ارسال شده از آرشیواطلاعات سایت

عنوان: مقاله ای کامل در مورد باغ های ايراني 120 صفحه + 41  اسلاید – رابطه انسان و طبيعت

به نام یگانه معمار هستی

باغ هاي ايراني
مقدمه
ساخت باغ در كشور ما سابقه اي طولاني داشته ودر تمام دورانها بخصوص دوره اسلامي مورد توجه بوده است . باغها چند عملكرد داشته اند و در بعضي دورانها باغهاي عمومي براي گردش و تفريح اهالي ساخته مي شدند.

آيين و گيش قديم ايرانيان به كشاورزي و باغ سازي اهميت خاصي داده ، آنرا ستايش نموده است چنانكه دورنديداد ( فر گرد سوم – فقره 33 مي خوانيم كه زرتشت به اهورا مزدا مي گويد : اي آفريننده جهان مادي ، اي يگانه پاك ، چهارمين كسي كه زمينه را به منتهي درجه وجد آورد كيست ؟ اهورا مزدا پاسخ مي دهد ، آنكس كه بيشترين مقدار گندم كشت كند و بيشترين سبزيها بكارد و بيشترين درختها بنشاند كسي كه زمين خشك را آب دهد و زمين خيس (باتلاق) را بخشكاند و زير كشت ببرد .

برای دانلود به ادامه مطلب بروید…

نام فایل : مقاله ای کامل در مورد باغ های ايراني 120 صفحه + 41  اسلاید – رابطه انسان و طبيعت

 

فهرست مطالب:

باغ هاي ايراني
مقدمه
معماری باغ های ایرانی
باغهای ایرانی :
مقدمه ای بر پیشینه تاریخی باغ ایرانی :
آب در باغ هاي ايراني
نقش آب در معماري
نقش آب در معماري ايران باستان
آب و روانشناسي
آب و انعكاس سطح آب ساكن
طراحي آب در سبك‌هاي مختلف:
استخر
آب‌نما
چشمه
بركه
آبشار و جويبار
فواره‌ها
عناصر باغ ایرانی
آشنايي با معروفترين باغ هاي ايراني
آشنايي با باغ‌هاي اشرف‎البلاد
آشنايي با باغ اكبريه
آشنايي با باغ ارم
آشنايي با باغ دلگشا
آشنايي با باغ فين
آشنايي با باغچه جوق
آشنايي با باغ چشمه بلقيس چرام
آشنايي با باغ چشمه‌عمارت (حوض‎خانه)
آشنايي با باغ چهلستون
آشنايي با باغ چشمه علي (دامغان)
آشنايي با باغ دولت‌آباد
آشنايي با باغ سعد‌آباد
آشنايي با باغ ائل‌گلي (شاه گلي)
آشنايي با باغ شاهزاده ماهان
آشنايي با باغ شوكت‌آباد
آشنايي با باغ گلشن طبس
آشنایی با باغ عباس‎آباد (بهشهر)
آشنايي با باغ فردوس
آشنايي با باغ قدمگاه نيشابور
آشنايي با باغ کلات نادري
آشنايي با باغ چهلستون مازندران (ديوانخانه)
آشنايي با باغ نارنجستان قوام
آشنايي با باغ نياوران
آشنايي با باغ هشت بهشت
آشنايي با باغ فرمانيه
منابع

 

باغ هاي ايراني
مقدمه
ساخت باغ در كشور ما سابقه اي طولاني داشته ودر تمام دورانها بخصوص دوره اسلامي مورد توجه بوده است . باغها چند عملكرد داشته اند و در بعضي دورانها باغهاي عمومي براي گردش و تفريح اهالي ساخته مي شدند.
آيين و گيش قديم ايرانيان به كشاورزي و باغ سازي اهميت خاصي داده ، آنرا ستايش نموده است چنانكه دورنديداد ( فر گرد سوم – فقره 33 مي خوانيم كه زرتشت به اهورا مزدا مي گويد : اي آفريننده جهان مادي ، اي يگانه پاك ، چهارمين كسي كه زمينه را به منتهي درجه وجد آورد كيست ؟ اهورا مزدا پاسخ مي دهد ، آنكس كه بيشترين مقدار گندم كشت كند و بيشترين سبزيها بكارد و بيشترين درختها بنشاند كسي كه زمين خشك را آب دهد و زمين خيس (باتلاق) را بخشكاند و زير كشت ببرد .
در دوره اسلامي نيز ايجاد باغها و درختزارها همچنان مورد علاقه ساكنان اين سرزمين كهنسال بوده و علاوه بر باغهاي بزرگ و با شكوه بيرون شهرها ، چندين سده پديده باغسازي در درون و پيرامون شهرها ، خاص اين سرزمين بوده است . در دين اسلام كاشتن درخت پسنديده و از بين بردن و قطع بي مورد آن نكوهيده شمرده و در اين مورد احاديث و روايات فراواني در دست است .
در قرآن مجيد نيز اشاره هاي متعددي به بهشت و سرسبزي و زيبايي آن شده است .
بطور نمونه چند آيه سوره الرحمن به شرح ذيل مي باشند :
در آن دو تا ، دو چشمه است كه جاري مي باشند . (51)
در آن دو تا است ، از هر ميوه دوصنف (53)
تكيه مي كنند بر فرشهايي كه آستر آنها از ديباي سطير است (55)
از طرفي بدليل اختلاف آب و هوايي مناطق مختلف ايران بخصوص در مناطق گرمسيري باغ اهميت ويژه اي پيدا مي كند. اين دو موضوع و مسائل ديگر باعث شدند كه در اين سرزمين درخت به عنوان عامل گياهي و حياتي مورد احترام اهالي قرار گيرد .
فضاهاي سبز بر چند گونه بوده اند . يك نوع آن باغهاي و با چند ساختمان بوده است . نوعي ديگر باغچه ها بودند كه در مقياس كوچكتر و خصوصي تر بكار مي رفته اند و در همه خانه ها از اعيان تا معمولي ساخته مي شدند ، گودال باغچه هم گونه اي ديگر از فضاي سبز است كه قبلا در مورد ريشه آن صحبت شد. اين گودال باغچه ها در جايي احداث مي شد كه آب زيادي نداشته اند.
نارنجستان نيز نوع ديگري از اين باغها بوده است كه اختصاص به كشت مركبات داشت . در شهر يزد تعداد زيادي نارنجستان ساخته شده بودند .
همانطوركه مي دانيم يكي از اصول معماري ايران درونگرايي بوده است . باغها نيز از همين امر تبعيت كرده و معمولا دور تا دور آن با ديوار محصور بوده است . اين مساله علاوه بر ايجاد يك حفاظ ، باعث مي شود كه وقتي انسان از فضاي گرم بيرون به داخل باغ وارد شود چيزي بسيار متفاوت با بيرون را ببيند . علاوه بر اين محدود كردن آن باعث كار بيشتر بر روي ان مي شود. ديوارهاي باغ عموما بلند و از خشت خام ، چينه و يا آجر هستند .
در باغهاي ايراني مانند آثار هنري ديگر ، سعي شده تا از بيهودگي پرهيز شود . در باغها هم مانند ساختمانها بوته اي بي مورد پيدا نمي شده است .
چمن به معني محل چميدن و گردشگاه بوده كه در بعضي از مناطق ايران به علت وجود لايه هاي سخت زيرزميني در سطح نسبتا بالاتر زمين ، آب به اندازه كافي براي رشد مرتب چمن و بوته زارها وجود داشته و اين نواحي بصورت اقامتگاههاي بهاره اعيان و اشراف در مي آمده است .
در داخل باغها علاوه بر درختان و گلها و آب نماها گاهي اوقات يك كوشك در محور اصلي باغ ساخته شده كه يا در مركز و يا در بالاي آن قرار گرفته اند . در باغ دلگشاي شيراز تقريبا در وسط باغ قرار دارد و در باغ گلشن و باغ ارم و تعدادي ديگر در بالاي باغ قرار گرفته اند .
معماري كوشكها نيز در نوع خود قابل مطالعه و بررسي زياد است كه د راين مختصر نمي گنجد و فقط به چند نمونه آن در شيراز اكتفا مي كنيم . نقشه هايي كه كلا در مورد اين كوشكها بكار گرفته شده يا چهار گوش و يا هشت گوش است . در باغ جهان نما و باغ نظر اين عمارتها هشت گوش است . ورودي هر كدام در گوشه هاي آن قرار دارد . در وسط آن يك فضاي هشت ضلعي كه به چهار صفه راه دارد جاي دارد .
پوششهاي داخل عمارت باغ نظر بصورت بسيار زيبايي مقرنس بندي از انواع پتكانه شده و روي آن نقاشيهاي بسيار نفيسي كشيده شده است .
در نقشه كوشك باغ دلگشا نيز از هشت ضعلي استفاده شده ولي در مجموع طرح كلي آن شكل خاصي دارد . ورودي آن در ضلع غربي در قسمتي كه بصورت برجسته است قرار دارد . سپس وارد فضايي هشت ضلعي شده ، در اينجا نيز مثل عمارت قبلي چهاردالان قرار گرفته است كه يكي از آنها به ايواني در ضلع جنوبي راه دارد . در دو گوشه ايوان دو اتاق در نظر گرفته شده است .
نقشه كوشك باغ ارم با انچه تا بحال ديديم كاملا متفاوت است . براي وارد شدن به فضاي اصلي با تالار بزرگ آن دو راه پله و راهرو در طرفين آن قرار گرفته و علاوه بر ارتباط به تالار ، ارتباط فضاهاي كنار آن را نيز ميسر مي سازد . در مجموع نقشه آن چهار گوشي كشيده است .
مهمترين مساله براي حيات بخشيدن به باغ ، رساندن آب از راهروهاي دور دست به آنجا بوده كه با اتفاق آب از طريق قناتها اين مساله را حل نموده اند . كاريز يا قنات يكي از روشهاي بسيار قديمي تهيه آب است كه با كندن چاههاي زياد از دامنه كوهستان تا دشت و متصل كردن آنها به يكديگر آب مورد نياز حاصل شده و به صورت دايمي جريان پيدا مي كند.
باستاني پاريزي درباره قناتهاي بي شمار كشور و طريقه حفر آنها و اهميتي كه اين قناتهاي كهنسال دارند مي نويسد :
ما…حدود سي و پنج هزار كيلومتر قنات زيرزميني حفر كرده ايم ..همه اسمهاي قنوات آنقدر قديم و ديرينه است كه از عهد قوس باستان و هخامنشي بيشتر مي رود ، همه پنج شش هزار ساله است و …
به غير از مساله انتقال آب از مكانهاي دوردست رساندن اين آب به كل باغ خود نيز مساله اي ديگر است كه سازندگان باغها به خوبي ان را حل نموده اند .
آب قنات در جدولها و جويهاي منظم قرار گرفته با گذر از نهر اصلي به مثابه رگ وشريان اصلي باغ به نحوي به نهرهاي و جدولهاي فرعي جريان پيدا مي كند . اين نوع روش آبياري مسلما تاثيرگذار در طراحي باغ بوده است و يا به عبارت ديگر طراحي باغ بر اساس اين امر صورت مي گرفته است .
بر اساس گذر آب و تقسيم بندي باغچه ها و محورهاي اصلي و فرعي بوجود آمده مي توان تقسيم بندي در طرح باغها انجام داد . بطور مثال در باغ هفت تن شيراز محور اصلي در وسط باغ قرار مي گيرد و باغچه ها و كرت ها در دوطرف آن و در دو راه ديگر در كنار ديوارهاي خارجي قرا رگرفته اند.
در باغ گلشن و باغ ارم در همين شهر محور اصلي يكي است و محورهاي فرعي يا موازي يا عمود بر آن قرار دارند.
در باغ فين كاشان طرح باغ نقشه ايي شبيه به برج دارد و محور اصلي آن روبروي ورودي قرار دارد . آب از بالاي باغ به سه شاخه شده ، يكي در محور اصلي و دو شاخه عمود بر محور اصلي جريان پيدا مي كند . در طرف چپ محور اصلي دو محور فرعي و در طرف راست آن يك محور ديگر قرار گرفته است .اين چهار شاخه موازي بوسيله يك شاخه عمود ديگر به هم متصل مي شوند و در مجموع باغ بافتي شطرنجي پيدا كرده است .
در حاليكه سازندگان سيستمي جالب را براي آبياري كرت ها بوجود آورده اند ، سعي كرده اند كه به بهترين وجه نيز آب را نمايش دهند . به همين دليل سطوح را طوري انتخاب مي كردند كه جريان آب بخوبي نمايش داده شود . پله پله كردن مسير جريان ملايم آب و تند و پر سرو صدا كردن آن يكي از روشها بوده است .
در كف آب نماها و بيشتر جاهاييكه آب فرو مي ريخت غالبا تخته سنگي با تراش سفيد كبكي و با طرحهاي مختلف كار مي گذاشتند كه موج آب را زيبا جلوه دهد .
آب نما به جويهايي گفته مي شده كه براي منظره دادن به آب و جبران خشكي مناطق مورد استفاده قرار مي گرفت . عمق اين جويها حدود سي سانتي متر و عرض آنها در حدود 80 سانتي متر بوده است . آب نما ها فواره هايي داشته كه در فواصلي آب را به داخل آب نما پرت مي كرده اند . اين قسمت معمولا سنگي بوده ولي در باغ فين از كاشي ساخته شده است .
به فواره هاي بزرگ شرن يا شن مي گفتند . از ديگر چيزهاي ساخته شده براي جلوه دادن آب يكي از آب گردان و يكي هم آبشار سازي بوده است .
در هشت بهشت اصفهان آب از اشكوب ساختمان بر روي كاشي هاي طبقه هم كف مي ريخته است . در دوره قاجاريه هم چنين آبشارهايي را مي ساختند . در چشمه عمارت بهتر براي بالا بردن آب از مكينه استفاده مي كردند .
در جلوي كوشك اصلي باغها معمولا يك استخر به شكل مربع يا مستطيل وجود داشته است . استخرهاي گرد ، پيش از اسلام و اوايل اسلام معمولا بوده ولي بعدها بكار نمي فرتند . حوض بيضي شكل را هيچ وقت نمي ساختند و اعتقاد بر اين بود كه آب در حوض بضي زودتر گنديده مي شود .
بعدها از اين حوضها يك شكل هندسي منظم و ساده از شش ضلعي تا دوازده ضعلي به خود گرفته است . معمولا در اغلب جاها از شكل هشت ضعلي استفاده مي كردند و يك نمونه حوض شش ضلعي در قسمت ورودي خانقاه بندرآباد يزد وجود دارد . دوازده ضلعي را بيشتر در استخرهاي نسبتا بزرگ بكار مي گرفتند .
حوضهاي هشت ضلعي گاهي اوقات بصورت هشت ونيم هشت و نگيني و يا كشكولي ساخته مي شده است .
از دوره قاجاريه از شكلهاي بيگانه مثل شكلي صليبي و بيضي در حوضها استفاده شده است . همچنين در بعضي از باغها مثل فين كاشان ، حوضخانه هايي ساخته اند . حوضخانه ها طرحهاي مختلفي دارند و در شكلهاي هشت گوش يا هشت ونيم و هشت و يا مربع كامل ساخته شده اند .
همانطور كه در ابتدا گفته شد سازندگان باغها مثل ساير هنرها پرهيز از بيهودگي داشته اند و به همين دليل استفاده آنها از درخت و گل و گياه منطق داشته و هيچگاه بدون دليل چيزي را نمي كاشتند .
در باغها در هر قسمت درختاني با عملكردهاي متفاوتي مي كاشتند .
بعضي از درختها براي ايجاد سايه بوده است . اين درختان را پده يا بياخ مي گفتند مثل سرو ، كاج ، نارون ، افرا ، ارغوان و …
از درختهاي ميوه دار از همه مهمتر درخت توت بوده است . ديگر درختان ميوه دار سيب ، گلابي ، آلو ، آلوزرد ، درختهاي هلو ، شفتالو و… بوده اند .
چون درخت هلو عمري محدود چند ساله دارد در فواصل درختهاي هلو ، درختهاي آلوسياه و زرد مي كاشتند .
درخت انجير را معمولا در گوشه هاي باغ مي كاشتند . درخت مو را در انواع مختلف مثل موي داربستي يا سواره ، موي پياه و موي خوابيده مي كاشتند .
درختان ياد شده هر كدام محلي خاص خود را داشتند . در كنار دو جوي خيابانهاي سراسري ، درختان سرو و كاج و شمشاد مي نشاندند . در زمينهاي رسي و شور خاك ، كه چنار خوب بار نمي آيد درختان مثل تبريزي ، زبان گنجشك كبودار و سپيدار مي كاشتند
پيرامون استخر را با درخشان نارون ، افرا ، مورد ، بيد ، شوريده بيد و ارغوان مي پوشاندند و در حاشيه خيابانهاي معمولا نوبت برگي جاي مي گرفت.
كرنهاي دو سوي خيابانهاي باغ را كه بيشتر به صورت چهار تخته آرايش مي شده با نهالهاي ميوه پر مي كردند . در كرتهاي دورتر و پيرامون باغ مو مي كاشتند . خيابان كمربندي باغ و گوشه ها و در پناه ديوارها به انجير ، سنجد و عناب اختصاص داشته است
در ميان كرت ، بوته هاي بلند كه چشم انداز ساختمان باغ را بپوشاند كاشته مي شده است
گلها نيز نقش خاصي در باغها داشته اند ، اما از همه انواع آن استفاده نمي شده است . چند نوع گل بخاطر خاصيت هايشان بيشتركاشته مي شدند مثل:
گل سرخ يا گل محمدي براي گلاب دهي
گل آتشي ، گل زرد يا دور و گل مشكيژه يا مشكيجه كه گلي است كوچك و ريز ، با عطري فوق العاده ، اين گلها را در كنار درختان يا در پاي درختها مي كاشتند .
پيازها و پيازچه ها ، مانند ياس يا ياس سفيد را در داخل اتاقها در گلدان مي كاشتند. نسرتن گلهاي درشت و پر گل مي داد و بسيار چيزهاي ديگر گه مي بايست مورد مطالعه و تحقيق قرار گيرند .
وجود چشمه سارها و رودها و كوههاي پربرف و دره ها و درياچه ها آب شيرين در كشوري مانند ايران اهميت بسزايي دارد و اين است كه چشمه هاي پيرامون دشت تشنه كوير چون چشمه علي دامغان ، چشمه علي ري ، گوشه خمين چشمه هاي محلات و سمنان و فين كاشان هميشه در نظر مردم ايران محترم بوده و جنبه تقدس داشته و ايرانيان شايد نخستين كساني باشند كه با رنج فراوان هر جا مي توانسته اند پيرامون چشمه اي شيرين گرد آيند . با كندن كهريزها و بستن بند ها و رود زن ها آب را از كوههاي دوردست به دشت آورده ، يا سيلابهاي سركش را مهار كرده اند .
وجود تعداد زيادي كهريز و بند و بخشاب و جويهاي آبرساني در سراسر خاك ايران و سرزمينهاييكه پاي ايراني رسيده يا از فرهنگ ايراني نصيبي داشته ايجاد مي كند كه درباره آن جداگانه بررسي شود . چون مركز و ناف شهرها و آباديهاي ايران هميشه جاي چشمه ها و كهريزها و بندهاست شايسته بود اندك يادي از آن بشود .
معماری باغ های ایرانی
ساخت باغ در کشور ما سابقه ای طولانی داشته و در تمام دورانها بخصوص دوره اسلامی مورد توجه بوده است . باغها در کل عملکردهای مختلفی داشته اند و در بعضی دورانهای باغهای عمومی برای گردش و تفریح اهالی ساخته می شوند . در دوره اسلامی نیز ایجاد باغها و درخت زارها همچنان مورد علاقه ساکنان این سرزمین کهنسال بوده و علاوه بر باغهای بزرگ و با شکوه بیرون شهرها ، چندین سده پدیده باغسازی در درون و پیرامون شهرها ، خاص این سرزمین بوده است . در دین اسلام کاشتن درخت پسندیده و از بین بردن و قطع بیمورد آن نکوهیده شمرده شده و در این مورد احادیث و روایت فراوانی در دست است . از طرفی به دلیل اختلاف آب و هوایی مناطق مختلف ایران ، بخصوص در مناطق گرمسیری باغ اهمیت ویژه ای پیدا می کند . این دو موضوع و مسایل دیگر باعث شدند که در این سرزمین درخت به عنوان عامل گیاهی و حیاتی مورد احترام اهالی قرار گیرد

