پروژه انسان طبیعت معماری - مقاله با عنوان تقارن ، تعادل و تناسبات در معماری 75 اسلاید - 28 صفحه | گروه معماری پارساکد

چکیده:
این مقاله با مروری کوتاه بر سه مفهوم تقارن ، تعادل و تناسب از اصول و مفاهیم بنیادی معماری و ارتباط آن با طراحی کالبدی در معرفی این آیتم های شاخص به معماران ، طراحان شهری و معماران منظر دارد. مقاله مذبور همچنین توجه خود را به معرفی مفاهیمی نظیر توازن که توازن را می توان ترکیبی از تقارن و تعادل دانست( که دارای خصوصیاتی از هر دو می باشد) معطوف ساخته است. در این مقاله ، اهمیت شناخت این مفاهیم برای مقاصد طراحی ( به ویژه معماری و طراحی شهری ) به دلیل ایجاد یک چاچوب کلی برای تحلیل رابطه بین فرم ها و بناها ارائه شده است و همچنین برای درک بهتر ویژگی هایی از این دو مفهوم از تصاویر متنوعی استفاده شده است.

مقدمه
معماران و طراحان شهری امروزه توجه ویژه ای به شناخت اصول طراحی در معماری و شهرسازی دارند. زیرا این اصول با محیط کالبدی ارتباط تنگاتنگی دارد. به این ترتیب یکی ازمفاهیم و اصول بنیادی معماری بلاخص در ایران تقارن ، تعادل و تناسبات بشمار می رود.
تقارن یکی از اصول طراحی به شمار می رود که در دوران باستان در بسیاری از بناهای عمومی و مذهبی به کار رفته است. اصل تقارن را می توان کامل ترین شکل تعادل به شمار آورد که علاوه بر جنبه های زیبا شناسی از لحاظ ایستایی نیز همواره مورد توجه بوده است. تقارن شامل بر هم گیری یک به یک اجزای یک بنا یا مجموعه در دو طرف خط تقارن محوری بنا یا مجموعه است.
چنانچه انرژي بصري همه عناصر به گونه اي سامان داده شوند كه كه هيچ بخشي انرژي بصري ديگر بخشها را از بين نبرد و باعث اغتشاش بصري نشود تركيبي موزون و متعادل بوجود ميايد.

برای توضیحات بیشتر و دریافت فایل به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

بخشی از مطالب:

تعریف تقارن
تقارن symmetry یعنی یکی شدن تصویر یک شئ با خود آن شئ وقتی یک تبدیل روی آن صورت می گیرد. به عبارتی اگر یک شئ با انجام یک تبدیل به خودش تبدیل شود می گوییم نسبت به آن تبدیل تقارن دارد.
تقارن شامل بر هم گیری یک به یک اجزای یک بنا یا مجموعه در دو طرف خط تقارن محوری بنا یا مجموعه است. به عبارت دیگر ” اگر در موقعیتی خاص ، یک معمار عوامل حاکم بر ایجاد طرح را در یک زمان و از بیرون اعمال کند، مساله تقارن معمولا در کلیه جهت های ساختمان رعایت می شود.(1) ”
چهار تاقی بنایی است دارای تقارن مرکزی است. برای نمونه می توان ازبنای هشت بهشت اصفهان هم بعنوان بنای دارای تقارن محوری نام برد.
همچنین باید در نظر داشت که ” واژه تقارن بدون در نظر گرفتن مجردات دیگر از قبیل تعادل و توازن و همچنین بدون وجود تناسب در معماری به معنای کامل خود نمی رسد و قابلیت نقد و بررسی واقعی را پیدا نمی کند؛ چنانچه توازن با ریتم و تواتر همراه و توام است ، تناسب نیز تابع مقیاس است. (2)”
تقارن در معماری بخاطر خاصیت ویژه خود که به نوعی الگو گرفته از پدیده های طبیعی است جای بحثی برای منتقد نمی گذارد ، به دیگر معنی اگر در این معماری ( معماری متقارن ) معماری خالی از هر ارزش معمارانه دیگر باشد و به اصطلاح یک معماری تک بنیانی باشد که بر اساس تقارن شکل گرفته ، هندسه و ترکیب بندی متقارن آن اثر امری بدیهی و بدون دلیل نمایان می کند و مورد قبول قرار می گیرد و نیازی به ارائه دلایل و توجیهات برای این ترکیب نداریم.

برای نمونه می توان به مثالی که در کتاب « ارزشهای پایدار در معماری » آمده است اشاره کرد ؛ در این مثال ایوان در سه موقعیت مختلف در بنا قرار گرفته که در حالت الف بخاطر تقارن موجود در طرح ، ایوان بدون توجیهی قابل قبول است ولی برای حالات ب و ج نیاز به ارائه دلیل و توجیه برای ترکیب بندی جدید ایوان باعث ایجاد معماری چند بنیانی می شود که این ترکیب بندی جدید با گذشت زمان و تاثیرات اجتماعی دچار تغییر و تحول شده و به ایجاد ترکیبات تازه ای در معماری منجر می شود.
استاد کریم پیرنیا درباره قرینگی بناهای مسکونی و بناهای عمومی می گوید که ” از عمده ویژگی های مسجد ها و مکانهای معتبر عمومی این است که در مساجد بنا باید « جفت» باشد یعنی قرینگی کامل حفظ شود تا نگاه به مرکز مجموعه که مهمترین قسمت بناست جلب گردد، درست برتصویر خانه های مسکونی که سعی می شد « پا جفت » باشد، یعنی متنوع باشند و نیازمندی های روزانه را برآورده سازند. حتی در بنایی مانند کاخ سروستان در فارس ، یک گنبد خانه در وسط بنا شده که در یک طرف آن اتاقی مربع شکل و در طرف دیگرش اتاقی بسیار کشیده جا دارد که سفره خانه است. یک طرف آن نیز ایوان بنا شده و یک طرفش حوضخانه است. اما در مجموع مرکز بنا اهمیت بیشتری دارد و با گنبدی رفیع پوشیده شده است. (3)
چینگ تقارن را به دو قسمت تقسیم می کند: 1- تقارن دو جانبه ، به عناصر مشابه حول یک محور اتلاق می شود. 2- تقارن شعاعی ، که از عناصر مشابهی تشکسل شده که حول دو یا چند محور متقاطع در یک نقطه مرکزی ، به حالت متعادل قرار گرفته اند. (4)

[ اصطلاح تقارن ] تعادل خاصی که ناشی از طرز قرار گیری عناصر منتصویر شده از یک سو ، و محور از سوی دیگر است – مثل آیینه – تقارن همانا مورد خاصی از طریق جهت گیری عناصر است. روان شناسی گشتالت نشان داده است که عامل تقارن توانمندتر از مشابهت است.
تقارن چیزی است عیان و واضح . کلاسیک ها این وضوح انکار ناپذیر را برای عرضه قدرتی ، حکومتی یا مذهبی – که خود بر انکار ناشدنی بودنش تصریح می کند – مورد استفاده قرار می دادند. (5)
فون مایس در کتاب خود به نام نگاهی به مبانی معماری ، تقارن را به دو بخش تقسیم می کند: استفاده از تقارن در معماری ، دارای دو مبانی نظری با ماهیتی متفاوت است :
تقارن به مثابه اصلی زیبا شناختی : در تقارن محوری از اشغال کردن مرکز با عنصری صلب و پر پرهیز می گردد. از دوران مصری ها تا رنسانس و تا قرن هجدهم ، تقارن مرکزی یا دو طرفه عمدتا برای ساختمانهای مذهبی و آنهایی که در پی نمود بخشیدن به قدرت دنیوی بودند، مورد استفاده قرار می گرفت. استفاده بیش از حد از تقارن محوری احتمالا نقشی غیر مستقیم در کمرنگ شدن یا به عبارتی بی اعتباری آن در دوره معاصر داشته است.
تقارن به عنوان اصلی در ساخت و ساز: تقارنی است که در اثر ایجاد چارچوب ها ، طاق ها ، گنبد ها ، دهانه های ساده و… ایجاد می شود. این تقارن اغلب نوعی معذب شدن عجیب و غریب را دامن می زند ، و این حتی در کارهای استادان بزرگ نیز مشاهده می شود. آنچه در این میان آزار دهنده است، نه خود تقارن ، بلکه رویکرد محوری نسبت به آن است ، که در اغلب مواقع حکم پیامد منطقی آن را دارد. (6)
فون مایس در ادامه به جنبه دیگری از تقارن اشاره می کند ” … یک جنبه ثانویه و کمی هم پیچیده تر در تقارن وجود دارد که می تواند مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. هنگامی که شکلی متقارن برای دوم – بدون سلسله مراتب – تکرار می گردد، آنگاه ما با سه محور متعارض یا رقیب یرو کار پیدا می کنیم و دیگر قادر نیستیم که انگاره یا تصویر متقارن را جدا کنیم . (7)

تقارن یکی از اصول طراحی به شمار می رود که در دوران باستان در بسیاری از بناهای عمومی و مذهبی به کار رفته است. اصل تقارن را می توان کامل ترین شکل تعادل به شمار آورد که علاوه بر جنبه های زیبا شناسی از لحاظ ایستایی نیز همواره مورد توجه بوده است. در باغ های ایرانی به وفور از این اصل استفاده شده است. کوشک های ساخته شده متقارن بوده و بر روی محور یا مرکز تقارن واقع اند. اوج قرینه سازی را می توان در محورهای اصلی دید. در محور اصلی حتی درختان، درختچه ها و گل ها نیز قرینه کاشته شده اند. باغ های مستطیلی بسته به مکان قرار گیری کوشک، یک یا دو محور تقارن و پلان های مربع اغلب چهار محور تقارن دارند.
گاه تقارن در معماری را می توان در یک تک بنا دید که هر یک از این تک بناهای متقارن عناصری هستند که خود مجموعه ای نا متقارن را تشکیل می دهند ، آکروپولیس در یونان و بازار اصفهان در ایران از نمونه های بارز این نمونه هستند، هر چند این بازار از ترکیب تعدادی سرا، مسجد ، کاروانسرا و مدرسه تشکیل شده که هر یک به تنهایی شکلی متقارن هستند ولی در کل ، مجموعه نا متقارنی را تشکیل می دهند.

افشار نادری با افراطی خواندن اصل تقارن در معماری ایران می نویسد: ” یکی از اصول ، بلکه یکی از گرایش های افراطی در معماری ایران تقارن است. بسیاری از الگوها مانند چهارایوانی ، چهارصفه ، هشتی و… بر مبنای تقارن ساخته شده اند. تقارن نیز مانند بسیاری از جنبه های معماری ایران از قدیمی ترین انتظام های فضایی و فرمال شناخته شده توسط بشر است و ریشه آن به شناخت ابتدایی بشر از اندام خویش و سایر پدیده های طبیعی باز می گردد. (8)
تقارن در بدنه فضاهای شهری عبارت است از ترتیب و آرایش عناصر و اجزاء همانند در دو سوی یک محور. تقارن در معماری و فضای شهر ایرانی همواره قرین وحدت و با عناصر پر قدرت مرکزی به صورت طاقنما یا ورودی همراه بوده است. توجه و هدایت به مرکز و مبدا در شیوه هنر ایران سابقه دارد. ترکیب متقارن در این صورت با داشتن خصوصیت مرکزیت دارای وحدت شکلی نیز می باشد.
در ترکیب نماهای شهری در بدنه یک خیابان یا میدان ممکن است نمایی به خودی خود دارای تقارن یا تعادل نباشد، اما در جمع با نماهاب مجاور تقارن و یا تعادل حاصل شود. (9)

انواع تقارن
تقارن در واقع یک ویژگی هندسی اجسام است. البته در نگاه اول! هنگامی می‌گوییم چیزی متقارن است که وقتی یک تبدیل روی آن انجام می‌دهیم، مثلاً آنرا می‌چرخانیم باز هم همان شکل یا جسم قبلی باشد.
سه دسته تقارن اصلی داریم:
تقارن محوری یا انعکاسی
تقارن دورانی
تقارن تکراری یا انتقالی و …

تقارن انعکاسی:
در تقارن انعکاسی در واقع جسم در دو طرف یک محور خاص کاملاً یکسان است و فقط منتصویر شده یعنی اینکه انگار نیمی از جسم تصویر نیم دیگر جسم در آینه است بنابراین به این تقارن تقارن آینه ای نیز می‌گویند.
یک شکل می‌تواند چند محور تقارن داشته باشد مثلاً یک مربع چهار محور تقارن آینه ای دارد.

تقارن دورانی:
در این نوع تقارن در واقع اگر جسم را حول یک نقطه بچرخانیم دوباره مثل خودش می‌شود مثلاً یک مثلث را در نظر بگیرید یک مثلث متساوی الاضلاع … اگر آنرا حول نقطه وسط آن 60 درجه بچرخانیم دوباره خودش می‌شود…
مثلث سرپینسکی نمونه تقارن دورانی
نمونه های پیچیده تر و البته معروف ترتقارن مثلث سرپینسکی، مجموعه ی مندل برت، هستند. تبدیل تقارن در مثلث سرپینسکی یک دوران 60 درجه به همراه یک مقیاس شدن به مرکزیت و میزانی مشخص است. ناگفته پیدا است که به خاطر وجود دوران 60 درجه در تبدیل تقارن چنین اشکالی باید شبیه دانه های برف باشند و البته همین گونه است.مثلث سرپینسکی نمونه تقارن دورانی می باشد.
کتاب فرم فضا نظم – نويسنده: فرانسيس دی. كی. چينگ – ترجمه زهرا قراگزلو

ساختمانهاي گنبد دار با محور تقارن مركزي در رنسانس ايتاليا
سانتا ماریا دلفیوره در فلورانس:
گنبد برونلسکي بهترين نمونه از اصل تقارن در معماري رنسانس باشد. اين تقارن چيزي بود که ويتروويوس، معمار کلاسيک آن را عاليترين فضیلت یک معماری تاقی می کرد.
سن پيترو در رم :
ساختمان گنبددار با محور تقارن مركزي برروي نقشه صليبي شكل كليساي اصلي مسيحيت يعني سن پيترو در رم

معبد پانتئون دررم

تقارن انتقالی:
این تقارن شاید کمی بنیادی تر باشد و در خیلی جاها از ریاضی و فیزیک ظاهر می‌شود . در واقع جسمی را تحت انتقال متقارن می‌گوییم که اگر آن را مقداری خاصی جابه جا کنیم یا بر روی آن مقدار خاصی جابجا شویم هیچ چیزی عوض نشود

تقارن دربدن انسان
صورت انسان متقارن خلق شده است و انسان، عيب و نقص صورت خود را از لحاظ قانون تقارن ارزيابي مي‌كند: يك دهان روي خط تقارن ولي دو گوش در دو سوي خط تقارن با فاصلة مساوي.
جنین جانوران دارای تقارن شعاعی
جنین همه جانوران دارای تقارن شعاعی یعنی به صورت کره‌ای توپر و یا توخالی و متشکل از تعدادی سلول است. بعضی از گروههای جانوری مانند عروس دریایی این تقارن شعاعی را تا مرحله بلوغ حفظ می‌کنند، اما در بقیه پس از مدتی جنین تقارن شعاعی ثانویه (مانند ستاره دریایی) و یا تقارن دو طرفی می‌یابد.
تقارن های هندسی آشنا ترین تقارن ها هستند. در این این گونه تقارن ها شئ مورد نظر یک فرم هندسی (یک مجموعه نقطه) است و تبدیل نیز یک تبدیل هندسی (تبدیل نقاط در یک فضای مختصات) است. مثلا یک خط مستقیم دارای تقارن جابه جایی است که تبدیل تقارن در آن جابه جایی به اندازه ی محدود است. در چنین حالتی می گوییم شئ مورد نظر یعنی خط مستقیم نسبت به تبدیل یعنی جابه جایی همگن است، یا در واقع فرقی نمی کند خط را کجا قرار داده باشیم.
مبادی سواد بصری – دونیس اِ داندیس – مترجم مسعود سپهر

اگر به جای خط مستقیم یک شکل متناوب مانند خطوط راه آهن را در نظر بگیریم تبدیل هایی که شکل را به خودش می نگارند محدودتر می شود. دقیق تر این که فقط به ازای بعضی جابه جایی ها با اندازه ی مشخص شکل به خودش تبدیل می شود ولی شکل هنوز متقارن است و تقارن متناوب دارد.

تعادل
چنانچه انرژي بصري همه عناصر به گونه اي سامان داده شوند كه كه هيچ بخشي انرژي بصري ديگر بخشها را از بين نبرد و باعث اغتشاش بصري نشود تركيبي موزون و متعادل بوجود ميايد.
به طور طبيعي انسان هنگام مشاهده اشياء و مناظر انهارا با حور هاي افقي و عمودي ذهني فطري خود مقايسه ميكند و وجود و ياعدم تعادل را در انها تشخيص ميدهد.
ايجاد تعادل وظيفه و كار طراح در ارائه اثر است در صورت عدم تعادل اثري ناقص بوجود خواهد امد وتا ثير مطلوبي بر مخاطب نخواهد گذاشت.
انواع تعادل
بطور كلي دو نوع تعادل در اثار تجسمي وجود دارد:
الف : تعادل متقارن :اين تقارن كاملا طبيعي و سهل الوصول است و به راحتي قابل درك ميباشد.بسياري از اثار معماري جهان و ايران بر اين اصول بنا شده اند.
ب: تغادل نا متقارن:ذر اين روش بر خلاف تعادل متقارن ايجاد تعادل بر اساس فاصله شكلها و عناصر نسبت به محورهاي افقي و عمودي وسط كادر تعيين نمي شود ، بلكه انرژي بصري شكلها بر اساس اندازه ،جهت و تيرگي- روشني ،رنگ و بافت و شكل جاي انها را نسبت به يكدير و نسبت به كادر تصوير روشن ميكند
در هنر جديد بيشتر از تعادل غير متقارن كه نشان دهنده مهارت و تسلط طراح است بهره ميگيرند.
تعادل معمولاً در يك منظره مي توان بسهولت يك محور پيدا كرد . ما بيشتر عادت داريم موضوعات را با توزيع كردن قسمتها بر روي محورهاي عمودي درك وقبول نماييم . ما اين رضايت بصري را به عنوان تعادل تشخيص مي دهيم . وقتي هر دو سمت يك محور شكل يكديگر باشند ، آنها در حالت قرنيه بوده واجسام در دو سوي محور ، كاملاً يكسان اند و بستگي مستقيم با اجسام ديگر موجود در آن چارچوب دارند . هر جزو آن به عنوان واحدي از مجموعه به حساب مي آيد . گاهي در يك طرح قرينه روي يك جسم تكيه بيشتري مي شوند .چنين جسمي ممكن است مبدأ‌ يا انتهاي يك محور اصلي باشد . يك طراح قرنيه كنترل و قدرت را نشان مي دهد ، منظره را سيستماتيك مي كند و خطوط را سخت . در هر صورت بايد هماهنگي عميقي بين آنها باشد . در قرنيه سازي ، واحدها تكرار مي شوند و هر واحدي در نوع خود قابل توجه است . طرح قرنيه بايد بيانگر يك عمل قرنيه باشد . متضاد طرح با قاعده و متقارن ، طرح نامتقارن است .
. مناظر زيباي طبيعت هرگز متقارن نيستند . ولي توازني بين دو سوي محور برقرار است . اين توازن را ” تقارن نظري ” مي نامند . براي ايجاد فضايي طبيعي و زيبا هميشه بايد توازن را در نظر داشت و تقارن نظري كامل به وجود آورد .
تقارن يك فرمول طراحي است كه شايد از هزاران سال پيش در انبيه و مناظر سبز به كار رفته است . از طريق تقارن مي توان به سهولت توازن در منظره ايجاد كرد . امروزه بيشتر معماران منظر ، راه حل نامتقارن را درايجاد توازن و تعادل توصيه مي كنند

تناسب
تناسب مفهومی ریاضی است که در هنر تجسمی بر رابطه ی مناسب میان اجزا ء با یک دیگر و با کل اثر دلالت دارد کاربرد تناسبات به دلیل ایجاد زیبایی بصری در هنر های تجسمی از اهمیتی ویژه برخوردار است . تقریبا″ همه ی آثار هنری بر اساس نوعی تناسب به وجود آمده اند . ازاین جهت تناسب یکی از اصول اولیه اثر هنری است که رابطه ی هماهنگ میان اجزاء آن را بیان می کند .
تناسب ، عبارت است از :رابطه نسبی و قیاسی بین اجزای مختلف و تمامی یک عنصر . تناسب گاهی از طریق کشف و شهود و بینش و زمانی از راه اعمال نسبت های ریاضی به وجود می آید . در آثار هنر های بصری ، نسبت های ریاضی ، در ایجاد تناسبات ، همان قدر زیبا و دارای ارزش است که نسبت های موجود در ساختمان اندام های طبیعت .
معماران و طراحان ساختمان معتقدند که طرح‌هاي الهام گرفته از طبيعت، مي‌تواند به کاهش صدمات زيست‌محيطي ناشي از ساختمان‌ها کمک شاياني کند.
آرشيتکت‌ها از ديرباز از طبيعت الهام گرفته‌اند. در عصر باستان، ستون‌هاي معابد و قصرها به تقليد از درختان نخل و يا گل نيلوفر ساخته مي‌شدند و طراحان ساختمان‌ها نيز در موارد مختلف، از شکل‌ها و تناسب‌هاي طبيعي براي دستيابي به الگوهاي زيباشناختي و چشم‌نواز بهره جسته‌اند. امروزه، برخي از آرشيتکت‌ها بر اين باورند که تقليد از طبيعت، به مراتب بيش از زيباسازي ظاهري ساختمان‌ها، مفيد خواهد بود.
کتاب تناسبات در معماری – راب كرير؛ مترجم:محمد احمدي‌نژاد

طبيعت را به خانه‌هايمان بياوريم
بايد دانست که استفاده از الگوهاي طبيعي در طراحي ساختمان، حتما نبايد پيچيدگي و گستردگي داشته باشد، بلکه مي‌توان ساختارهاي طبيعي را به گونه‌اي بسيار ساده و منحصر، در خانه‌ها پياده کرد .
قرار است رنگ‌هاي هوشمندي توليد شوند که داراي خاصيت «خود پاک‌کنندگي» هستند و در ساخت آنها از خاصيت موجود در برگ نيلوفر آبي تقليد شده است.
بر روي برگ نيلوفر آبي، يک سري شيارها و برآمدگي‌ها در کنار هم قرار دارند که آب جمع شده بر روي برگ را به سمت پايين هدايت مي‌کند و سطح برگ را خشک نگه مي‌دارند در توليد رنگ هوشمند نيز از همين مدل پيروي شده است و در نتيجه، ديوارها و ساير سطوحي که به وسيله اين رنگ نقاشي شوند، شبيه برگ نيلوفر آبي عمل کرده و آب را از طريق شيارها و برآمدگي‌هايي که به وسيله رنگ به وجود آمده است، به سمت پايين رد مي‌کنند و در نتيجه، کمتر کثيف مي‌شوند (شيشه‌هايي نيز که خود به خود تميز مي‌کنند)

نمونه های از فرم های معماری الهام از طبیعت
رجوع به پاورپوینت….

همه موجودات زنده در صورتی پایدار می مانند که بتوانند خود را با طبیعت وفق دهند ، به عنوان مثال دایناسورها به دلیل متناسب نکردن خود با طبیعت از بین رفتند اما انسان ها و موجودات ریز با یک سیر تکاملی خود را با طبیعت وفق دادند.
تعریف تناسبات
تناسبات مجموعه ای از نسبت هاست. نسبت مقایسه دو کیفیت یا کمیت نظیر اندازه یا مقدار است.و از این رو نسبت ها نشان دهنده ی واحدی از یک اختلاف یا تفاوت تلقی می شوند.
این تفاوتها ، جوابگوی حداقل یکی از نیروهای حسی انسان است.
مبحث تناسبات در موضوع ترکیب در معماری از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، پس از انتخاب نوع بنا و عناصر مورد نیاز آن باید مقیاس مناسبی پدید آورد که یکایک ابعاد هر بخش و رابطه ی متقابل بیت آنها را در بر میگیرد.
سیستم های تنظیم تناسب
با وجود محدودیت های که درتناسبات یک فرم به خاطر نوع مصالح،عملکرد سازه یا به خاطر روند ساخت وجود دارند، طراح هنوز قادر است که تناسب فرم ها و فضاهای یک بنا را کنترل نماید. تصمیم اینکه یک اطاق مربع یا مستطیل ، کم ارتفاع یا بلند بوده ، یا یک بنا دارای نمایی با هیبت و بلندتر از معمول باشد قانوناً با طراح است.
عملکرد فضاونوع فعالیتهای که در آن صورت میگیرد بر فرم و تناسب آن تاثیر خواهد گذاشت یک عامل تکنیکی از قبیل سازه آن، ممکن است یک یا چند تا از ابعاد آنرا محدود کند. شرایط محیطی ، محیط خارجی یا داخل فضای مجاور ممکن است در فرم آن تاثیر بگذارد.
کتاب نگاهی به مبانی معماری از فرم تا مكان – فون مایس – ترجمه سيمون آيوازيان
کتاب تناسبات در معماری – راب كرير؛ مترجم:محمد احمدي‌نژاد
کتاب فرم فضا نظم – نويسنده: فرانسيس دی. كی. چينگ – ترجمه زهرا قراگزلو

تئوری های مربوط به تناسب
تناسب طلایی
شیوه های ستون سازی
تئوری های رنسانس
مدولر
کن
تناسبات انسانی
مقیاس ” تناسبی ثابت که در تعیین اندازه ها و ابعاد بکار میرود.“

و…

فهرست مطالب:
 موضوع
 چکیده:
 مقدمه
 تعریف تقارن
 انواع تقارن
 تقارن دربدن انسان
 تقارن در طبیعت
 مبنای نظری تقارن در معماری
 تقارن در معماری اسلامی
 انواع تقارن دریک ترکیب معماری
 جایگاه تقارن در معماری
 نمونه پلان های متقارن
 تعادل
 انواع تعادل
 نمونه موردی تعادل در معماری ایران
 تناسب
 طبيعت را به خانه‌هايمان بياوريم
 نمونه های از فرم های معماری الهام از طبیعت
 تعریف تناسبات
 سیستم های تنظیم تناسب
 تئوری های مربوط به تناسب
 تناسبات طلایی
 نمونه هائی از کاربرد نسبت طلایی در معماری
 نسبت های طلایی در طبیعت
 فهرست منابع کتاب ها و مقالات علمی پژوهشی