چگونگی طراحی فضا در معماری مینیمالیستی
تاریخچه معماری مینیمالیستی
معماری مینیمالیستی از زیرشاخه‌های یک سبک طراحی کلی به نام مینیمالیسم به شمار می‌رود. مینیمالیسم، یک جنبش فکری بود که پس از جنگ جهانی دوم آغاز شد. این جنبش در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی روی بسیاری از هنرمندان بصری، موسیقی‌دان‌ها، معماران و طراحان اثرگذار بود.
نخستین بار، فیلسوف بریتانیایی ریچارد ولهیم بود که نام مینیمالیسم را برای این جنبش انتخاب کرد. مینیمالیسم جنبشی بود که به‌عنوان واکنشی بر ضد تجمل‌گرایی به راه افتاد. بارزترین مشخصه‌اش، پایبندی به استفاده از حداقل مولفه‌های ضروری برای آفرینش آثار است. شعارشان نیز این است که: «هرچه کمتر، بهتر». چنین دیدگاهی در هنرهای بصری به این صورت تفسیر می‌شود که باید از ساده‌ترین مولفه‌ها، ازجمله شکل یا رنگ ساده، برای ایجاد تصاویر بهره برد.
اساس فکری طراحی فضا در معماری مینیمالیستی
چگونگی طراحی فضا در معماری مینیمالیستی نیز طبق همین اصول تعیین می‌شود. یعنی اینکه با کمترین منابع، بیشترین کار انجام گیرد. معماری مینیمالیستی معمولا متشکل از فضاهای خالی بسیار و نور کم‌رنگ یا ساده است. اثاثیه در کم‌تعدادترین حالت ممکن خواهند بود و خطوط واضح و صاف هستند. تقارن کامل، مصالح پیش‌پاافتاده، یکدستی، تکرار و اشکال هندسی ساده از مهم‌ترین مشخصه‌های طراحی فضا در معماری مینیمالیستی به شمار می‌روند.
معماری مینیمالیسم آن‌طور که امروزه رواج دارد، ابتدا در شهرهای لندن و نیویورک پدیدار شده بود. سپس در تمام بریتانیا و آمریکا و بعد در همه جهان طرفدار پیدا کرد.
مهم‌ترین اصول طراحی فضا در معماری مینیمالیستی
مهم‌ترین اصول این سبک در طراحی فضا به شرح زیر هستند:
1. استفاده از فرم‌های هندسی ساده و خطوط صاف
تمرکز اصلی در سبک مینیمالیسم این است که کار را فقط به استفاده از مولفه‌های ضروری محدود کنیم. این در معماری یعنی از ساده‌ترین اشکال هندسی و خطوط استفاده شود. بارزترین ویژگی‌های طراحی فضا در معماری مینیمالیستی، گوشه‌ها و زوایای ساده و خطوط صاف (بدون منحنی و پیچیدگی) هستند. همچنین در این سبک می‌کوشند به‌جز مربع، مستطیل، دایره و مثلث، از اشکال هندسی پیچیده‌تر خودداری کنند.
در این سبک، معماران نه با تغییر خود اشکال، بلکه با تغییر چیدمان اشکال و اندازه‌شان طرح‌های خلاقانه می‌آفرینند. زیرا هدف اصلی این است که طراحی به کارآمدترین، واضح‌ترین و غیرپیچیده‌ترین حالت ممکن صورت گیرد.
2. کنار گذاشتن تزئینات اضافی
جزئیات تزئینی مانند ستون، براکت و زیرشیروانی در معماری مینیمالیستی حذف می‌شوند. فقط امکان به‌کارگیری خطوط صاف، منحنی‌های ساده و سطوح هموار وجود دارد. بدین ترتیب چشم بیننده به‌جای جزئیات، به کلیت معماری معطوف می‌شود. معماران مینیمالیستی باور دارند هرگونه جزئیات که در طرح اصلی نقشی ندارد، فقط مایه حواس‌پرتی بیننده خواهد بود.
در طراحی ساختمان مینیمالیستی، تنها زیبایی‌هایی مجاز هستند که کاربردی داشته باشند. معمار مینیمالیست معروف، آدولف لوس می‌گوید: «تزئین [در معماری مینیمالیست] جرم است».
3. به حداکثر رساندن اندازه فضا
معماران مینیمالیستی عاشق ساختن‌های فضاهای خالی وسیع هستند. زیرا این فضاها به ساده‌سازی محیط بسیار کمک می‌کنند و اجزای ضروری فضا را بیشتر به چشم می‌نمایانند.
هنگام طراحی فضا در معماری مینیمالیستی باید از وسواس برای پر کردن فضاهای خالی خودداری کرد. زیرا برخلاف نوع رایج معماری، چنین فضاهایی «منفی» تلقی نمی‌شوند. باز بودن و خلوت بودن به اتاق روحی تازه می‌بخشد. می‌توان گفت هرچه فضای آزاد بیشتری داشته باشیم، ساختمان ما مینیمالیست تر خواهد بود.
4. به حداقل رساندن دیوارهای داخلی
از مشخصه‌های بارز معماری مینیمالیستی، باز بودن نقشه است. نقشه نیز هندسه ساده‌ای دارد و کاملا با توجه به اهداف کاربردی چیده می‌شود. القای حس آرامش و نظم از اهمیت بالایی برخوردار است. طراحی مینیمالیستی به‌گونه‌ای انجام می‌شود که فضاها (اتاق‌ها، سالن‌ها و غیره) از نظر کاربرد انعطاف‌پذیر باشند و بتوان برای اهداف مختلف از آن‌ها استفاده کرد.
جابجایی افراد بین فضاها باید کاملا آزادانه صورت گیرد، نورشان به بیشترین میزان ممکن برسد و دید همه آن‌ها یکسان باشد. در نتیجه، لازم است دیوارهای داخلی فقط در مواقع ضروری و برای اتاق‌هایی که حریم خصوصی زیادی می‌خواهند به کار روند؛ مانند حمام و سرویس بهداشتی.
5. نور برای طراحی فضا در معماری مینیمالیستی
تنها وسیله برای زیباتر کردن فضا، نور طبیعی یا مصنوعی است. در این سبک، هیچ محدودیتی از نظر نور نیست؛ حتی توصیه می‌شود که اتاق‌ها بیشترین میزان دسترسی به نور را داشته باشند. می‌توان فقط با نور، سایه‌روشن‌های خلاقانه ساخت و فضاهای کاملا ساده معماری مینیمالیستی را به آثار هنری چشم‌نواز تبدیل کرد.
نور می‌تواند حس گرما و دنجی به فضاهای گوناگون ببخشد یا آن‌ها را دل‌باز و بزرگ جلوه دهد. همچنین نور یک ابزار عالی است که طرح فضاها را تکمیل می‌کند و اثر شگرفی بر زیبایی آن می‌گذارد. به‌ویژه در سبک مینیمالیستی، بسیار بر نقش نور تاکید می‌شود.
6. استفاده استراتژیک از مواد، مصالح و بافت‌ها
گرایش به‌سادگی، فقط به چگونگی طراحی فضا در معماری مینیمالیستی محدود نمی‌شود. بلکه روی نحوه انتخاب مواد نیز اثر می‌گذارد. جلوه مصالح انتخاب شده نباید به‌گونه‌ای باشد که توجه بیننده را بیشتر از طرح کلی فضا به خود جلب کند. معمولا در روش مینیمالیستی از مصالحی چون شیشه، فولاد و بتن استفاده می‌کنند تا حس نظم، آرامش و شفافیت به بیننده منتقل شود.
همچنین می‌توان با کمی خلاقیت از ترکیب‌های گوناگون این مواد و بافت آن‌ها برای برجسته کردن قسمت‌هایی که لازم است در چشم باشند، بهره برد. به طور کلی، دست طراح مینیمالیست در انتخاب نوع مواد زیاد باز نیست. جهت حل این مشکل، معمولا ترکیب مواد و مصالح را تغییر می‌دهند تا به استحکام، مقاومت یا دیگر خواص فیزیکی موردنظر برسند.
7. ترکیب رنگ مونوکروماتیک (یکدست)
معمولا طراحی فضا در معماری مینیمالیستی را بارنگ‌های ملایم و خنثی انجام می‌دهند که زیاد چشم را تحریک نمی‌کنند. به‌ندرت در این روش از رنگ‌های تند استفاده می‌شود، اما برخی طراحان مینیمالیستی گاه به این نوع رنگ‌ها نیز روی می‌آورند. مهم این است که رنگ‌ها با هم ست باشند و ناهماهنگ نشوند. بژ، سفید و سیاه ازجمله رنگ‌های رایج در این سبک هستند.
8. تکرار اجزا و قسمت‌ها به‌طور منظم
کنار هم چیدن اجزا و اشیای یک‌شکل و یک اندازه به‌طور مرتب، از روش‌های رایج در معماری مینیمالیستی است. بدین ترتیب، حس نظم و یکپارچگی به مخاطب القا می‌شود. مفاهیمی چون همسانی، جلب‌توجه، سلسله‌مراتب و نمود قدرت و صلابت در این سبک معماری با ترفند تکرار جلوه می‌کنند.
با تکرار منظم، چشم بیننده با مولفه های طرح خو می‌گیرد. ثابت‌شده است که ذهن انسان با وجود تکرار اجزا، حس آسایش بیشتری پیدا می‌کند.
9. هماهنگی با محیط پیرامون
پس از تکمیل طراحی فضا در معماری مینیمالیستی محیط پیرامون ساختمان را نیز باید هماهنگ با آن طراحی کرد. برای مثال، مشخصه‌های باغ ساختمان مانند رنگ گیاهان یا مجسمه‌ها یا آلاچیق‌ها را می‌توان با طراحی داخلی مینیمالیستی فضا هماهنگ کرد. بدین ترتیب حس بهتری به ساکنان دست می‌دهد.
10. کاربردی بودن طرح‌ها تا حداکثر میزان ممکن
در سبک مینیمالیستی، ظاهر طرح به طور کامل باید بر اساس کاربرد اجزای گوناگون باشد. پایه و اساس فکری سبک مینیمالیستی این است که ابتدا به کارکرد عملی اجزا اولویت می‌دهند و هدف را بر زیبایی ترجیح می‌دهند.
هرگونه تزئینات غیرکاربردی اضافی و استفاده بیش از حد نیاز از منابع، در این سبک ممنوع است. جهت دست‌یابی به این هدف، طراح باید هرچه را که فکر می‌کند حتی ذره‌ای اضافی است، حذف کند. بنابراین حداقل اجزا، طرح‌ها و منابع ضروری برای به‌کارگیری باقی می‌مانند.
توصیه‌های کارآمد برای طراحی فضا در معماری مینیمالیستی
در این بخش به توصیه‌های مهم این سبک در طراحی فضا خواهیم پرداخت.
1. هنر انتخاب درست مواد
همسو با سبک مینیمالیستی، می‌توان روش‌هایی را برای طراحی داخلی فضا در نظر گرفت. برای مثال، بهتر است پرده‌ها از پارچه سبک، پرمانند با جنس یکپارچه باشند. البته در مورد اثاثیه می‌توانیم مواد و بافت‌های سنگین‌تری به کار ببریم. برای تزئینات و لوازمی چون لوستر و میز قهوه‌خوری، استفاده از شیشه توصیه می‌شود تا دید بیشتر شود و فضا بزرگ‌تر و ساده‌تر به نظر برسد.
اگر می‌خواهیم فضایمان دنج‌تر به نظر برسد، می‌توانیم از اثاثیه چوبی استفاده کنیم. اگر طرح‌های مدرن را می‌پسندیم، ترکیب اثاثیه فلزی، بتنی و شیشه‌ای مناسب‌تر است.
2. بهترین رنگ بندی در سبک مینیمالیستی
جهت باز نشان دادن فضا، رنگ بهترین ابزار است. رنگ‌های روشن باعث می‌شوند فضا روشن‌تر و بزرگ‌تر به نظر برسد، زیرا نور تابیده را بهتر بازتاب می‌دهند. رنگ‌های تیره مانند سیاه، اگرچه با اصول معماری مینیمالیستی همخوانی دارند، ولی فضا را کوچک می‌کنند.
رنگ تماما سفید خالص برای فضاهایی خوب است که نور طبیعی زیادی دریافت می‌کنند. در غیر این صورت، رنگ سفید باعث می‌شود فضا بی‌رمق جلوه کند. برای فضاهایی که نور طبیعی کمی می‌گیرند، دیگر رنگ‌های خنثی مانند خاکستری روشن، کرم، قهوه‌ای روشن و دیگر رنگ‌های روشن، بهتر هستند. می‌توان یک یا دو رنگ تندتر هماهنگ را به‌طور جزئی در کنار این رنگ‌ها به طراحی فضا در معماری مینیمالیستی افزود تا تکمیل‌کننده آن‌ها باشند. البته یافتن بهترین ترکیب رنگی، آسان نیست و نیاز به آزمون‌وخطا و تجربه فراوان دارد.
3. نکات رنگ برای طراحی فضا در معماری مینیمالیستی
برای بزرگ‌تر نشان دادن فضا، می‌توانیم رنگ سقف را با همان رنگ دیوارها، اما اندکی روشن‌تر انتخاب کنیم. به طور کلی، پیشنهاد می‌شود انتخاب رنگ از کف تا سقف، از تیره تا روشن باشد. همچنین خوب است رنگ اثاثیه را هماهنگ با رنگ دیوارها انتخاب کنیم. سپس چند رنگ متضاد جزئی را برای ایجاد تضاد دیداری میان آن‌ها قرار دهیم.
4. استفاده از آینه
قرار دادن آینه در نقاط خاصی از فضا می‌تواند به‌شدت اتاق را بزرگ‌تر جلوه دهد؛ در عین‌حال، پیچیدگی فضا را بالا نمی‌برد. بنابراین برای فضاهای مینیمالیستی، عالی است. البته طرح آینه نیز باید در ساده‌ترین و کارآمدترین حالت خود باشد. تعبیه آینه‌های بزرگ، یکدست و مستطیلی روی دیوار از رایج‌ترین راه‌ها است.
5. فضاهای ذخیره‌سازی و انبار در معماری مینیمالیستی
کاربردی بودن طراحی فضا در معماری مینیمالیستی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. انبارها باید بیشترین حجم ذخیره‌سازی را با کمترین فضا فراهم کنند. قرار دادن طبقات گوناگون در انبار، ازجمله راهکاری مناسب است. همچنین می‌توان فضای انبار را مناسب با کاربری کلی ساختمان برای اشیای موردنظر طراحی کرد. برای مثال، در یک ساختمان ساحلی می‌توانیم فضایی خاص برای قرار دادن لوازم شنا، غواصی، موج‌سواری یا دیگر وزرش‌های ساحلی در نظر بگیریم.
اثاثیه باید تا حد امکان چندکاره باشند و فضای ذخیره‌سازی را نیز فراهم کنند؛ مانند تختخواب‌های کشودار، میزهای جادار و غیره. زیرپله ها را نیز می‌بایست به‌عنوان اتاق انبار طراحی کرد تا بیشترین استفاده از فضا، ممکن شود. قرار دادن شلف در دیوار فضاهای مختلف ساختمان را نیز می‌توان در نظر داشت.
6. استفاده از اجزای بزرگ‌تر
اگر بخواهیم فضای خالی یکدستی داشته باشیم، شاید منطقی به نظر برسد که اجزا و لوازم فضا کوچک باشند. اما همیشه این‌گونه نیست. گاه بهتر است به‌جای قرار دادن اجزای کوچک پرتعداد، از اجزای بزرگ با تعداد کم استفاده کنیم. بدین ترتیب، تمرکز بیننده فقط به یک شیء معطوف خواهد شد و شلوغی ایجاد نمی‌شود. این کار را می‌توان هم برای مولفه‌های ساختمانی مانند درب، پنجره، نرده و غیره اعمال کرد و هم برای اثاثیه منزل.
تفاوت چگونگی طراحی فضا در معماری مینیمالیستی با معماری مدرن (معاصر)
گاه می‌بینیم که عبارت معماری مدرن یا معماری معاصر را برای معماری مینیمالیستی به کار می‌برند. اگرچه هر دو سبک دارای ویژگی‌هایی چون طرح یکدست و ساده هستند، اما معماری مدرن تنها این روزها است سبکی مشابه با معماری مینیمالیستی پیدا کرده است. در واقع، معماری مدرن هر چند سال یک بار، روند متفاوتی به خود می‌گیرد. همچنین تاکیدش به اندازه سبک مینیمالیستی روی سادگی نیست. مهم‌ترین اساس فکری معماری مدرن این است که از روندهای رایج فاصله بگیرد و طرحی نو دراندازد.
جمع‌بندی
معماری مینیمالیستی ازجمله سبک های معماری است که بر نحوه طراحی ساختمان‌های مدرن اثر چشمگیری گذاشته است. از مهم‌ترین اصول طراحی فضا در معماری مینیمالیستی می‌توان به‌سادگی فضا، اشکال هندسی ساده، وجود فضای خالی زیاد و استفاده حداقلی از منابع اشاره کرد. البته روش طراحی فضا در معماری مینیمالیستی برخلاف ظاهر ساده‌ای که به دست می‌دهد، به‌هیچ‌وجه ساده نیست. دست‌یابی به هماهنگی، تقارن، تناسب رنگ، فضاهای کارآمد و زیبایی در عین سادگی ازجمله چالش‌های بزرگ در این سبک هستند.
منابع:
re-thinkingthefuture.com
habitusliving.com
thespruce.com