مهرابه
مهرابه یا محراب که در معماری مساجد جایگاه تعریف شده ای دارد، مانند هر عنصر معماری دیگر، سرگذشتی طولانی را پشت سرگذاشته و در مورد سرچشمه پیدایش آن نظریات مختلفی مطرح است به طوری که برخی آن را به دوران پیش از اسلام نسبت می دهند وبرخی دیگر آن را فقط مختص معماری اسلامی می دانند.
فرم مهراب در مساجد، عبارت است از فرورفتگی طاقچه مانندی در دیوار که سمت قبله یا مکه را نشان می دهد. در حقیقت محراب در حکم یک جهت نما عمل می کند.
اما سابقه این فرم معماری، یعنی فرورفتگی طاقچه مانندی که جهت نیایش را مشخص کند در آیین ها و ادیان ایرانی پیش از اسلام نیز وجود داشته است.

برخی با اشاره به نحوه نگارش کلمه مهرابه آن را مرکب از دو جزء مهر+ پسوند آبه که نشانگر مکان است(آبه به معنی جای گود است.) و در کلماتی مانند سردابه و گرمابه نیز به کار رفته می دانند و بنابراین معتقدند، مهرابه نشانه ای است که از آیین های مهرپرستی به یادگار مانده و بعدها چون به کار مسلمانان برای نشان دادن قبله می آمده آن را در معماری مسجد نیز به کار برده اند. اما برخی دیگر با این نظریه مخالف هستند و محراب را کلمه ای عربی و از ریشه حرب دانسته و به معنی جایگاه جنگ و نبرد مومن با شیطان یا نبرد با نفس اماره قلمداد کرده اند.
اما آن چه مسلم است، در بسیاری از آیین های دیگر نیز این فرم معماری با تغییرات یا اختلافاتی به کار می رفته یا هنوز می رود.

معماری مهرابه‌ها
در ورودی مهرابه را بیشتر به سمت شرق میساختند. ساختمان مهرابه‌ها از یک ورودی سپس دهلیز درونی که به سه راهرو منتهی می‌شد تشکیل شده‌است. تالار روبرویی بزرگ بوده و تالار اصلی معبد بوده‌است. دو راهرویی که در سمت چپ و راست قرار داشتند تنگتر بوده و سقف آن هم کوتاهتر است. مهراب ،بالای تالار اصلی قرار می‌گرفت و عبارت است از گودی اندکی در دیوارکه نقش مهر(و گاهی مجسمه او) در حال کشتن گاو در آن دیده می‌شد دو مهربان نیز در دو سوی او دیده می‌شدند. در دو طرف تالار اصلی نیمکتهایی سنگی قرار می‌دادند.
روشنی مهرابه از روزنه‌های کوچک سقف و یا پنجره‌های باریک تامین می‌شد، به طوری که فضای مهرابه تقریباً تاریک بود. و این برای آن بود که حالت اصلی غار حفظ شود. مهرابه‌ها را کوچک میساختند به طوری که مهریان تنگ در کنار هم قرار گیرند. دیواره‌های مهرابه‌های اروپا از نقاشیهای دیواری آیین مهر پر است.

تاريخچة محراب
معني لغوي محراب بررسي شد پي مي گيريم كه محراب از چه زماني و با چه شكلي و هيأتي به عنوان يك نماد مقدس و نشانه و قبله نماي مسجد و در چه مكاني معمول گرديد.
ابن بطوطه ايجاد محراب را در مسجد مدينه به دورة عثمان نسبت مي دهد و مي گويد : در دورة عثمان باز هم بر مساحت مسجد افزوده شد عثمان در تعمير مسجد جدي و امر نمود… سقف آن را از چوب ساج پوشانده محرابي هم براي مسجد ترتيب دادند ، لا كن برخي گفته اند اولين محراب رادر اسلام مروان بنا كرد وبرخي ديگر اين ابتكار را به عمر بن عبدالعزيز نسبت داده اند.
سمهودي نيز محراب مسجد مدينه را به عمر بن عبدالعزيز نسبت مي دهد . و مي گويد : « مسجد شريف نبوي دوران پيامبر (ص) ودر عهد خلفاء بعد از او محرابي نداشت و اولين كسي كه محراب را احداث نمود عمر بن عبدالعزيز بود.

معماری محراب
ساختمان محراب نيز مثل ساير بناها داراي يك شكل ابتدايي بوده است و تكامل يافته است اما در مورد شكل و انگيزه ساختن محراب نيز مانند زمان ساختن آن اختلاف وجود دارد . نويسنده كتاب «معماري اسلامي» دربارة هدف از ايجاد محراب در مسجد مي نويسد : به عقيدة ما محراب داراي مفهوم نمادي بسيارناب وژرفي است اما اين بدعت از نظر فقهاي مدينه جز به عنوان نمادي از حضرت پيامبر(ع) در اين نقطه از خانه او قابل توجه نبوده ، بنابر اين محراب فقط نمايانگر حضور پيامبر وشخص او بود ونشانگر يك صدر كوچك كه جهت بزرگداشت جاي استقرار از خلفا يا ائمه ساخته شده باشد … محراب مقام منزلت رفيع داشت وهرگز با صدر تالارهاي تشريفات قابل قياس نبود… » شكل محراب براي امام ايجاد احترام نمي كرد بلكه بر عكس اين محراب بود كه به سبب ركوع و سجده هاي امام در آن ، عزت و افتخار مي يافت .

 

تصاویر فایل:

خرید آنلاین:

در پایان خرید ، لینک دانلود فایل نمایش داده می شود و به ایمیل شما ارسال خواهد شد. راهنمای خرید و دانلود فایل

• فرمت فایل: pptx – حجم فایل: 2 مگابایت
• برای دانلود مقاله های بیشتر در موردآشنایی با معماری اسلامی اینجا را کلیک نمائید.