عنوان: پروژه آشنایی با مرمت ابنیه – پروژه طرح مرمت بنای سر قبرآقا 123 اسلاید – پاورپوینت

تاریخچه بنا:
در زمان محمد شاه قاجاراز حصار شاه طهماسبی شهر تهران در نزدیکی دروازه شاهزاده عبدالعظیم ( دروازه جنوبی شهرتهران ) قبرستان وسیعی بود که تا نقاط موسوم به چاله سیلابی و بازار پلان دوزها
ادامه داشت پس از اینکه حاج میرزا ابولقاسم ( در اوایل دوره ناصرالدین شاه ) امام جمعه تهران در قسمتی ازآن دفن شد وعمارت و گنبد مجللی برمزارش ساخته شد. آن قبرستان به سر قبرآقا شهرت یافت. دراین زمان تهران در داخل حصارطهماسبی محدود بود و ازطریق چهار دروازه با دیگر شهرهای جهان در ارتباط بود. رفت آمد اصلی شهر از طریق دروازه حضرت عبدالعظیم صورت میگرفت زیرا کلیه راههای ارتباطی تهران قم اصفهان شیراز کرمان یزد و مشهد ( شهرهای زیارتی ) با این دروازه در ارتباط بودند .

از طرفی این شهرها نقاط اقتصادی ایران به شمار می رفت در نتیجه کاروانهای تجاری وزواراز این دروازه وارد تهران می شدند. کسانیکه برای مبادله کالا و یا سرمایه گذاری به تهران روی آورده بودند به ناچار در جوار محله بازار سکنی گزیدند و چون تراکم داخل حصار قبلی در این قسمت از حد فزونی یافت در خارج از حصار در جوار محله بازار و جاده شاهزاده عبدالعظیم و قبرستان کهنه مجبور به ساختن منازل مورد نیاز خود شدند.

برای دانلود و توضیحات بیشتر به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

پس از گسترش شهر تهران و ایجاد حصار جدید عهد ناصرالدین شاه در سال 1284هجری قمری این محله که اکنون محله تابع بازار نامیده می شد به همراه قبرستان سر قبرآقا داخل محدوده شهر قرار گرفت. محله سر قبر آقا از محلات خشک وبی آب وعلف و کثیف و نا امن تهران به شمار می رفت زیرا قاطرچیان در اطراف دروازه و کاروانسرا های اطراف آن اقامت داشتند و شبها اسباب زحمت می شدند. در سمت شمالی قبرستان کهنه و میدان وسیعی به نام میدان امین السلطان که به نام میدان سر قبر آقا نیز خوانده می شده بود که شبها خطر نبود.در دوره رضا شاه که تهران توسعه بیشتری یافت آنچه ازگورستان کهنه باقی مانده بود به یک باغ عمومی تبدیل شد وآنرا باغ فردوس نامیدند و گردشگاه سکنه آن حدود گردید و خیابانی در شمال آن تاریخ ساخت بنای سر قبر آقا به سال 1270 هجری قمری یعنی زمانی که میرزا ابوالقاسم امام جمعه تهران فوت کرد برمی گردد.لیکن قدیمی ترین تاریخی که در بنا مشاهده میگردد سال 1314 است. این تاریخ بر روی کتیبه دور گنبد که حاوی قسمتی از آیه 35 سوره نور و عمل استاد محمد و کارخانه استاد علی اکبراست به چشم می خورد. تاریخ 1322 هجری قمری بر روی کتیبه بالای ورودی های دو سوی ایوان شرقی و1319 بر روی یکی از پا ستون های ایوان شرقی دیده می شود.این تاریخ ها نشان میدهد که بنا در طی سالیانم ختلف دچار تغییر تحولات و ساخت و سازهای جدید بوده است.

شرح مختصات و موقعیت فعلی:
البته سر قبر آقا بنای منفردی که بصورت یک مکعب مستطیل در یک وضعیت برجسته بر روی سکوئی به ارتفاع تقریبی یک متر از سطح محوطه مجاور خود قرار گرفته است و محور طولی بنا امتداد غربی- شرقی است گنبدی رفیع برفراز بخش میانی آن خودنمایی می کند نمای خارجی آن مرکب از چهار ایوان در هریک از اضلاع چهارگانه بنا می باشد.
سراسر نمای شرقی یا جبهه اصلی بنا ایرانی است با ستونهای رفیع و پوشش شیب هایی که در ورودی با طرح شش ضلعی نامنظم در دوسوی ایوان با پنج پله سنگی ارتباط با محوطه اطراف را بر قرار خمی سازد. نقشه شماره دو و تصویرهای شماره یک و دو. نماهای شمالی وجنوبی که تقریبا قرینه یکدیگر ساخته شده اند هرکدام مشتمل بر ایوانی با طاق هائی در بخش میانی است که طاق نمای میانی عریض تر از دو طاق نمای جانبی است . یک راهرو یا راه پله با یک گوشواره دوطبقه فضای شرق ایوان های مزبور را می سازد.

تفاوت در نمای فوق تنها در تزئینات غنی گچبری و حجاری در ایوان جنوبی است. که ایوان شمالی فاقد آن است نمای جبه غربی در بخش میانی ایوانی با طاق هلالی که طاق نمای نسبتا عمیق در دوسوی خود دارد .
زوایای بنا درکنج های جنوب غربی و شمال غربی بصورت پنج درآمده است و بر روی این پخ ها در قسمت پائین نما ایوانچه ای با طاق نیم گنبد ایجاد و زیرطاق آن کاربندی شده است.
بخش فوقانی این بخش از نما بالای ایوانچه مذکور طاق نمائی کورقرارگرفته است. گنبدی دو پوشی که پوشش خارجی آن بسیار مرتفع وهلوچین است بر روی قسمت مرکزی بنا استوار می باشد که سطح خارجی آن با کاشی نره به رنگ آبی کبود پوشش شده است. درمقابل نمای شرقی یا جبه اصلی بنا حوض مستطیل شکل بزرگ سنگی احداث و اطراف بنا محوطه سازی و باغچه بندی شده است. ورودی محوطه اطراف بنا به خیابان صاحب جمع در شرق منتهی می شود. در هر دو جبهه سه طاق نمای کو ر نما سازی بخش غربی این ایوانها را تشکیل می دهد.

شرح تغییرات انجام یافته در بنا:
همانطور که ذکر گردید ایوان غربی بنا درکنجها رچ شده است و در این قسمت ایوانچه هایی قراردارد. درطرح اصلی و اولیه بنا طبق شواهد موجود (نقشه سال 1309 ه.ق و قسمت های باقی مانده) کنج های شمال شرقی و جنوب شرقی نیز مانند دو زاویه دیگر بوده اند با این تفاوت که طاق نماهای آنها درخلاف کنج های ضلع تغربی باز بوده اند.
به طورکلی بنا هشت ضلعی کشیده ای بوده که بعدا با اضافه شدن ایوانی به ضلع ضشرقی بنا که سراسر نمای شرقی را در بر می گیرد. کنج های شرقی آن در زیر ساخت و ساز مدفون می گردد. در حال حاضر آثار این کنجها درنماهای شمالی وجنوبی و قوس طاق نمای آن در راه ورودی طبقه دوم قابل رویت است بطوریکه قسمتهایی از پشت بغل های کاشی کاری آن هنوز حفظ شده است. تغییر دیگری که در بنا صورت پذیرفته است گسترش راه ارتباطی اتاق آرامگاه با اتاق نمازخانه درسمت غربی می باشد که این عمل با تخریب جرزهای موجود و جایگزینی دوجفت ستون به جای آنها اتفاق افتاده است. این ستونها مدور و قطور و سنگی می باشند. در محوطه اطراف نباید با توجه به نقشه عبدالغفار تغییراتی انجام شده باشد. از جمله تخریب بناهای موجود در قسمت ورودی محوطه . پرشدن دو حوض بزرگ کنار حوض میانی(حوض موجود) و کوچک شدن محوطه اطراف به دلیل ساخت و سازهای جدید. هنگام بررسی یک بنا یا یک مجموعه اساسی ترین بخش از هر اقدام مرمتی شناخت آسیب های وارده به آن می باشد . نوع خوب مصالح و پیوند منطقی عناصر ساختمانی.توزیع مناسب نیروها و مقاومت شالوده ها در برابر بار وارده از جمله عواملی هستند که8 شرایط لازم برای تامین ایستایی و ادامه حیات ساختمان ها را فراهم می نمایند.نداشتن هرکدام از این عوامل باعث ایجاد عدم تعادل در بنای تاریخی می گردد که باید شناسایی سپس بقعه8 نسبت به حفظ و نگهداری بنا اقدام کرد تبعه سر قبرآقا طی سالهای 1354 تا 1355 و بعد آن توسط دفتر فنی سازمان چند بار مرمت موضعی شیروانی ایوان شرقی می شد. پس از این تعمیرات. آسیب شناسی مجددی وسط کارشناسان دفتر فنی تهران بر روی بنا انجام گرفت که موارد ذیل را در بر گرفت:

1- آسیب در قسمت فوقانی سطح خارجی گنبد که کاشی کاری آن تخریب شده و درحال حاضر نیز این معضل وجود دارد.
2- از بین رفتن کاهگل پشت طاق ایوانهای اصلی در چهار جهت و فضاهای مجاور آن و طاق نماز خانه.
3- از بین رفتن بندکشی آجر فرش پشت طاق ایوان ها.
4- شکسته شدن آجر فرش ها دراثر یخ زدگی
5- وجود رطوبت در قسمت شرقی بنا
6- فرسودگی شیروانی ایوان الحاقی ( شرقی )
7- فرسودگی آجرهای کف پله ها و هره چینی سکوی اطراف بنا
8-فرسودگی در تزئینات داخلی بنا شامل گچبری ها آینه کاری ها قالبسازی های زیر سقف با توجه به آسیب شناسی فوق تعمیرات مورد نیاز بنا به دو دسته تقسیم می شود:
الف) تعمیرات استحفازی
ب) تعمیرات اساسی

<<الف) تعمیرات استحفازی:>>
1- کاشیکاری مجدد سطوح خارجی گنبد در قسمت فوقانی
2- مرمتهای جزئی سطح بام شامل ( عایق کاری تعویض آجر های فرسوده تثبیت آجرهای لق شده و بندکشی مجدد. )
3- مرمت شیروانی ایوان شرقی.
4- دفع رطوبت در جبهه شرقی بنا.
5- تعمیرات محوطه خارجی بنا ( تعویض آجرهای فرسوده کف پله ها هره چینی سکوی اطراف بنا.)
6- باز نمودن هواکش های کامل دفع رطوبت جهت بیرون رفتن رطوبت از بنا.

<<ب) تعمیرات اساسی:>>

1- تمیز نمودن آئینه کاری های داخلی بنا و تعمیرات آنها.

2- کفسازی مجدد داخل بنا ( محوطه شمال نماز خانه )

3- تعمیر قالبسازی زیر سقف ایوان

4- اندود مجدد اتاقهای گوشواره زوایای شرقی

5- تعمیرات گچکاری و گچبریهای ایوان شرقی
<<تعمیرات انجام یافته در بنا:>>
همانطور که در قسمت قبل ذکر گردید پس از شناخت عوامل مخل دامنه بررسی مطالعه درمان و مرمت بنای تاریخی منتهی می شود. برای تشخیص علل بیماری بنا نیاز به شناخت دقیق عملکرد عوامل مخل در بنا داریم پس از تشخیص می توان به مرمت بنای آسیب دیده پرداخت و درمان صحیحی که همان طرح مرمت شده برای آن تجویز نمود.
به مرمت بنای تاریخی سر قبر آقا در سال 1377 در پی فعالیتهایی که از سوی آقای دکتر امامی از نوادگان مرحوم ظهیر الاسلام و اداره کل میراث فرهنگی استان تهران صورت پذیرفت منجر به تخصیص
معادل000/000/40 از سوی سازمان برنامه و بودجه و برابر همین میزان از جانب سازمان میراث فرهنگی کشور جهت مرمت بنای فوق الذکر گردید.
در این قسمت نیز با توجه به آسیبهای وارده عملیات زیر انجام می شود:

– مرمت سطوح نمای شمالی – کفسازی مجدد صفحه شمالی

1- مرمت ایوان شمالی شامل: مرمت سطوح مرمت رومی ایوان کاشیکاری پشت بغلهای ایوان ایجادپله برای

دسترسی ایوان به محوطه اطراف مسدود کردن راههای ارتباطی دو طرف ایوان که به داخل بنا مرتبط بود.

هره ی بالای ایوان در حال جدا شدن از بدنه بود که دوباره مرمت و به حالت اولیه بر گردانده شد.

2- نیمه شرقی این جبهه دارای اتاقی جنب ایوان می باشد که عملیات مرمتی صورت پذیرفته در آن همان مواردی است که در نیمه شرقی جبهه جنوبی انجام گرفته است.

ب) عملیات مرمتی انجام شده در جبهه جنوبی ساختمان:
1- عملیات مرمتی انجام شده در نمای جنوبی:

ابتدا لایه برداری و دوده برداری قسمتهایی از نمای آجری به وسیله ساب زدن با سنگ پا وآب انجام شد سپس بند کشی های فرسوده خالی شد. مرحله بعدی مربوط به تعویض آجرهای فرسوده با آجرهای سالم و در نهایت بند کشی مجدد قسمتهای ترمیم یافته.

2- عملیات مرمتی انجام یافته در قسمت ایوان جنوبی وصفه رو به روی آن.
2-1- صفه دور تا دور بنا دچار فرسودگی آجرها ملاتها بند کشی بین آجرها شده بود. آجرهای به کار رفته در پلکان صفه در قسمتهای جدا شده و بعضی نیز شکسته و لبه هایشان پریده بود. برای رفع این آسیب آجر فرش صفه جنوبی جمع آوری شد.

پس از زیرسازی مناسب و تعویض آجرهای فرسوده اقدام به آجر فرش و بندکشی مجدد گردید. درهمین زمان نسبت به برچیدن پله های فرسوده صفه و تعویض آنها با آجرهای سالم و بندکشی مجدد اقدام شود.

2-2- در ورودی ایوان جنوبی دارای ازاره های سنگی بوده که دراثر مرور زمان آسیب دیده بود که برچیده شد و برای هماهنگی با کل بنا با آجر ساخته شد.

2-3- قبل از عملیات بازسازی امکان دسترسی ازطریق صفه به سطح ایوان میسرنبود. اما درهنگام بازسازی ازاره ایوان سه عدد پ له برای ایجاد دسترسی به ایوان درقسمت میانی ایجاد شد

 

 

خرید آنلاین:

در پایان خرید ، لینک دانلود فایل نمایش داده می شود و به ایمیل شما ارسال خواهد شد. راهنمای خرید و دانلود فایل

• فرمت فایل:  پاورپوینت – حجم: 32 مگابایت

تصاویر از اسلایدها: