیشتر ساکنان ماسوله به آهنگری اشتغال دارند . غیر از طالشها که در کوهای ماسوله ساکنند ، تیره عالیوند که بازمانده مردی به نام حاجی حسن هستند و تیره آستارائی نیز ساکن همین دهکده اند . زبان مردم ماسوله تاشی است ولی مردم ده با اطرافیان کمی اختلاف دارند .
صنایع دستی ماسوله عبارتند از کارهای دستی روی چوب و چرم سازی و ساختن چموش که نوعی کفش است . علاوه بر این در گذشته چاقوسازی ، داس سازی ماسوله از معروفیت خاصی برخوردار بوده است .

 

بقعه های ماسوله
1. بقعه عون بن علی یا عون بن محمد حنیفه بن علی ؛ این بقعه به عنوان محور بـُقاع منطقه و محل اصلی تجمعات مذهبی ساكنان ماسوله به شمار می آید.
بقعه در كنار مسجد قرار دارد و به قلندرخانه نیز معروف است. این امر می تواند نشانگر اعتقادات صوفیانه اهالی منطقه نیز باشد. بقعه ی عون بن علی بن محمد بن علی دارای دری به ابعاد 145*72 سانتیمتر است كه به در “چله خانه” شهرت دارد. پلان بقعه هشت گوش است و گنبدی دو پوش دارد. ارتفاع صحن امامزاده تا زیر طاق گنبد اول 20/4 متر است. این گنبدشلجمی (اگر دو قوس از دایره بر سطحی محیط شود كه هر دو از نصف دایره طولشان بیشتر باشد و انحداب یا كوژی آن در دو جانب باشد ، آن شكل را شلجمی گویند)است و در روزگاران جدید با حلب پوشانده شده است. در داخل اتاق حرم بقعه ، صندوقی جای دارد كه بر روی آن كتیبه ای به خط نسخ از سوره فتح و با تاریخ 1015 هـ . ق دیده می شود. چند سنگ قبر در داخل وایوان های بقعه و مسجد همجوار وجود دارد كه مربوط به زمان قاجاریه است.
2. امامزاده عین علی و زین علی ؛ این امامزاده در 1600 متری شرق ماسوله در محلی به نام “اشكلت” واقع است. امامزاده دارای كتیبه ها و پنجره های مشبك است و تاریخ ساخت آن 911 هـ . ق است.

 

3. امامزاده ابراهیم؛ در “خروه بن” بالای ماسوله و بر سر راه جاده خلخال واقع شده و دارای قدمت تاریخی است.

4. امامزاده هاشم ؛ در مغرب ماسوله ، زیر كوه سنگی قلعه بن قرار دارد. این امامزاده بنایی تاریخی دارد و بر سر راه جاده طارم واقع است.
مسجدهای ماسوله
مسجدهای ماسوله عبارت اند از ؛ مسجد خانه بر ، مسجد بر ، مسجد اسد محله ، مسجد كشه سر سفلی ، كشه سر علیا ، مسجد ریحانه بر ، مسجد قنبرآباد ، مسجد دو خاله ، مسجد جامع و مسجد صاحب الزمان متعلق به سال 1117 هـ

 

معماری ماسوله
معماری ساده اما کم نظیر همراه با سر سبزی و طراوت و خرمی درختان و جنگل های اطراف ماسوله چیزی نیست که بتوان بفریت از آن گذشت و یا بی تفاوت به آن نگریست . خانه ها چون نگینی در دل کوه بنا شده ،
معماری ماسوله در یک جمله توصیف می‌شود: حیاط ساختمان بالایی پشت بام ساختمان پایینی است و قتی شما از کوچه های باریک و مارپیچ ماسوله عبور میکنید بناچار از بام خانه هائی نیز عبور خواهید کرد که صاحب خانه مطلقا به آن اعتراض ندارد .
ماسوله دارای معماری منحصر به فردی است. محوطه جلوی خانه‌ها و پشت بام‌ها هر دو به عنوان پیاده رو استفاده می‌شوند. خیابان‌های کوچک و پله‌های بسیار به هیچ وسیله نقلیه موتوری اجازه ورود نمی‌دهد.. ساختمان‌ها معمولاً از دو طبقه تجاوز نمی‌کنند. هر خانه در مجموع از دو قسمت تشكیل شده است:

قسمت زمستانی ؛ قسمت زمستانی منازل را در زبان محلی “سومه” می نامند. سومه از اتاقی كوچك كه معمولاً در عقب خانه جای دارد و از نور چندانی برخوردار نیست ، شكل گرفته است. تنها نقطه ی نورگیر آن روزنه ای است به نام “لون”. در وسط این اتاق كوره ای كه از آن برای آشپزی و تهیه غذا و همچنین تأمین گرما استفاده می شود ، تعبیه شده است. در گرداگرد اتاق طاقچه هایی ساخته شده كه ظروف گوناگون چینی و مسی بر روی آن جا می گیرد.

قسمت تابستانی ؛ یا اتاق پیشخوان ، دارای پنجره های اروسی چوبی و بالارو است. این پنجره ها دارای گره های چینی هندسی است و با شیشه های رنگارنگ تزیین می شود.

 

بعضی از خانه ها علاوه بر پیشخوان ، اتاقكی بر بام منزل دارند كه به زبان محلی به آن “برج” گفته می شود. این اتاق تنها در تابستان مورد استفاده قرار می گیرد. در اتاق پیشخوان طاقچه های جانبی دیده می شود. بام هر منزل در ماسوله متمایل به كوه ساخته می شود و قسمت پیشین منازل بر عقب آن مسلط است. متاسفانه شهر ماسوله در زلزله ویرانگر دچار خسارت زیادی شد اما دوباره مردم ، شهر را ساختند ، در چند سال اخیر با پیشرفت بسیار خوب و سرمایه گذاری به یکی از مناطق توریستی و سیاحتی شمال کشور بدل گشته است .

 

 

 

 

رایگان دریافت کنید:
Download تصویر و نقشه های روستای ماسوله - حجم فایل: 17 مگابایت

• فرمت تصویر و نقشه ها: jpg – حجم: 16 مگابایت

 

تصویر ها: