چکیده
فلسفه ایجاد محلی به نام ترمینال سهولت در امر حمل و نقل می‌باشد حمل نقل‌ها در حالت کلی به سه تقسیم‌بندی می‌شوند- حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی، که مهمترین آنها حمل و نقل زمینی محسوب می‌گردد شاید بتوان گفت که بیش از 90 درصد حمل و نقل‌ها بصورت زمینی صورت می‌پذیرد اسباب حمل و نقل‌ها می‌تواند کالا یا انسان باشد که این دو نیز با نام‌های ترمینال و باربری از هم متمایز می‌شوند. این پایان نامه به بررسی وضعیت طراحی ترمینال از ابعاد مختلف پرداخته است. همانطور که می‌دانیم جای‌گیری ترمینال یکی از مسائل مهم طراحی محسوب می‌گردد مکان قرارگیری ترمینال نیز اهم واجبات طراحی آن است چراکه دسترسی به تمام نقاط مهم شهر برای سهولت و سرعت در امر ارتباطات ضرورت دارد.
این پایان نامه شامل پنج فصل می‌باشد در فصل اول اشاره‌ای گذرا و مختصر به تاریخچه و تعاریف مرتبط با ترمینال آورده شده در فصل دوم برنامه ریزی و ضوابط فیزیکی در طراحی ترمینال مورد بررسی قرار گرفته و در فصل سوم نمونه‌هایی از ترمینال‌های ساخته شده ارائه گردیده و هدف از آن ایده برداری می‌باشد در فصل چهارم مسائلی همچون اقلیم منطقه پارس‌ آباد و دیگر ویژگی‌ها شرح داده شده است و نیز اهم طراحی و ساخت ترمینال جدید ذکر شده در آخر نیز روند طراحی ترمینال جدید به صورت گام به گام از طرح تفصیلی تا پرسپکتیو کامل از سایت همراه با جزئیات ارائه گردیده است

مقدمه
ترمينال به شكل امروزي مكاني است كه در شهرها كه عمليات حمل و انتقال مسافر را از يك شهر به شهر ديگر ممكن ميسازد. مسلم است كه شكل امروزي ترمينال در طي گذشت زمانهاي طولاني و نيازهاي روز جامعه شكل گرفته است. چنانچه در مدت زمان نه چندان طولاني انتقال مسافرين توسط كجاوه و سفرهاي بياباني دستهجمعي انجام ميگرفت. اهميت بخشيدن به مسأله امنيت سفر ـ مسأله زمان و امنيت تردد و عبور و مرور كمكم به شكل‌گيري مسألهاي به نام ترمينال منجر شد كه براي شناخت بهتر اين موضوع به تاريخچه استفاده از اتوبوس و حمل و نقل مسافر در كشور را مورد بررسي قرار ميدهيم.

برای توضیحات بیشتر و مشاهده فهرست مطالب و خرید رساله به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

فصل اول:
تاریخچه و تعریف ترمینال

 1-1- تعاريف 

ريشه‌يابي لغوي ترمينال يا پايانه با تاريخچة آن در ارتباط مي‌باشد. فضايي كه امروز در كشور ما مورد استفاده واقع مي‌شود، با ورود اتومبيل به ايران از دورة قاجار تعريف شده است. فناوري مدرن حمل و نقل كه در كشورهاي اروپايي و آمريكايي بوجود آمد، بسيار سريع در ساير نقاط جهان نيز گسترش يافت. با توجه به قدمت دير پاي تمدن ايراني، در ساختار معماري و شهرسازي ما، فضاهاي اقامتگاهي موقت در ابتدا، ميانه و انتهاي راهها و مسيرها بدلايل ارتباطات تجاري و بازرگاني، مسافرتهاي مذهبي و سفرهاي اداري و حكومتي تحت نام كاروانسرا و متعلقات آن وجود داشته است. اين فضا و اصول معماري حاكم بر آن امروزه در مجموعة شبكه حركتي نميتواند جايگاهي داشته باشد.
الفاظي در اين زمينه استفاده مي شوند عبارتند از (TERMINAL و STATION)
TERMINAL به معناي نهايي، پاياني، آخر و حد ميباشد.
STATION به معناي ايستگاه، جايگاه، مركز و مرتبه تعريف شده است.
آنچه كه مورد نظر می‌باشد واژة «ترمينال» است كه بصورت محاوره عام در آمده و در سالهاي اخير فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي كلمة «پايانه» را بجاي آن پيشنهاد داده است.
1-1 -1- تعريف ترمينال (پايانه)
پايانه درمعني كلي به فضايي اطلاق مي‌شود كه درابتدا يا انتهاي مسير واقع شده باشد. اما تعريف معماري آن عبارت است از:
مكاني متشكل ازمجموعه‌اي از فضاها با تسهيلات درون آن كه درآن مكان، دستيابي به يك دسته وسيله نقليه و نيز امكان تعويض و تغيير وسيله نقليه ازيك نوع به نوع ديگر جهت جابجايي و مسافر و كالا وجود داشته باشد. بطوركلي، پايانه داراي شرايط ذيل است:
۱– امكان دسترسي به مجموعهاي از وسايل نقليه كه در يك يا چند مسير تعيين شده در رفت و آمد ميباشند را بوجود ميآورد.
۲– امكان تعويض وسيله نقليه از يك نوع به نوع ديگر در آن وجود دارد.
۳– تسهيلات لازم جهت اقامت كوتاه مدت مسافر تا شروع يا ادامه سفر را دارا می‌باشد.
۴– امكانات كافي جهت متمركز كردن و انباشتن كالا تا زمان حمل به مقصد در آن قرار دارد. موارد فوق بخشي از ويژگيهاي يك پايانه بشمار مي‌رود ولي محدود به آنها نبوده و بر اساس نياز و ضرورت، موارد ديگري را نيز مي‌توان بعنوان خصوصيات پايانه‌ها ذكر نمود . امکانات لازم و استانداردهای موجود ترمینال فعلی، طراحی ترمينال جديدي در سايت مناسبي نسبت به شهرستان‌هاي استان نیاز می‌باشد. که طراحی ترمینال مسافربری با فضای منطبق با اصول، ضوابط و معیارهای طراحی پایانه‌های مسافربری ایران و منطقه تحت عنوان ترمینال مسافربری شهر اردبیل انجام می‌گیرد. این طراحی براساس هویت و ساختار معماری غنی ایرانی با تاثیر مثبت از معماری بین المللی انجام می‌شود و باتوجه به موضوع برای سه کاربری (سواری بین شهری، اتوبوس، مینی‌بوس) می‌باشد. پس این پروژه از لحاظ عملکردی حائز اهمیت است.
1-1-2- طراحي و ساخت ترمينال
ساختار جوامع امروزي بامفاهيم مختلف و گوناگوني تعريف شده است. يكي از مهمترين اين مفاهيم ارتباطات می‌باشدكه در سطوح مختلفي صورت مي‌گيرد. ارتباطات فيزيكي از يك سو و ارتباطات الكترونيك و مجازي از سوي ديگر در برنامه ريزي‌هاي توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي هر جامعه نقش اساسي را برعهده دارد. جهان امروز، جهان فاصله‌هاي كوتاه است و دسترسي انسان به نقاط مختلف دنيا از طريق هوا، زمين و دريا و نيز فناوري الكترونيكي ضرورت پرداخت به مسئله مهم ارتباطات را آشكار مي‌سازد.
توسعه ازجمله مفاهيمي است كه سرتاسر تاريخ جوامع انساني به لحاظ زماني و مكاني وا بسته به وجود آن بوده و هست. هر نوع حركت به سوي تغيير و بهبود وضعيت رفاهي جامعه را توسعه مي‌گويند. توسعه در فرايند شكل‌گيري خود داراي لايه‌ها و زير ساخت‌هايي می‌باشدكه اولويت اجرا و برنامه‌ريزي مربوط به آنها در رسيدگي به غايت اهداف مربوط به آن نقش اساسي دارد. با آنچه آمده و نيز انطباق آن با مسائل امروز، كه انتقال در سه لايه مسافر، بار و اطلاعات هسته اصلي ارتباطات را تشكيل مي‌دهد؛ درمي‌يابيم كه يكي از مهمترين اولويتها و اساسي‌ترين زيرساختهاي توسعه، ترويج و بهينه كردن اطلاعات در سه لايه مذكور مي‌باشد .
1-1-3- تاريخچه استفاده از اتوبوس
اولين اتومبيل‌هايي كه به ايران وارد شدند سواري‌هاي فورد كروكي كلاپي با لاستيك توپر بودند كه ساعتي 40 كيلومتر حركت مي‌كردند و چون گيربكس و جعبه دنده‌اي براي كم كردن زور موتور نداشتند مانند همان گاريهاي قديمي در سربالايي‌ها متوقف مي‌ماندند.
با ظاهر شدن اولين اتومبيل فوراً فرهنگي در كنار فرهنگ صنعتي منشعب شد و شكل يافت كه از سرعت بيشتر مايه مي‌گرفت. در سال 1324 جمع كل اتومبيل‌هاي ايران به 5 دستگاه مي‌رسيد. اولين اتوبوسهايي كه در ايران بكار افتاد به قوطي كبريتي مشهور بودند. سپس اتوبوس‌هاي بنز به كار افتاد و به شكل انواع يك طبقه امروزي از دانمارك وارد گرديد. بعد از استقبال مردم، عده‌اي نيز موتورهاي كاميون را وارد نموده و با نصب اتاق اتوبوس روي آن در خط تهران، شميران و ري شروع به كار نمودند. وسايل نقليه كه بدينسان به وجود آمد و مورد استفاده قرار گرفته و باعث سرعت بخشيدن به امر ارتباط حمل و نقل مسافر گشتند زيانها و پيامدهايي هم داشت كه گاه از سود حاصل از سرعت ارتباط فراتر مي‌رفت .
1-2- مسافر در كشور
با توجه به محدود بودن پوشش شبكه‌هاي حمل و نقل ريلي، هوايي و دريايي كشور، بخش عمده‌اي از جابه‌جايي مسافران در كشور (بيش از 90 درصد) توسط ناوگان حمل و نقل جاده‌اي صورت مي‌گيرد. بطوري كه سهم حمل ‌و نقل هوايي و ريلي بسيار كم و تقريباً يكسان است. اين موضوع ما را برآن مي‌دارد تا به فكر افزايش توان اين بخش از حمل و نقل باشيم. در سال‌هاي اخير به سبب قيمت بسيار بالاي وسايل نقليه عمومي مسافربري، كنترل دولتي نرخ خدمات و عدم تطابق نرخ‌هاي تعيين شده با قيمت تمام شده خدمات، سرمايه‌گذاران انگيزه‌اي براي سرمايه‌گذاري در اين بخش نداشته‌اند و اين موضوع موجب شده است كه بخش حمل و نقل مسافر از فناوري روز دنيا فاصله بگيرد و كيفيت خدمات اين بخش تنزل يابد. از جمله راهكارهايي كه براي ارتقاي كيفيت خدمات حمل و نقل مسافر مورد توجه قرار گرفته است، مي‌توان به بازنگري ضوابط تأسيس و فعاليت شركت‌هاي حمل و نقل مسافر، نوسازي ناوگان حمل و نقل، برقراري سرويس‌هاي ويژه با خدمات رفاهي بويژه، درجه‌بندي مؤسسات حمل و نقل،درجه‌بندي مؤسسات حمل و نقل و رانندگان، ايجاد شبكه رايانه‌اي فروش بليط و ايجاد مراكز فروش بليط در سطح شهرها و آموزش رانندگان اشاره كرد.
1-3- تقسیم بندی سیستم حمل و نقل
• سازه‌هاي زيربنايي
• ناوگان حمل و نقل
• استفاده‌كنندگان از سيستم
• پرسنل اداره‌كننده
1-3-1- سازه‌هاي زيربنايي
شامل موارد زير مي‌باشد كه بدون شك بدون وجود آنها فرآيند حمل‌ونقل امكان‌پذير نمي‌باشد:
راه‌ها و تجهيزات آنها
تأسيسات بين راهي
سيستم‌هاي كنترل و نظارت
پايانه‌ها
1-3-2- ناوگان حمل و نقل
وسايلي و امكاناتي را شامل مي‌شود كه عمليات حمل و نقل توسط آنها انجام مي‌شود كه براي ترمينال مسافربري اتوبوس عمده‌ترين و ضروري‌ترين وسيله حمل و نقل مي‌باشد.
1-3-3- استفاده‌كنندگان از سيستم
افرادي را شامل مي‌شود كه سيستم حمل‌و نقل براي رفع نيازهاي آنها به كار گرفته شده است كه در مورد ترمينال تمام افرادي را شامل مي‌شود كه براي مسافرت وسيله نقليه اتوبوس را انتخاب مي‌كنند.
1-3-4- پرسنل اداره‌كننده
تمام افراد و مشاغلي كه دست به دست هم و باهمكاري يكديگر سعي در رفع نيازهاي مسافرتي مسافران و بهبود مشكلات استفاده‌كنندگان از سيستم مي‌باشند.
1-4- تقسيم‌بندي‌هايي پايانه‌هاي مسافربري
پایانه‌های مسافربری را می‌توان از ابعاد مختلفی تقسیم بندی نمود یکی از عمده‌ترین نوع این تقسیم‌بندی را می‌توان موارد زیر عنوان نمود که برای موارد زیر می‌توان نمونه های عینی داخلی و خارجی بسیاری ذکر کرد.
1-4-1- از لحاظ نوع وسيله نقليه :
• اتوبوسراني
• ميني‌بوسراني
• سواري كرايه
1-4-2- از لحاظ نوع مالكيت
• دولتي
• خصوصي
1-4-3- از لحاظ حوزه عمليات
• درون استاني
• برون استاني
• برون مرزي
1-4-4- از لحاظ نحوه استفاده
• عمومي
• اختصاصي
1-4-5- از لحاظ اصول طراحي و برنامه‌ريزي
• متمركز
• نيمه متمركز
• غيرمتمركز
1-5- دسترسي به ترمينال
به منظور بهبود و تسهيل جريان عملكردهاي يك ترمينال مسافربري، اين مجموعه بايستي داراي ارتباطي مستقيم با شهر، خصوصاً مراكز شهر باشد تا مسافران پس از ورود به ترمينال به راحتي به شهر رهسپار شده و با مسافران خروجي براحتي از شهر عازم ترمينال گردند. دسترسي به شهر و ترمينال مي‌تواند توسط وسائل نقليه شخصي يا عمومي صورت پذيرد، لذا ارتباط اين دو از طريق فضاهاي واسطه، مانند پاركينگ وسائل نقليه شخصي و ترمينال وسائط نقليه عمومي درون شهري صورت مي‌گيرد. اين فضاها بمثابة گره‌هاي اصلي ارتباط ترمينال و شهر مورد استفاده قرار مي‌گيرند. بدين ترتيب از التقاط عملكردهاي شهر و ترمينال جلوگيري خواهد شد و از هجوم مسافرين واردشده و ازدحام ايشان در نقطه اتصال ترمينال و شهر جلوگيري شده و اخلالي در سيستم‌هاي شهري بوجود نخواهد آمد. همين مسئله عيناً در مورد مسافران خروجي نيز صادق مي‌باشد. در ضمن علاوه بر طراحي‌ فضاهاي پاركينگ و ترمينال درون‌شهري مي‌توان فضاهاي فيلتري (مانند حلقة فضاي سبز) نيز بين ترمينال و شهر در نظر گرفت. بدين ترتيب وجود ترمينال در بافت كالبدي شهر در همسايگي خويش تاثير مطولب نخواهد گذاشت.
ـ زياد بودن فاصلة پياده شدن مسافر از وسيلة درون‌شهري تا محل ساختمان ترمينال بدليل سخت بودن حمل لوازم داراي تأثير منفي مي‌باشد.
1-6- حركت در ترمينال
بدليل گستردگي مجموعة ترمينال مسافربري و لزوم ارتباط بين اجزاء مختلف ترمينال بايستي در درون سايت ترمينال مسيرهائي جهت دسترسي به فضاهاي مختلف در نظر گرفت تا بدين ترتيب ارتباط لازم بين اجزاء مختلف ترمينال برقرار گردد. اين مسيرهاي حركت بايد بنحوي طراحي گردند كه منحصراً توسط اتوبوسهاي برون‌شهري، خودروهاي ارائه كننده خدمات (تانكر سوخت، وسائل باربري تامين كننده مايحتاج ترمينال) و خودروهاي اورژانسي مورد استفاده قرار گيرند.
1-7- تقسیم بندی حرکت رفت آمد پیاده ها
الف) حركت مسافر خروجي (كه در بررسي دقيقتر به زيرگروه‌هاي مسافر بدون توشه و باتوشه سبك، مسافر باتوشه انبوه ومسافر با توشه و همراه با همراهان مورد بررسي قرار مي‌گيرد).
ب) حركت افراد بدرقه كننده
ج) حركت مسافر ورودي (مانند رديف «الف»)
د) حركت افراد مستقبل
هـ) حركت پرسنل ثابت و اداري
و) حركت پرسنل فني و نگهداري
ز) حركت عوامل مربوط به وسائل نقليه (رانندگان و كمك‌رانندگان)
ح) رفت و آمد عوامل مربوط به خدمات جنبي و خدماتي
ط) حركت عوامل حفاظت ـ حراست
ي) حركت افراد معلول و بيمار
1-8- ارتباطات بیروني
صرفتظر از محدوديت‌هاي قابل پيش‌بيني در انتخاب محل ترمينالهاي شهرهاي بزرگ، از جنبه اصولي لازم است محل ترمينال‌ها به ترتيبي تعيين شود كه با محورهاي عبوري برون شهري در ارتباط مستقيم باشند. با رعايت اين اصل وسائل حملو نقل بين شهري موجب بروز مسائل و مشكلاتي، چه از نظر افزايش حجم رفت و آمد در نقاط خاصي از شهر و يا آلودگي هوا و محيط براي شهرها نخواهند شد. از ديدگاه ارتباط باجاده‌هاي خارج از شهر محورهاي منتهي به ترمينال بايد به نحوي طراحي شوند كه در عين تسهيل دسترسي به راههاي مذكور با خيابانهاي منتهي به شهر نيز مرتبط باشند. نكته اساسي قابل ذكر آنكه محورهاي سواره‌رو منتهي به ترمينال‌ها بطور اعم نمي‌بايست با شبكه رفت و آمد پياده اطراف و يا داخل ترمينال برخورد مستقيم داشته باشند.
در مواردي كه محل ترمينال در مجاورت راههاي ارتباطي اصلي برون‌شهري قرار ميگيرد. بسته به راه‌حلهاي انتخابي در طرحهاي شهرسازي از نظر محورهاي كنار گذر شهر در اين قسمت راه‌حلهاي پيشنهادي براي نحوه ورود به ترمينال و خروج از آن مي‌بايست بنحوي باشد كه باعث بروز تراكم در محور كنار گذر نشود زيرا معمولاً حركت وسائل نقليه در اين محورها سريع انجام مي‌شود. بديهي است كه در مرحله طراحي توجه كافي به تسهيل رفت و آمد سريع به ترمينال مي‌بايست بعمل آيد.
1-9- اجزاء اصلي و روابط كلي بين آنها
مجموعة ترمينال اتوبوسراني را بطور كلي مي‌توان به قسمت‌هاي زير تقسيم نمود:
الف) ورودي مسافرين، ترمينال شهري، پاركينگ مراجعين و پاركينگ وسائل نقليه عمومي شهري، ورودي برقراركننده ارتباط بين شهر وترمينال مسافربري برون‌شهري بوده لذا مي‌بايد داراي خصوصيات لازم براي اين عملكرد باشد. اين فضاها بايستي حريم ترمينال را مشخص نموده وهويت لازم را به آن ببخشد. در جهت برقراري بهترين نوع ارتباط بين شهر و ترمينال بين شهري بايستي فضائي براي توقف وسائل نقليه عمومي شهري در نظر گرفت تابدين ترتيب مسافران ورودي با استفاده از اين وسائل (كرايه، اتوبوس، تاكسي و… و در آينده مترو يا ترامواي شهري) عازم شهر گردند. ضمناً اين نوع خودروها مي‌توانند مسافران خروجي را از سطح شهرجمع‌آوري و به مجموعة ترمينال انتقال دهند.
ب) فضاي تجاري و خدماتي: در اين فضا خدمات در طيفي گسترده ارائه مي‌گردد. اين طيف مي‌تواند از فروش مواد غذائي تا ارائه صنايع دستي گسترده باشد. در ضمن مي‌تواند شامل مهمانخانه و ساير احتياجات مسافرين نيز باشد.
ج) ساختمان مسافرين خروجي با در نظر گرفتن توسعة آينده
د) ساختمان مسافرين ورودي با در نظر گرفتن توسعة آينده
هـ) پاركينگ وسائل نقلية بين شهري و سكوهاي مربوطه: اين فضا پارك وسائل نقلية برون‌شهري در زمان فراغت را ممكن مي سازد.
و) فضاي خدمات جنبي (فني، تعميرگاه، رنگ‌آميزي و شستشوي وسائل نقلية برون‌شهري) و مراكز تاسيساتي، انبارها، خوابگاه رانندگان و سكوهاي سوختگيري و غيره.
ز) ورودي وخروجي وسائل نقليه بين شهري و اجزاء متشكله مانند مهرزني و غيره.
ح) راهها و رامپها و ديگر تاسيسات مربوطه در جهت ايجاد تسهيلات ورود وخروج وسائل نقليه بين شهري و عبور و مرور سريع ساير وسائل نقليه.
ط) فضاي سبز و عوامل تلطيف كننده محيط: اين فضا جهت رفع آلودگي‌هاي محيطي، مشخص نمودن حريم و عرصه‌ها وايجاد چشم‌اندازهاي مناسب كارآئي‌هاي بسيار گسترده‌اي را دارا مي‌باشد
بمنظور هر چه روشن‌تر شدن ارتباط بين اجزاء مختلف طرح ترمينال دياگرام ارتباطات بين آنها تهيه گرديد. در اين دياگرام ارتباطات ترمينال از مرحله ورودي (نقطه اتصال مجموعه ترمينال به شهر) تا مرحله انتهائي (سكوهاي سوار شدن) بصورت مجموعه‌هاي كلي نشان داده شده، كه در عين حال نمايانگر روابط بين مجموعه‌هاي خدمات جانبي و ترمينال نيز مي‌باشد.
1-10- بررسی سیستم های ورود وخروج مسافر
در طراحي سيستم ورود و خروج مسافران، بايد به چند نكتة مهم توجه داشت:
ـ هرچه ساده‌تر بودن سيستم‌هاي ورودي و خروجي
مسافران (اعم از ورودي و خروجي) بايد در فضائي قرار گيرند كه براحتي قادر به شناسائي، جهت‌يابي و جهت‌گيري در آن باشند. بدين ترتيب مسافران دچار هيچگونه سردرگمي نمي‌گرند و براحتي به مقصد خويش مي‌رسند. بنابراين سيستم‌هاي ورودي و خروجي بايستي نقشي هدايت‌كننده داشته باشند.
1-10-1- جدا بودن سيستم ورود از سيستم خروج
جدائي اين دو سيستم الزامي است، بدين وسيله مي‌توان كليه فضاهاي مربوط به عملكرد ورودي را از فضاهاي مربوط به خروج جدا نمود. باين ترتيب در فضاي ترمينال هرج و مرج ناشي از تداخل اين دو سيستم رخ نخواهد داد و حركت در كليه فضاهاي ترمينال جهت‌دار خواهد بود.
در جهت حفظ نظم و قانون در ترمينال و جلوگيري از وقوع جرائم مختلف (جيب‌بري، كلاهبرداري و …) بخصوص براي سيستم‌هاي ورودي و خروجي بايد واحدهاي انتظامي پيش‌بيني شوند.
– سیستم های ورودی و خروجی بنحوی طراحی گردند که افراد خانواده در این سیستم‌ها از یکدیگر جدا نشده ویکدیگر را گم نکنند.
1-11- فضايابي بر اساس مشخص نمودن نيازهاي مسافران
لازمه وجودي ترمينال مسافربري، ارائه مجموعه‌اي از خدمات در جهت برطرف‌سازي نيازهاي مراجعين مي‌باشد ودراين راستا، سفر (حركت از لحظه ورودها جايگزيني در اتوبوس، در داخل ترمينال) اصلي‌ترين كاركرد يك ترمينال است. بعبارتي دقيقتر مجموعه فضائي يك ترمينال بمنظور ارائه كليه خدمات مرتبط با سفر شكل مي‌گيرد، رفع نيازهاي متقابل در ساختار فضائي ترمينال نقش اساسي داشته و در اولويت اول جاي مي‌گيرند.
نيازهاي اوليه افراد را مي‌توان بر اساس گروه‌بندي زير شناسائي نمود:
1ـ گروه گيرندگان خدمات
2ـ گروه ارائه كنندگان خدمات
هركدام از گروههاي فوق الذكر داراي نيازهاي خاص خويش مي‌باشد كه در همين مبحث به بيان آنها خواهيم پرداخت لكن قبل از شروع اين مطلب بايد به نكته‌اي اشاره شود. بغير از نيازهاي خاص هركدام ازگروه‌ها و بخش‌ها، ترمينال به عنوان مجموعه‌اي پيچيده وسيستماتيك كه موظف به ارائه خدماتي مي‌باشد خود داراي سيستم كلي است كه در گام نخست به تشريح دسته‌اي از زير سيستم‌ها و نياز بين سيستمي مي‌پردازيم:
1-12- نيازهاي كلي ترمينال مسافربري
1-12-1- نياز به ارتباط:
ترمينال مسافربري خود مجموعه‌اي است كه در راستاي بوجود آوردن وبهبود بخشيدن به ارتباطات بين شهري شكل گرفته است لذا جهت حفظ موجوديت وحيات ترمينال بايستي به جنبه‌هاي ارتباطي مورد نياز آن توجه كافي مبذول داشت. ارتباطات مورد نياز در تمامي جنبه‌هاي مختلف و لازم بايستي پيش‌بيني و طرح گردند:
1ـ ارتباط بين مجموعة ترمينال و سيستم راههاي بين شهري
2ـ ارتباط بين ترمينال وشهر
3ـ ارتباط درون سايتي
4ـ ارتباطات درون بنائي
5ـ ارتباطات مخابراتي (تلفن، تلكس، تلگراف و …)
6ـ ارتباطات لازم بين سيستم سرپرستي ترمينال و سيستم مديريت شهري و كشوري
7ـ ارتباطات لازم بين تعاونيهاي مسافربري شهر با تعاوني‌هاي ساير شهرها
1-12-2- نياز به سيستم مديريت و سرپرستي
ترمينال بعنوان سيستمي كه ارائه كنندة خدمات مي‌باشد در درون خود داراي اجزاء مختلف و با نيازهاي متفاوتي مي‌باشد لذا جهت ايجاد هماهنگي بين بخشهاي مختلف و ايجاد نظم در امور و رسيدگي به امور جاري، سيستم مديريت و سرپرستي يكي از نيازهاي اوليه و لازم ترمينال مي‌باشد.
1-12-3- نياز به امنيت و برقراري نظم
امنيت و نظم را مي‌توان در سه بخش بررسي نمود:
1ـ امنيت و نظم درون ترمينال
2ـ امنيت سفر
3ـ امنيت و نظم در راههاي درون سايتي
1-12-3-1- امنيت و نظم درون ترمينال :
روزانه‌ جمعيت كثيري از مسافران ورودي و خروجي وارد محوطه ترمينال مي گردند كه اين امر مي‌تواند نكته‌اي قابل توجه براي بزهكاران باشد در ضمن بعلت كثرت جمعيت، امكان بوجود آمدن اصطكاك‌ها و درگيريها (بخصوص در مواقع اوج ازدحام) قابل پيش‌بيني است. لذا وجود قوه‌اي كه برقراري نظم و امنيت را بر عهده بگيرد، و باين امر مهم بپردازد از جمله نيازهاي ترمينال مي‌باشد. البته امنيت در مقوله‌هاي ديگري نيز قابل بررسي مي‌باشد كه اهم آنها عبارتند از:
1-12-3-2- امنيت سفر :
امنيت سفر در رابطه مستقيم با وضعيت وسيله نقليه مسافرت مي‌باشد لذا وجود ارگاني كه بازرسي فني اتوبوس‌ها را بر عهده دارد نيز از نيازهاي ترمينال است.
1-12-3-3- امنيت و نظم در راههاي درون سايتي:
امنيت راه‌هاي ارتباطي درون سايتي نيز از مواردي است كه بايستي بدان توجه كافي مبذول داشت. جدا بودن مسيرهاي پياده‌ و سواره عدم تداخل مسيرهاي برون‌شهري و درون‌شهري از جمله عواملي هستند كه بايد براي برقراري نظم و امنيت در راههاي درون سايتي مدنظر قرار گيرند.
1-12-4- نياز به حريم:
ترمينال مسافربري بعنوان مجموعه‌اي پيچيده نياز وافري به نظم وعدم تداخل بخشهاي مختلف دارد. بدين جهت بخشهاي مختلف كه داراي عملكردهاي متفاوت هستند بايستي در فضاهائي كه مختص به خود آنها است قرار گيرند ودر اين موقعيت نياز به وجود حريمها احساس مي‌شود و وجود حريم مي‌تواند خود عاملي باشد جهت تسهيل عوامل زير:
1ـ عدم تداخل عملكردها
2ـ امنيت ونظم
3ـ آرامش
4ـ جلوگيري از سردرگمي افراد
كه هركدام از 4 عامل فوق خود به تنهائي مي‌تواند نيازهاي مجموعةكلي سيستم‌هاي يك ترمينال مسافربري را تامين كند. پس از مشخص نمودن نيازهاي كلي ترمينال مسافربري به بررسي گروه‌هاي مختلف و نيازهاي خاص هر كدام از آنان مي‌پردازيم سپس بر اساس نيازهاي آشكار شده فضاهاي لازم جهت هرگروه را مشخص خواهيم نمود.

و………………………

فهرست مطالب:
عنوان صفحه
چکیده ‌و
مقدمه 1
فصل اول
1-1- تعاريف 3
1-1 -1- تعريف ترمينال (پايانه) 3
1-1-2- طراحي و ساخت ترمينال 4
1-1-3- تاريخچه استفاده از اتوبوس 4
1-2- مسافر در كشور 5
1-3- تقسیم بندی سیستم حمل و نقل 5
1-3-1- سازه‌هاي زيربنايي 5
1-3-2- ناوگان حمل و نقل 6
1-3-3- استفاده‌كنندگان از سيستم 6
1-3-4- پرسنل اداره‌كننده 6
1-4- تقسيم‌بندي‌هايي پايانه‌هاي مسافربري 6
1-4-1- از لحاظ نوع وسيله نقليه : 6
1-4-2- از لحاظ نوع مالكيت 6
1-4-3- از لحاظ حوزه عمليات 7
1-4-4- از لحاظ نحوه استفاده 7
1-4-5- از لحاظ اصول طراحي و برنامه‌ريزي 7
1-5- دسترسي به ترمينال 7
1-6- حركت در ترمينال 8
1-7- تقسیم بندی حرکت رفت آمد پیاده ها 8
1-8- ارتباطات بیروني 8
1-9- اجزاء اصلي و روابط كلي بين آنها 9
1-10- بررسی سیستم های ورود وخروج مسافر 10
1-10-1- جدا بودن سيستم ورود از سيستم خروج 10
1-12- نيازهاي كلي ترمينال مسافربري 11
1-12-1- نياز به ارتباط: 11
1-12-2- نياز به سيستم مديريت و سرپرستي 12
1-12-3- نياز به امنيت و برقراري نظم 12
1-12-3-1- امنيت و نظم درون ترمينال : 12
1-12-3-2- امنيت سفر : 12
1-12-3-3- امنيت و نظم در راههاي درون سايتي: 12
1-12-4- نياز به حريم: 13
فصل دوم
2-1- ضوابط و قوانين ترمينالها 15
2-2- بخش بنيادها، نهادها و ارگانها 17
2-3- فضاهاي مورد نياز بخش بنيادها، نهادها و ارگانها: 17
2-4- انواع پايانه ها 17
2-4-1- پايانههاي باربري 18
2-4-2- پايانههاي مسافربري 18
2-5- انواع پایانه از نظر شکل 19
2-5-1- پايانه‌هاي متمركز 19
2-5-2- پايانه‌هاي نيمه متمركز 19
2-5-3-پايانه‌هاي غيرمتمركز 19
2-6- انواع فرم پایانه 19
2-6-1- فرم مجموعه‌اي 19
2-6-2- فرم شعاعي: 20
2-6-3- فرم خطي 20
2-6-4-فرم مركزي: 20
2-6-5- فرم شبكه‌اي: 20
2-7- انواع سيركولاسيون پايانه 21
2-8- انواع حركت مسافر 21
2-9- محل باجه 21
2-10- گره حركتي 21
2-11- فيلترها 22
2-12- نوع حرکت اتوبوس در ترمینال 22
2-12-1- حرکت اتوبوس 22
2-12-2- حركت خدمه و كارمندان 22
2-12-3- جابجائي مسافرين شهر و پايانه 22
2-13-انواع فرم‌هايي سيركولاسيون مسافر 23
2-13-1- فرم حركت خطي 23
2-13-4- فرم شطرنجي 23
2-13-5- فرم شبكه‌اي 24
2-14- دیاگرامهای حرکتی 24
2-15- معيارهاي برنامه‌ريزي پايانه 25
2-16- عناصر اصلي 25
2-16-1- سالن اصلي پايانه 25
2-16-2- قسمت فروش بليت و تعاوني‌ها 26
2-16-3- قسمت اداري 27
2-17- 1- عناصر پشتيباني 27
2-17-2- عناصر تفريحي و آرامش بخش 28
2-17-3-1- غرفه هاي خدماتي: (فروشگاه، بانك، بيمه، مخابرات، راهنماي مسافران، اورژانس) 29
2-17-3-2-كافه تريا و محل استراحت مسافران تازه از راه رسيده 29
2-17-3-3- مهمانسرا (مسافرخانه) 29
2-17-3-4- رستوران 29
2-17-4- محل هاي ضروري ديگر 30
2-17-5- مسير دسترسي (گذرگاهها) 30
2-17-6- تخصيص فضا 30
2-17-7- ارتفاع طبقات 30
2-17-8- لابي 30
2-17-9- استاندارد اتوبوسهاي برون‌شهري و درون‌شهري 30
2-17-10- ابعاد لازم جهت پاركينگ اتوبوس 32
2-17-11- ابعاد و اندازة انواع سكوي پهلوگيري اتوبوسهاي برون‌شهري 32
2-17-11-1- سكوي پهلوگيري موازی با جداره بناي ترمينال 33
2-17-11-2- سكوي پهلوگيري مدور 33
2-17-12-1- ابعاد حداقل در پاركينگ‌هاي آزاد 33
2-17-13-1- پاركينگ اداري و تاكسي و اتومبيل هاي مراجعان 34
2-17-14- قرارگيري و اندازه‌ها 34
2-17-14-1- طرز قرار دادن جاپاركها 34
2-17-14-2- جدول عرضهاي پيشنهادي براي راهروهاي اصلي پاركينگ‌هاي عمومي 36
2-17-15- دیاگرام فضاها ی ترمینال 37
2-17-15-1- گروه گيرندگان خدمات 37
2-17-16- مسافران ورودي و استقبال كنندگان 37
2-17-16-1- مسافران خروجي و مشايعت‌ كنندگان 38
2-17-17- گروه ارائه كنندگان خدمات 38
2-17-18- نيازهاي بخش سرپرستي مديريت ترمينال 39
2-17-19- تعاونيهاي مسافربري 40
2-17-19-فضاهاي مورد نياز بخش نگهداري و سرويس اتوبوسهاي برون‌شهري و ارتباط آنها 41
2-17-19-1- ميهمانسراي رانندگان 41
2-17-19-2-غرفه‌هاي تجاري 41
2-17-20- نيازهاي اوليه غرفه‌هاي تجاري 42
2-17-21- فضاهاي مورد نياز غرفه‌هاي تجاري 42
2-17-22- اغذيه‌فروشي 42
2-17-22- نيازهاي عمومي مسافران 43
2-18-نياز به فضاي سبز و ايجاد حريم 43
2-19- فضاهای کلی ترمینال: 44
2-19-1-دسترسی سواره ها: 44
2-19-2- دسترسی پیاده: 44
2-19-3- ساختمان اصلی: 44
2-19-4- سکوی سوار: 45
2-19-5-سکوی پیاده: 45
2-19-6- پارگینگ: 45
2-20- نيازهاي عمومي مسافران 45
فصل سوم
3-1- نمونههای داخلی 47
3-1-1- ترمینال جنوب تهران 47
3-1-2- تحليل فرم 47
3-1-3- فرم مركزي 47
3-1-4- نتيجه۱ 48
3-1-5- نتيجه۲ 48
3-1-2- ترمينال دزفول 49
3-1-2-1- نماي جلو و اصلي 49
3-1-2-2- فرم كلي ترمينال دزفول 50
3-2- نمونه های خارجی 52
3-2-1- ترمینال کانادا والتر لندن 52
3-2-1-1- حوزه‌هاي عملكردي 53
3-2-1-2- تحليل فرم 53
3-2-1-3- شان فضا 54
3-2-1-4- نتيجه 54
3-2-1-5- سيركولاسيون طراحي شده 54
3-2-1-6- نتيجه 54
3-2-2- ترمینال گوتنبرگ سوئد 55
3-2-2-1- حوزه‌هاي عملكردي تحليل فرم 55
3-2-2-2- نتيجه 55
3-2-2-3- سير كولاسيون طراحي شده 55
3-2-2-4-نتيجه 56
فصل چهارم
4-1- موقعیت جغرافیایی 58
4-2- ویژگی‌های اقلیمی استان اردبیل 60
4-2-1- بادهای استان اردبیل 60
4-3- ویژگی‌های جمعیتی استان اردبیل 61
4-4- ویژگی‌های اقتصادی و معیشتی استان اردبیل 61
4-5- معرفی پارس آباد 62
4-5-1- وجه تسمیه 62
4-5-2- پیدایش شهر 63
4-5-3- موقعیت و وسعت 64
4-5-4- جمعیت 65
4-5-5- توپوگرافی 65
4-5-6- شیب 66
4-5-7- آبهای سطحی 66
4-5-8- رودخانه ارس 66
4-5-9- رودخانه دره رود 67
4-5-10- رودخانه قوری چای 67
4-5-11- زمین شناسی 67
4-5-12- گسل 67
4-5-13- گسل گرمی 67
4-5-17- گسله نریمان 67
4-5-18- پهنه بندی خطر زلزله 68
4-5-19- درجه حرارت 68
4-5-20- مراتع 69
4-6- تعداد و نحوه استقرار آبادیها 69
4-7- خاک 69
4-8-وضع ارتباطات بین آبادیها و شهر و سیستم حمل و نقل موجود 69
4-8-1-محور پارس آباد – قره آغاج 70
4-8-2- محور پارس آباد – جعفر آباد 70
4-9- راه های روستایی 70
4-10- خدمات بهداشتی و درمانی 70
4-11- مهاجرت 71
4-12- وضعیت بخش های مختلف اقتصادی 71
4-13- صنایع دستی پارس آباد 71
4-14- وضعيت اجتماعي 72
4-15- وضعيت اقتصادي 72
4-16- بررسی اقلیم پارس آباد 72
4-16-1- تحليل آماري دمای منطقه مغان 72
4-16-2- اقليم پارس آباد 73
4-16-3- بارندگی 74
4-16-4-احتمال وقوع اولين بارش برف در پارس آباد 74
4-16-5-احتمال وقوع آخرين بارش برف در پارس آباد (در فصل بهار) 74
4-16-6- تعداد روزهاي يخبندان 75
4-17- اصول اجرايي و عملي طراحي در اين اقليم 75
4-17-1- انتخاب جهت استقرار ساختمان و پارامتر مرتبط با آن 75
4-17-2- تعيين جهت ساختمان با توجه به عوامل اقليمي 76
4-18- تحلیل و بررسی ترمینال موجود پارس آباد 77
4-18-1- معایب ترمینال موجود 77
4-18-1-1- دسترسی: 77
4-18-1-2- ترافیک: 77
4-18-1-3- نبود سایت مناسب: 77
4-18-1-4- تصادف: 77
4-18-1-5- نبود سکوی سوار و سکوی پیاده: 77
4-18-1-6- سرویس بهداشتی عمومی: 77
4-18-1-7- تعمیرگاه: 78
4-18-1-8- دیگر مشکلات ترمینال موجود عبارت است از : 78
4-19-دلیل طراحی ترمینال جدید برای پارس آباد: 78
منابع و مأخذ 79

رساله های دیگر با همین موضوع:

1. رساله ترمینال مسافربری با رویکرد معماری اکوتک و پایدار ۲۶۵ صفحه –  ارشد معماری

2. رساله ترمینال و پایانه مسافربری جاده ای 210 صفحه

3. مطالعات طراحی ترمينال مسافربری استهبان 50 صفحه و 19 اسلاید – همراه با پلان ها و سه بعدی

تصاویر فایل: