حمام:
گرمابه از جمله ابنيه مهم شهری بوده که معمولاً در مراکز محلات و يا مجاور راسته های بازاروياگذرهای اصلی احداث می شده است . گرمابه،برابر با جايگاه گرم است. در اينجا “آبه”به معنی آب نيست،بلکه آبه ياآوه ياآوج،برابر جايگاه است و به جايگاه ساختمان گفته می شود. به طور كلي حمام واژه اي عربي است و معادل آن در فارسي گرمابه است .

  تاريخچه احداث حمام:

ساخت حمام فراتر از زمان سليمان نبي نبوده است.بر مبناي كاوشهاي باستان شناسانه بدست آمده كه گرمابه در عصر هخامنشي و ساساني رواج داشته و مورد استفاده طبقات بالاي جامعه بوده است .در عصر صفوي نيز ساخت حمام ها رونق يافت.

آشنايي با برخي از فضاهاي حمام :

1.پاچال

2.بينه و سربينه

3.مياندر

4.گرمخانه

5.

6.كريز

7.خزينه

8.گلخن

9.ميانداب

10.تيون

 

آشنايي با برخي از فضاهاي حمام :

ينه و سربينه :

بينه به شکل چهارضلعی،هشت ضلعی و کشکولی ساخته میشده ودر اطراف آن رختکن ها(سربينه)قرار داشته اند. سربينه سكوهايي گرداگرد بينه با قاعده اي مشابه است كه محل نشستن يا تعويض لباس مراجعين بوده است و زير سكوها حفره هايي براي قرار دادن كفش و گيوه تعبيه شده است .

گرمخانه:

بزرگترين قسمت حمام و فضای اصلی استحمام است.گرمخانه شامل خزينه ها و يك حوض آب سرد به نام “چاله حوض” می شود که مردم در آن شنا می کردند.

مياندر:

مياندر ميان دو بخش بينه و گرمخانه جای دارد.مياندر راهرو يا دالانی است كه هوای گرمخانه و بينه را از هم جدا نگه می داشته و يك فضای ميانجی بوده است.

تقسيم بندي فضاها در حمام

از آنجايي که استحمام شامل مراحل مختلفی است ،لذا حمامهای سنتی ايران دارای فضاهايي با عملکردهاو خصوصيات متفاوت بوده اند .در اين رابطه فضاهای داخل حمام را می توان به سه قسمت :

1 -نيمه گرم و نيمه مرطوب

2-گرم و مرطوب

3-بسيار گرم و بسيار مرطوب  تقسيم نمود.

 

تاثير اقليم بر حمام ها

در مناطق گرم و خشک و خصوصاً مناطق سرد ،جهت حفظ حرارت داخل حمام ،کالبد ساختمان تا حد ممکن در داخل زمين قرار می گرفته است. در روستاهای کوهستانی و يا روستاهايي که امکان دسترسی به چوب آسان بوده ،حمامها غالباًبا تير چوبی و کاهگل پوشيده شده است در سواحل جنوبی دريای خزر به جهت بارندگی بسيار زياد،بامها يا به صورت شيبدار و يا به صورت طاق و گنبد اجرا می شده است .

نحوه قرار گيري حمام ها نسبت به سطح معابر   :

بنای حمام های قديمی به جهت سهولت سوار شدن جريان آب به سيستم آبرسانی آن ، گرم شدن فضای داخلی به هنگام زمستان و استحکام بنا ، همگی پائين تر از سطح معابر اطراف ساخته می شد و دسترسی به آن تقريباً از طريق پله های متعددی صورت می گرفت.

نورگيري در حمام ها

از آنجا که بخش عمده ای از سطوح جانبی اکثر حمامها در داخل زمين بوده ،لذا نور آفتاب از طريق نورگيرهای سقفی و يا پنجره های زير طاق وارد فضای حمام می شده است .بدين منظور شيشه های محدب شکل به نام گل جام بر بالای گنبد نصب می شده است .به مکانی که اين گل جامها قرار داشته ،جامخانه گفته می شده است .

تامين رطوبت در حمام ها

آب مورد نياز حمام از آب نهر ها و قنات ها و آب چاه تامين مي شد.در مجاور حمامهايي كه از آب چاه استفاده مي كردند يك چاه حفر مي شده و آب آن توسط انسان يا يك يا دو گاو بيرون كشيده مي شده است . خزينه منتقل می شده است .اين آب وارد يك حوض شده و از آنجا توسط لوله های سفالين به نام تنبوشه به خزينه منتقل مي شده است .

مصالح در حمام ها

از آنجا كه حمامها خصوصاً حمامهاي عمومي ،مانند ساير ابنيه ،جنبه استفاده عام داشته و براي استفاده نسلهاي متمادي احداث مي شده ،لذا مصالح بكار رفته در آن ،در كليه اقليمهاي ايران ،از نوع بادوام و مرغوب بوده است .بدين جهت ديوارها و طاقهاي قوسي حمام عمدتاً با آجر اجرا مي شده است.

تزئينات و آرايه ها در حمام

سابقه تاريخي

از تزئينات حمام تا اوايل اسلام اطلاعی در دست نيست، به نظر ميرسد که منع تصويرگری در اسلام، بناهای عام المنفعه را نيز به سادگی کشانده که حمام ها نيز از اين قاعده مستثنی نبودند.

پس از آن پاره ای از خلفای بنی اميه و بنی عباس به شکل مدارا نگرانه با  اين مسئله بر خورد کردند، و علاوه بر کاخ ها وعمارت های خود ،بر ديوار حمام ها نيز به نگارگری پرداختند.

در حمام های به جای مانده از دوره سلجوقی اثری از تزئينات ديده نمی شود و در تبين نقوش حمام ها در دوران تيموري، تصاوير و مينياتورها نقش اساسی را ايفا می کنند.

از دوره ی صفويه به بعد، تصاوير جانوران،انسان و گياهان،بر روی کاشی های ازاره و آهکبری های سربينه نقش بست.

 

 

تصاویر فایل:

خرید آنلاین:

در پایان خرید ، لینک دانلود فایل نمایش داده می شود و به ایمیل شما ارسال خواهد شد. راهنمای خرید و دانلود فایل

• فرمت فایل: pptx پاورپوینت 74 اسلاید – حجم فایل: 18 مگابایت
• برای دانلود مقاله های بیشتر در موردآشنایی با معماری اسلامی اینجا را کلیک نمائید.