سنگهاي ساختماني
مقدمه
شناختن جنس و خاصيت سنگ را سنگ شناسي گويند. سنگها يکي از قابل مطالعه ترين عناصر طبيعي مي‌باشند که تقريباً براي غالب رشته‌‌هاي علوم مورد استفاده قرار مي‌گيرند. حتي گاهي نياز به مطالعه وسيع و طولاني در شناخت سنگ و ساير مشخصات آن مي‌باشد. پس قبل از اينکه به سنگ‌‌هاي ساختماني پرداخته شود بهتر است مطالبي درباره سنگ و علم سنگ شناسي گفته شود.
سنگ عبارت از يک جسم طبيعي است که از يک کاني يا مجموعه اي از چند کاني تشکيل شده باشد. کاني عبارت از ماده طبيعي آلي يا معدني است که ترکيب شيميايي آن بين حدود اختياري معيني تغيير مي¬کند. معمولاً کاني‌‌ها و سنگ‌‌ها مواد جامدي هستند. تجمع کاني‌‌ها در سنگ اتفاقي نيست که تابع شرايط و محيط تشکيل سنگ و مواد اوليه موجود است.

ماگما ماده طبيعي سيال و داغي است که ماده سازنده سنگ‌‌ها به شمار مي‌آيد و در سيارات، اقمار طبيعي يا ديگر اجرام سماوي با خصوصيات کلي مشابه توليد مي‌شود. هنگامي که ماگما بيرون ريخته مي‌شود علاوه بر توليد گدازه يا نهشته‌‌هاي خرد شده، مقدار زيادي مواد فرّار نيز آزاد مي‌گردد که در اتمسفر يا هيدروسفر زمين يا در فضاي کوچک و بدون هواي سيارات محبوس مي‌شود. مشخصات سنگ‌‌ها را رويدادهاي گذشته بر زمين، ترکيب شيميايي و کانيايي آن تعيين مي‌کندکه نهادينه ترين بازتاب اين سرگذشت به کاني ارتباط پيدا مي‌کند و در چگونگي پيوند کاني‌‌ها با يکديگر يعني بافت، چهره مي¬نمايد. کاني به مفهوم سازش و کنار آمده ماده با شرايط طبيعي روي داده بر آن، بازگوکننده سرگذشت زمين و پيدايش و تغييرات سنگ هاست؛ پس سنگ شناسي از ديدگاهي به مفهوم تلاش در راه شناخت و بازگويي اين سرگذشت است، بهگفته ديگر بازگويي بخشي از سرگذشت زمين است.

برای دانلود و توضیحات بیشتر به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

بخشی از مطالب:

کاني ها
امروزه به طور تقريبي حدود 3000 نوع کاني شناخته شده است که از آن ميان تعداد محدودي، به طور فراوان در طبيعت وجود دارند. بدون شک هنوز هم تعداد بيشتري کاني در جهان هستي وجود دارند که با آنها آشنايي نداريم. بررسي و مطالعه علم کاني شناسي، اکنون از مرز يک علم پايه وابسته به علوم زمين فراتر رفته و کاربرد آن درجهان صنعتي روز به روز گسترده مي¬شود. بهره گيري از کانيهاي متنوع طبيعي گستردهتر از آن است که در اين مختصر به بيان آيد. يکي از روشهاي مهم کانيشناسي مطالعه خواص نوري آنها در ميکروسکوپ پلاريزان است که با سنجش پارامترهاي گوناگون نوري اجازه دستهبندي و شناخت هرچه بهتر دنياي کانيها را فراهم ميسازد. فراوانترين کانيها در گروه سيليکاتها قرار دارند. از نقطه نظر کريستال شيمي، ساختمان سيليکاتها از اجتماع بنيانهاي 4- [SiO4] تشکيل گرديده است و شکل فضايي اين بنيان عبارت از يک چهار وجهي است که در رئوس آن يک اتم اکسيژن و در مرکز آن يک اتم سيلسيم قرار دارد. اين چهار وجهي است که در رئوس آن يک اتم اکسيژن و در مرکز آن يک اتم سيسلسيم قرار دارد. اين چهار وجهي يا تترائدر داراي چهار ظرفيت آزاد ميباشد، زيرا چهار اتم دوظرفيتي اکسيژن تنها يک اتم چهار ظرفيتي سيلسيم را احاطه نموده اند و در نتيجه چهار ظرفيت آزاد باقي ميماند که توسط کاتيونهايي مانند منيزيم، آهن، کلسيم و غيره جانشين مي‌شود. جدول 3-1، رده بندي سيليکات‌‌ها را بر اساس صور گوناگون پيوند چهار وجهيهاي 4- [SiO4] به يکديگر نشان ميدهد.

تقسيم بندي سنگها:
سنگهاي کره زمين به سه دسته کلي تقسيم بندي مي‌شوند:
-سنگهاي آذرين:
الف) سنگهاي آتشفشاني که از سرد شدن فوران آتشفشانها در سطح زمين به وجود مي‌آيند.
ب) سنگهاي نفوذي که در عمق زمين به آهستگي سرد مي‌شوند.
-سنگهاي رسوبي:
سنگهايي هستند که منشأ خارجي دارند و در نتيجه حمل و نقل و ته نشين شدن ذرات سنگهاي قبلي يا رسوب مواد محلول حاصل از آنها در محيطهاي مختلف (هوا، رودخانه، درياچه، دريا و يخچال) و يا از سيماني شدن و به هم چسبيدن ذرات سنگهاي مختلف و برجا (بدون حمل ونقل) تشکيل شده اند.
– سنگهاي دگرگوني:
الف) سنگهاي ثانويه اي هستند که دگرگون شدن سنگ‌‌هاي آذرين يا سنگ‌‌هاي رسوبي که قبلاً وجود داشته اند، تشکيل مي‌شوند. عامل دگرگوني فشار، درجه حرارت، اثر سيالها و جانشيني است.
ب) سنگهاي آذرآواري و توف‌‌ها از سنگهايي هستند که از نظر ماده اوليه جزو سنگهاي آذرين و از نظر طرز و محل تشکيل جزو سنگهاي رسوبي هستند.
1. سنگهاي آذرين:
1-1- ترکيب کاني شناختي سنگهاي آذرين
برحسب ظاهر، تجزيه سنگهاي آذرين عناصر را در پيکر ترکيب شيميايي با اکسيژن به صورت اکسيدهاي FeO, MgO, CaO, Al2O3, SiO2 و… نشان مي‌دهد. اين گونه نگرش به ساختمان سنگ نگاهي مجرد است که ساختمان سنگ را ناديده مي‌انگارد؛ بنابراين اگر انديشيده شود که اين اکسيدها در پيکر کاني‌‌هاي کوارتز، فلدسپات، پيروکسن، آمفيبول… جاي مي‌گيرند، در عمل کريستال شيمي را پايه هرگونه داوري گذاشته ايم که اين خود فرع شرايطي است که شرايط حاکم بر کره زمين به طور عام و شرايط مادي – محيطي ماگما به طور خاص، ديکته کننده آن است. يک ماگما محيطي است که عناصر به دليل وجود شرايط فيزيکي و شيميايي ويژه به صورت اکسيد در آن جاي دارند، صرف نظر از آنکه ماگما خود با مواد دروني تر زمين و يا هسته آن از ديدگاه ترکيب شيميايي و شرايط فيزيکي تفاوت‌‌هاي چشمگير دارد. بدين سان در شرايطي که ماگما آمادگي تبلور – تبديل از حالت سيال به حالت جامد را پيدا مي‌کند، مواد تشکيل دهندة ماگما به گونه اي رفتار مي‌کنند که ساختمان اتمي عناصر تشکيل دهنده به آنها حکم مي‌کند. سرنوشت مختوم اين عناصر در اين شرايط، تشکيل کاني‌‌هاي سنگ ساز ساد شده در بالا است، بدين معني که نخست تترائدرهاي 4- [SiO4]، اکسيدهاي MgO، FeO را از محيط بيرون مي‌برند. با بالا رفتن تراکم 4- [SiO4]، تترائدرهاي يون سيليکات خود با هم ترکيب مي‌شوند و رشته ها، زنجيرها و صفحه‌‌هاي دوبعدي مي‌سازند که به تدريج ظرفيت يون آزاد اکسيژن در آنها کاستي مي¬گيرد. سپس ساختمان¬هاي سه بعدي Sio2 شکل مي‌گيرد. پس از آن آلومينيوم جانشين Si در يون سيليکات مي‌شود که فضاي کريستالين پديد آمده جز عناصر يک ظرفيتي و دو ظرفيتي، شعاع يوني در محدوده Na، K، Ca را در خويشتن نمي پذيرد که بدين سان فلدسپات‌‌ها تشکيل مي‌شوند و با کنار رفتن فلزات آهسته آهسته و گام به گام سيليس آزاد در چهره کوارتز در سنگ مي‌شوند و با کنار رفتن فلزات آهسته آهسته و گام به گام سيليس آزاد در چهره کوارتز در سنگ نمايان مي‌شود. اين شماي کلي در هر جاي خود با برخورداري از شرايط فيزيکي – شيميايي معلوم، کاني‌‌هاي معلوم و معين با آرايش منظم مربوط به همان شرايط را پيوند مي‌کند. بدين سان از آنجا که پيدايش هر سنگ، يعني پيدايش کاني‌‌هاي معلوم با آرايش معلوم گوياي شرايط است، پس با مطالعه بافت و کاني شناسي سنگ مي‌توان به شرايط حاکم بر آن منطقه منطقه و سرگذشت زمين شناختي آن محل پي برد. در راستاي اين الگو، شيشه در زماني کوتاه سرد شده است، همچنين بلورهاي ريز و نهان بلورها نيز حاکي از سرعت سرد شدن است. سنگ درشت دانه با آرايش موزائيک نشان از حوصله و شرايط پايدار در پيدايش دما و در نتيجه سرد شدن آهسته دارد. سنگ در بردارندة دوگونه بافت از يک کاني نمايانگر دوگامه در روند تکامل خويش است و نهايتاً يک ساخت کانيايي پديد آمده از کريستال‌‌هاي بسيار درشت با اشکال هندسي منظم و سامان يافته، نشان از پايداري شرايطي پديد آمده از سيالي چگال در روند زماني بس دراز دارد. بدين سان سنگ شناسي را بايد دانشي دانست که با بررسي و پژوهش در ترکيب کريستال شيمي کاني ها، رخداد و شرايط گذشته را بازگو مي‌کند.
1-2- بافت و ساخت سنگهاي آذرين:
ساختمان سنگ روي زمين تشخيص داده مي‌شود مثل جهت يافتگي، نواربندي، درزه و شکاف. بافت، درجه تبلور، اندازه دانه‌‌ها و فابريک يا رابطه هندسي ميان اجزاء تشکيل دهندة يک سنگ را مشخص مي¬کند. در موارد اکثر سنگ‌‌هاي ساختماني، ساخت و بافت سنگ از عوامل مهم براي انتخاب سنگ مي‌باشد. مشخصات سنگ‌‌ها به نمودهاي ساختي و بافتي ستگ وابسته است. چرا که لايه لايه بودن، توده اي بودن، شکل و نوع و اندازه کاني يا بلورهاي تشکيل دهنده سنگ و ارتباط آنها با هم به ساخت و بافت سنگ مربوط است و در استحکام، زيبايي و ظاهر سنگ مؤثر مي‌باشد. ويژگي بافت شناختي هر سنگ وابسته به شرايطي است که سنگ در آن ساخته مي‌شود. بعضي از سنگ‌‌هاي آذرين مثل گرانيت‌‌ها تمام بلورين هستند که هولوکريستالن ناميده مي‌شوند؛ شماري مانند ابسيدين به طور عمده شيشه اي هستند. گدازه‌‌ها و سنگ‌‌هاي دروني کم عمق ممکن است شامل شيشه و بلور هر دو باشند. بلورهاي بسيار ريز که به شکل مسطح يا منشوري هستند ميکروليت ناميده مي‌شوند. اگر ميکروليت‌‌ها بسيار زير، ايزوتوپ‌‌ها و بيشتر به شکل‌‌هاي شعاعي و ميله اي و مويي باشند کريستاليت ناميده مي‌شوند. سنگ‌‌هاي آذرين از نظر اندازه دانه‌‌ها متفاوت هستند. گاهي آنچنان ريزند که بدون ذره بين جدايش دانه‌‌ها را از يکديگر نمي توان باز شناخت، درحالي که بعضي ديگر داراي دانه هايي در مقياس سانتي متر هستند. اگر اجزاء تشکيل دهنده سنگ آنچنان ريز باشند که با چشم غيرمسلح قابل تشخيص نباشند آفانيت و بافت آفانتيک ناميده مي‌شوند. در مشاهدات ميکروسکوپي بعضي از اين سنگ‌‌ها داراي شيشه و بعضي ديگر بلورين هستند. اگر بلورها با ميکروسکوپ قابل تشخيص باشند ميکروکريستالين و اگر آنچنان ريزدانه باشند که تنها با بزرگنمايي‌‌هاي بالاي ميکروسکوپ قابل شناسايي باشند کريپتوکريستالين ناميده مي‌شوند. درجه تبلور و اندازه دانه‌‌هاي سنگ‌‌هاي آذرين به طور عمده به چگونگي سرد شده آنها در دوران انجماد و مقاديري به ترکيب شيميايي ماگما و غلظت آن بستگي دارد. سنگ‌‌هاي هولوکريستالين دانه متوسط و درشت، مخصوص توده‌‌هاي دروني (نفوذي) است که در درجه حرارت 800 تا 1000 درجه سانتي گراد از ماگما متبلور شده و به آهستگي سرد مي‌شوند. در مراحل آخر انجماد، مايع باقيمانده از مواد فرار H2O، CO2، F و غيره پرمايه مي‌شود. در اين شرايط تبلور با هسته گذاري آهسته در محيط مايع رخ مي‌دهد و در گامه‌‌هاي پاياني مايع باقيمانده نهايي که در حال جوشش است به سوي شکاف‌‌ها و درزه‌‌هاي موجود در توده‌‌هاي بزرگ بلورين کشيده مي‌شود. در اين حالت کوچ و جابه جايي يون‌‌ها به آساني انجام مي‌پذيرد و بلورها ممکن است بسيار بزرگ شوند و در نتيجه سنگ‌‌هاي بسيار دانه درشتي پديدار شوند که پگماتيت ناميده مي‌شوند. بافت‌‌هاي بلورين ريزدانه، آفاناتيک و شيشه اي در اثر سرد شدن سريع ايجاد مي‌شوند. در اين حالت هسته گذاري بلورها به سرعت اتفاق مي‌افتد و رشد بلورها پيوسته کاهش مي‌يابد و مجموعه بلورهاي ريزدانه ايجاد مي‌شوند. اگر سرد شدن آنچنان شتاب زده باشد که ميزان جوانه گذاري به صفر برسد و مايع باقيمانده بسيار غليظ باشد، محصول نهايي شيشه خواهد بود. اين شرايط به طور معمول درباره ماگماهاي خروجي و يا توده‌‌هاي کوچک دروني که سطحي و کم ژرفا هستند، صدق مي‌کند. ماگماهاي پرمايه از سيليس که داراي ترکيبات قليايي و آلومينيوم از ماگماهاي پرمايه از کلسيم، منيزيم و آهن مي‌باشند، در نتيجه گدازه هايي مانند ريوليت، تراکيت و فنوليت در مقايسه با سنگ‌‌هاي بازالتي داراي شيشه بيشتري هستند؛ هرچند حتي در بازالت‌‌ها هم اگر خيلي به سرعت سرد شوند، شيشه ايجاد مي‌شود. شيشه‌‌ها از هر نوع در درجه حرارت معمولي نيمه پايدارند و از اين رو در روند گذر، تبلور پيدا مي‌کنند و دويتريفيه مي‌شوند يا اينکه زير تأثير محلول‌‌ها يا افزايش دما تجزيه مي‌شوند، بنابراين شيشه‌‌هاي کهن بسيار کمياب هستند.
2. انواع بافت ها:
2-1- بافت دانه اي
اين بافت ويژه سنگ‌‌هاي آذرين دروني (نفوذي) است و به بافت‌‌هاي هولوکريستالين گفته مي‌شود که در آن بلورها به آرامي و در عمق زمين تبلور پيدا کرده و به طور معمول با چشم غيرمسلح نيز قابل تشخيص باشند.
در بعضي از سنگ‌‌هاي آذرين سيليسي به ويژه گرانيت پگماتيت‌‌ها و گرانوفيرها در گامه‌‌هاي بازپسين انجماد، ماگما به دليل تبلور همزمان کوارتز با فلدسپات آلکالن، کوارتز به شکل خطوط ميخي در فلدسپات ديده مي‌شود. اين بافت گرافيک ناميده مي‌شود.
بافت افي تيک: در بعضي از سنگ‌‌ها به ويژه گابروها، ديابازها و بعضي از بازالت ها، لت‌‌هاي پلاژيوکلاز در زمينه اي از اوژيت يا پژونيت درشت و نيمه شکلدار جاي مي‌گيرند. در مشاهدات ميکروسکپي مقطع نازک، لت‌‌هاي فلدسپات که غالباً طول متوسط آنها از قطر پيروکسن فراتر نيست در پيروکسن‌‌ها احاطه و محصور مي‌شوند. اين نوع بافت آفي تيک ناميده مي‌شود. اگر درازاي پلاژيوکلاز بيشتر از پيروکسن باشد و بخشي از بلور پلاژيوکلاز با پيروکسن محصور شود بافت ساب افي تيک به وجود مي‌آيد.
2-2- بافت پورفيريتيک:
اين بافت ويژه سنگ‌‌هاي آذرين بيروني است که دربردارندة بلورهاي درشت در زمينه اي ريزدانه يا شيشه اي اند. بلورهاي درشت فنوکريست يا درشت بلور و بافت پورفيريتيک ناميده مي‌شود. افت اينترگرانولار: در بسياري از گدازه‌‌ها و سنگ‌‌هاي نيمه عميق به ويژه بازالت‌‌ها و ديابازها، زواياي ميان فلدسپات‌‌ها با دانه‌‌هاي کاني فرومنيزين که در بيشتر موارد اليوين، پيروکسن يا اکسيدهاي آهن – تيتان هستند، بي سامان و بدون جهت خاصي پر مي‌شوند.
بافت اينترسرتال: اگر فضاي ميان فلدسپات‌‌ها با شيشه يا کاني‌‌هاي ثانويه بي شکل مثل سرپانتين،
کلريت، کلسيت و… پر شود بافت اينترسرتال خواهد بود.
هيالوپلتيک: نوعي بافت اينترسرتال است. اين بافت ويژه گدازه هايي است که فضاي ميان ميکروليت‌‌هاي فلدسپات که در راستاها ناهمسانند به وسيله شيشه پر شده باشد.
فلتي: بافتي است که در آن زمينه هولوکريستالين بعضي از سنگ‌‌هاي دربرداندة ميکروليت‌‌هاي غالباً فلدسپت به گونه اي تنگاتنگ و فشرده درهم پيچيده اند.
پيلوتاکسيتي: بافتي است که ميکروليت‌‌هاي فلدسپات در نتيجه جريان روانه به تقريب موازي آرايش شده باشد و ميان ميکروليت ها، با مواد ميکرو – کريپتوکريستالين پر مي‌شود. به اين بافت تراکيتي نيز گفته مي‌شود.
حفره و آميگدال: انبساز گازها در گدازه‌‌هاي آتشفشاني و نفوذي کم عمق حفراتي را پيدي مي‌آورد. به طور معمول اين حفرات کروي يا تخم مرغي اند و بسياري از آنها نامنظم هستند. اين حفرات ممکن است با کاني‌‌هاي ثانويه مثل اپال – کلسيدوئن،کلريت، کلسيت و زئوليت پر مي‌شود.
اسفروليت: درگدازه‌‌هاي سيليسي به ويژه آنهايي که داراي شيشة زياد هستند، کاني‌‌هاي شعاعي، سوزني و فيبري ديده مي‌شود. اين شکل بافتي اسفروليت ناميده مي‌شود.
بافت‌‌هاي ديگري نيز يافت مي‌شوند که بر پايه شکستگي‌‌هاي موجود، کلاستيک گفته مي‌شود. ميان اين بافت ها، پيروکلاستيک‌‌ها به ويژه فراورده قطعه‌‌هاي آتشفشان‌‌ها هستند.
3. طبقه بندي و نامگذاري سنگ‌‌هاي آذرين:
براي طبقه بندي سنگهاي آذرين از دياگرام اشتراکايزن استفاده مي‌شود و نامگذاري براساس پارامترهاي زير انجام مي‌گيرد:
Q: کوارتز، تريديميت، کريستوباليت
A: فلدسپات آلکالن شامل ارتوکلاز، ميکروکلين، پرتيت، آنورتوکلاز، سانيدين و آلبيت.
P: پلاژيوکلاز (An5- An100) و اسکاپوليت.
F: فلدسپاتوئيد يا فوئيدها شامل نفلين، لوسيت، کالسيليت، پسودولوسيت، سوداليت، نوزآن، هائوئين، کانکرينيت، آنالسيم و غيره.
M: کاني‌‌هاي مافيک.
در تقسيم بندي مودال، گروه Q، A، P،؛ F شامل کاني‌‌هاي فلسيک و M کاني‌‌هاي مافيک هستند. مجموع Q+A+P+F+M مي‌بايد 100 باشد. بايد توجه داشت که در سنگ‌‌ها هيچ گاه 5 گروه ياد شده با هم وجود ندارد. بلکه حداکثر چهار مورد موجود و يکي از آنها صفر است. به طور مثال اگر کوارتز موجود باشد F (فلدسپاتوئيد) بايد غايب باشد. شکل‌‌هاي 3-1 و 3-2 به ترتيب تقسيم بندي و نامگذاري سنگ‌‌هاي آتشفشاني و آذرين دروني را با استفاده از دياگرام¬هاي اشتراکايزن نشان مي‌دهند.

فلدسپاتوئيد: F پلاژيوکلاز: P فلدسپات آلکالن: A کوارتز: Q
شکل 3-1 – تقسيم بندي و نامگذاري سنگ‌‌هاي آتشفشاني بر پايه کاني‌‌هاي تشکيل دهنده با استفاده از دياگرام QAPE (اشتراکايزن 1987)
فلدسپاتوئيد: F پلاژيوکلاز: P فلدسپات آلکالن: A کوارتز: Q
شکل 3-2– تقسيم بندي و نامگذاري سنگ‌‌هاي آذرينپايه کاني‌‌هاي تشکيل دهنده با استفاده از دياگرام QAPE (اشتراکايزن 1978)
4. سنگهاي دگرگوني
سنگ¬هاي دگرگوني سنگهايي هستند که از سنگهاي رسوبي و آذرين قبلي به وجود آمده اند و در آنها به علت تغييرات فشار، درجه حرارت يا محيط شيميايي تغييراتي صورت گرفته است بدون اينکه از حالت جامد خارج شوند. به طور کلي دگرگوني عبارت از واکنش مينرالوژيکي و فابريکي يک سنگ در برابر تغيير شرايط فيزيکي و شيميايي مؤثر بر روي سنگ است مشروط بر آنکه شرايط جديد با شرايط تشکيل خود سنگ تفاوت قابل توجهي داشته باشد. انواع مختلف دگرگوني، عوامل دگرگوني و سنگهاي حاصل از فرآيند دگرگوني به اجمال در جدول 3-3 آورده شده است.

4-1- ويژگيهاي عمومي سنگ‌‌هاي دگرگوني:
الف) در سنگهاي دگرگوني اغلب جهت يافتگي به شکل‌‌هاي زير مشاهده مي‌شود:
-به صورت چينه بندي که در اغلب موارد باقيمانده ساختار قديمي سنگهاي رسوبي تشکيل دهندة آن است.
-به صورت شيستوزيته که موجب تورق آسان سنگ مي‌گردد.
-به حالت ليتاژ که نتيجة تناوب محدود کاني‌‌هاي آهن و منيزيم دار با کاني‌‌هاي کوارتز – فلدسپاتي است.
ب) در سنگهاي دگرگوني با از بين رفتن کانيهاي قبلي يا تبلور مجدد، کاني‌‌هاي شاخص دگرگوني به وجود مي¬آيند.
پ) قوانين و ترتيب تبلور در سنگهاي دگرگوني اختصاصي است که خود وسيله اي جهت تشخيص آنهاست.
ت) بافت ميکروسکوپي کاتاکلاستيک و کريستابلاستيک و غير وسيلة ديگري براي شناسايي آنهاست.
ث) تهيه مقاطع زمين شناسي روي زمين کمک مؤثري جهت تشخيص سنگهاي دگرگوني از ساير سنگهاست.
4-2- بافتهاي دگرگوني
پورفيروبلاستيک: بلورهاي درشت (پورفيروبلاست) يک يا چند کاني که در زمينه اي از دانه‌‌هاي ريزتر قرار دارند.
گرانوبلاستيک: بلورهاي دگرگون شده تقريباً يک اندازه که درهم قفل شده اند.
پوئيکلوبلاستيک: بلور بزرگي از يک کاني (به طور مثال گارنت) بلورهاي ديگري (مثل کگوارتز و کلسيت) را دربرگرفته است (مثال: در سنگ اسکارن)
ليپدوبلاستيک: در اين بافت کانيهايي مثل ميکا، کلريت و غيره در جهت معيني به موازات هم آرايش يافته اند.
نمابلاستيک: نوعي بافت جهت يافتة فيبري است که در آن کانيهايي مثل گلوکوفان و اکتينوليت و… در يک جهت و به مازات هم آرايش يافته اند.
4-3- عمده سنگهاي دگرگوني:
الف) دگرگوني مجاورتي: محصول دگرگوني مجاورتي غالباً شيستهاي لکه دار، هورنفلس، مرمر، اسکارن، سنگهاي وابسته به آنهاست:
هورنفلس: معمولاً شامل کوراتز، فلدسپات، پيروکسن، گروسولار و کلسيت است که غالباً هم اندازه هستند. ميکا و آمفيبول در هورنفلسها کمتر از شيست‌‌ها مي‌باشند. بافت اکثر هورنفلسها موزائييکي است.
اسکارن: در مجاورت مرمر و سنگهاي نفوذي
ب) سنگهايي که در آنها تغييرات کاتاکلاستيکي و کريستالوبلاستيکي صورت گرفته است:
کاتاکلازيتها: در اين سنگها تغييرات کاتاکلاستيک کمتر از ميلونيتها است.
ميلونيتها: بيشتر شامل پورفيروکلاست (بلورهاي شکسته و بزرگ) مي¬باشد.
فيلونيتها و شيستهاي فيلونيتي: غالباً شامل کوراتز، مسکويت، گرافيت و گارنت است.
سمي شيست: واژه سمي شيست در مورد کاتاکلازيتهاي متمايل به شيست استفاده مي‌شود و غالباً شامل دانه‌‌هاي شکسته کوارتز و فلدسپات در زمينه ري کريستاليزه شامل ميکاي سفيد، کلريت، کوارتز، بيوتيت، و اسفن و يا آثاري از دانه‌‌هاي کوراتز، اوژيت، و هورنبلند در زمينه‌‌هاي ري کريستاليزه و جهت يافته مي‌باشد.
سنگهاي حاصل از دگرگوني از نوع درجه حرارت پايين
اسليت: اين سنگ قسمتي ري‌كريستاليزه است و غالباً شامل كوراتز فيبري، كمي كلريت كه اطراف پورفييروبلاست پيريت متبلور شده‌اند، مي‌باشد. در اثر افزايش دگرگوني اسليت به طرف فيليت سوق پيدا مي‌كند.
فيليت: اين سنگ غالباً به تمامي ري‌كريستاليزه است و شامل كوراتز، ميكاي سفيد، كلريت و كانيهاي اپك مي‌باشد. بعضي از آنها داراي رگه‌هاي كوراتز به موازارت شيستوزيته سنگ مي‌باشند.
شيست: اين سنگ تاماماً ري‌كريستاليزه است و شامل كالك شيست (شيست‌هاي حاوي كربنات) و گرين شيست مي‌باشد (رسنگ سبز اين نوع سنگ‌ها بيتر به خاطر وجود كلريت است) و در اثر دگرگون شدن سنگ‌هاي آذرين بازيك و نيمه بازيك در درجه حرارت پايين تشكيل مي‌شوند.
ت) سنگ‌هاي حاصل از دگرگوني در درجه حرارت بالا و فشار بالا
اين سنگ‌ها عبارتند از: شيست‏، گنايس، آمفيبوليت، گرانوليت، اوليوينيت و اكلوژيت.
5. سنگ‌هاي رسوبي:
منشأ اصلي سنگ‌هاي رسوبي مواد ريز جامد معلق در رودخانه‌ها است. اين رودخانه‌ها در ضمن حركت موجب به هم غلتيدن سنگ‌ها شده و سبب خرد شدن آنها مي‌شوند. همچنين تكه‌هاي ريز سنگ‌ها كه در اثر ساير عوامل طبيعي مانند يخبندان و غيره از تكه سنگ‌ها جدا شده‌اند به وسيله رودخانه جابه‌جا شده و به محل‌هايي كه در عمق آنها بيشتر است برده مي‌شوند. اين دانه‌هاي ريز در اثر نيروي ثقل زمين و همچنين در اثر فعل و انفعالات شيمياي در اين مكان‌ها ته‌نشين شده و تحت فشار قرار مي‌گيرند اين فشار ممكن است در اثر لايه‌هاي فوقاني ته‌نشين‌هاي جديد باشد و يا فشارهاي ديگر و بالاخره بعد از ساليان دراز اين لايه‌ها يكپارچه شده و توليد سنگ‌هاي رسوبي مي‌نمايند.
5-1- مشخصات سنگ‌هاي رسوبي:
– كليه سنگ‌هاي رسوبي لايه‌لايه مي‌باشند زيرا تشكيل آنها در اثر ته ‌نشين شدن اجسام جامد موجود در آب‌هاست كه به مرور و لايه‌لايه ته‌نشين مي‌گردند.
– در بعضي از سنگ‌هاي رسوبي (بعضي از آهك‌ها) بقاياي فسيلي جانوارن و گياهان ديده مي‌شود.
– جنس سنگ يكنواخت نيست و ممكن است داراي لايه‌هاي خاك و لاي باشد.
5-2- تقسيم‌بندي سنگ‌هاي رسوبي
-براساس اندازه دانه: اگر دانه‌هاي سنگ در حد ميكرون باشد (1 تا 2 ميكرون) به آن خاك يا خاك رس مي‌گويند. اگر درشتي آن تا صدم ميليمتر باشد به آن لاي مي‌گويند‏ اگر قطر دانه‌ها تا حدود دهم ميليمتر و حتي يك ميليمتر باشد به آن ماسه گفته مي‌شود.
-تقسيم‌بندي و نامگذاري ميكروسكوپي: اين تقسيم‌بندي بر اساس طبقه‌بندي فولك صورت مي‌گيرد
6. خواص فيزيكي سنگ‌ها:
شناخت ويژگي‌هاي فيزيكي سنگ‌ها شامل ويژگي‌هاي مربوط به وزن‏ حجم، سختي، ساخت، قابليت رسانايي آب و گاز و قابليت رسانايي گرما و الكتريسيته و مغناطيس و غيره است. وزن مخصوص، تخلخل و سايش‌پذيري از خواص فيزيكي است كه در سنگ‌هاي ساختماني مورد توجه است.
وزن مخصوص: عبارت است از نسبت وزن حجم معيني از فاز جامد سنگ (كاني‌هاي آن) به وزن همان حجم از آب مقطر، وزن مخصوص بخش جامد سنگ را مي‌توان براساس وزن مخصوص كاني‌هاي تشكيل‌دهنده آن با در نظر گرفتن درصد آنها به دست آورد.
وزن مخصوص يك كاني بستگي به تركيب و ساختمان شيميايي آن دارد، معمولاً هرچه شماره اتم‌هاي سنگين يك كاني بيشتر باشد شعاع اتمي آنها كوچكتر مي‌گردد و تراكم آنها در شبكه تبلور بيشتر شده و در نتيجه وزن مخصوص آن كاني بيشتر است.
تخلخل: سنگ‌ها هميشه متراكم نيستد، بعضي از آنها حاوي منافذ به هم ژيوست، منافذ و حفره‌هاي مجزا و شكاف هستند. وجود اين حفره‌ها اهميت زيادي در خواص مكانيكي سنگ دارد و به طور كلي هرچه تخلخل بيشتر باشد مقاومت مكانيكي آن كمتر است. اگر شكاف‌ها يا حفره‌ها شبكه مرتبطي را تشكيل دهند در اين صورت هرچه حفره‌ها زيادتر باشد نفوذپذيري سنگ بيشتر است، اما اگر حفره‌ها مجزا باشند نمي‌توانند نمايانگر ميزان نفوذپذيري سنگ باشد. حفره‌ها ممكن است اوليه يا ثانويه باشند. حفره‌هاي اوليه در زمان تشكيل سنگ پديد آمده‌اند‏ درحالي‌كه حفره‌هاي ثانويه در نتيجه فرآيندهايي چون دگرگوني، انحلال بعضي از كاني‌ها، تبلور مجدد كاني‌ها، هوازدگي و غيره به وجود مي‌آيند. شكل حفره‌ها معمولاً كانالي شكل، شكاف مانند، كروي و دندانه‌اي است. تخلخل عبارت است از نسبت حجم فضاي حفره‌هاي سنگ به حجم كل سنگ. درصورتي كه نسبت حجم حفره‌هاي به حجم بخش جامد آن در نظر گرفته شود اين نسبت درصد پوكي ناميده مي‌شود. تخلخل يك سنگ بستگي به شكل و اندازه دانه‌هايي دارد كه آن را تشكيل مي‌دهند و نيز مربوط به ميزان تنوع دانه‌ها، سمياني شدن آنها و نوع تجمعع كاني‌ها است. اگر سنگ از دانه‌هاي كروي با اندازه‌هاي متفاوت تشكيل شده باشد حداقل تخلخل را خواهد داشت و اگر دانه‌ها زاويه‌دار و بي‌شكل باشند تخلخل زيادتر است.
لايه‌بندي، تورق: غالباً در سنگ‌ها امتداد و سطوحي يافت مي‌شود كه در آنها نيروي چسبندگي و اتصال دانه‌ها نسبت به امتدادهاي ديگر كمتر و يا به حداقل رسيده است. اين سطوح در سنگ‌هاي رسوبي منطبق بر صفحات لايه‌ها قرار دارد. علاوه بر سطوح لايه‌بندي در سنگ‌ها، سطوح ديگري نيز ممكن است وجود داشته باشد كه سطوح تورق ناميده مي‌شود و معمولاً در امتداد سطوح رسوب‌گذاري نيست. اكثر لايه‌هاي ذغالي داراي چنين سطوحي هستند.
سختي: سختي مشخص‌كننده ميزان نرمي و يا سختي جسم در برابر كشيده شدن يا برخورد جسم ديگر بر آن است. اگر مقاومت سنگ در برابر خراش حاصل از جحم ديگر مورد نظر باشد سختي استاتيكي ناميده مي‌شود درحالي ‌كه سختي سنگ در برابر ضربه در نظر گرفته شود سختي ديناميكي ناميده مي‌شود. اين دو سختي با يكديگر مساوي نيستند. سختي يك سنگ ميانگين سختي كاني‌هاي تشكيل‌دهنده آن است. ساده‌ترين روش سنجش سختي كاني‌هاي گوناگون، تعيين خراش‌ژذيري آنها با كاني سخت‌تر است. درجه‌بندي ده‌گانه‌اي كه توسط مهز در مورد تشخيص سختي كاني‌ها به عمل آمده، در جدول 3-4 آورده شده است.

 

و…

 

 

 

منابع:
1-حامي 1، «مصالح ساختمان»، چاپ دوازدهم، دانشگاه تهران، 1380.
2-عزتيان، ف؛ «اطلس سنگ‌هاي آذرين»، سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كشور، 1380.
3-عزتيان، ف؛ «كاني‌شناسي سيليكات‌ها»، سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كشور، 1376.
4-كباري، س؛ «مصالح شناسي»، انتشارات دانش و فن، 1379.
5-وفاييان، م؛ «خواص مهندسي سنگ‌ها، تئوري و كاربردهاي اجرايي»، نشر اركان اصفهان، 1376.
6-بنيس، ل؛ ترجمه عليپور ص، «زمين‌شناسي سنگ‌ها و كاني‌هاي صنعتي»، انتشارات دانشگاهي اروميه، 1369.
7-بنيان 1؛ فرهاديان، ب؛ «آشنايي با روش‌هاي اكتشافات سنگ‌هاي تزئيني و ساختماني»، سازمان زمين‌شناسي و
كتشافات معدني كشور، 1371.
8-رابرتس 1؛ ترجمه دانش، م؛ «ژئوتكنيك»، مركز انتشارات صنعت فولاد، 1370.
9-درويش‌زاده، ع؛ «پترولوژي تجربي و كاربردهاي آن»، دانشگاه تهران، 1367.
10- درويش‌زاده، ع؛ «ماگما و سنگ‌هاي ماگمايي»، دانشگاه تهران، 1370.
10-موسي حروي، ر؛ «رسوب‌شناسي»، دانشگاه فردوسي، 1367.
12. Lemaitre R.W. (Editor), “Classification of igneous rocks, Rccommentadions of the Internal Union of Geological Sciences”, Subcommission on the Systematics of Igneous Rocks, 1989.
13. shelly D. “Igncous and metamorphic rocks under the microscope”, Chapman and Hall, 1993.
14. Williams H., Turner F. J., Gilbert Ch., “An introduction of study of rocks in thin sections”, Freeman Company, 1982.

 

فهرست مطالب:

سنگهاي ساختماني 1
مقدمه 1
تقسيم بندي سنگها: 3
-سنگهاي رسوبي: 3
1. سنگهاي آذرين: 4
2. انواع بافت ها: 6
4. سنگهاي دگرگوني 10
9. ويژگي‌ بعضي از سنگ‌هاي خاص مورد استفاده در صنعت ساختمان 19
سنگ ساختماني 28
سنگهای ساختمان سازی 30
تقسیم بندی سنگهای ساختمانی 31
دیواره‌های سنگی 31
انواع سنگهای ساختمانی 33
تقسیم بندی سنگهای ساختمانی 35
نگهداري كارهاي سنگي 38
سنگ مصنوعی 40
الگوهاي ممكن سنگ فرش پياده رو با استفاده از سنگ 41
سنگ برش 41
ابعاد آجر رايج 43
دید کلی 44
سنگ های تزئینی ایران، غنای ذخایر و فقر صادرات 47
سنگ مرمر 65
مطالعه سنگهاي تزئيني با نگاهي به مرمرها 68
نكاتي در مورد مرمرها: 75
سنگهای معدنی ساختمان 77
مرمريت 77
گرانيت 93
سنگهای رسوبی 100
منابع: 102

 

 

 

تصاویر فایل:

 

خرید آنلاین:

در پایان خرید ، لینک دانلود فایل نمایش داده می شود و به ایمیل شما ارسال خواهد شد. راهنمای خرید و دانلود فایل

فرمت فایل: word – حجم فایل: 1 مگابایت