باغهای ایرانی :
باغ ایرانی از قدیمی ترین و مهمترین باغ های جهان به شمار می روند . باغ ایرانی بیشتر حاکی از نیازهای روحی و کمتر متناسب با نیازهای آب قابل سنجش است . از زمان های قدیم بخش اساسی از زندگی ایران و معماری آن بوده در موجودیت آتشکده های بزرگ و تقویت نمادین آنها ، سهم داشته است از زمان سومریان باغ ، معبد و قصر سلطنتی را احاطه می کرد. زندگی در ایران به آب وابسته و در واقع آب عامل اصلی زندگی است . ایرانیان درخت را همراه با آب روان ترسمی کرده اند که مطلوبترین منظره در یک سرزمین خشک است . پس از آب درختان مهمترین نقش را در شکل گیری باغ ایرانی دارند . ایرانیان قدیم معتقد به فرشته مقدسی بودند به نام ( اوروزا ) که صدمه زدن به گل و گیاه موجب ناراحتی و خشم او می شد . ایرانیان بسیار پیشتر از سایر اقوام و ملل پی بردند که باغ سازی اساس کشاورزی است و نیکوترین شیوه های باغ سازی را هم از زمانهایی د یرین به دست آورده بودند . در دوران اسلامی ، باغ های انبوهی کاخ را احاطه می کردند و از لحاظ معماری به صورت بخشی از آن در نظر گرفته می شد. به صورتی که باغ تمامی جوانب اصلی بنا را به صور قرینه فرا می گرفت . سراسر محوطه به قطعات مستطیلی تقسیم می شد که از میان آنها جوی های کوچکی می گذشت . این باغ ها به پیروی از پیشینیان ایرانی ساخته می شوند از همان سده های نخستین هجری ، باغ سازی به شیوه ایرانی به فراسوی مرزهای می رود و به مرور زمان گستره خود را وسیع تر می کند . شیوه باغ سازی در کشورهای شرقی از باغ سازی ایران الهام گرفته است ، در این اسلام کاشتن درخت پسندیده و از بین بردن و قطع بی مورد آن نکوهیده شمرده شده و در این مورد احادیث و روایات فراوانی در دست است .

مقدمه ای بر پیشینه تاریخی باغ ایرانی :
شعر و ادب هنرهایی تزئینی ایرانی خواه از زمان هخامنشیان و خواه از زمان سامانیان و دوره اسلامی ، همیشه سرشار از احترام و علاقه به طبیعت است . در باغ – این طبیعت از پیش اندیشیده – راه به انسان و طبیعت در نهایت هماهنگی است . باغ به کمک اشکال منظم هندسی رابطه میان طبیعت و دنیای درونی تصور می شود . باغ مفهوم عرفانی و مذهبی طبیعت و نظم جهان را منتصویر و مفاهیم فضاها را مطرح می کند . قرآن کریم در آیه های متعددی ، خوشی های بهشت را توصیف می کند و شادی و لذت عمیق کسانی را که به خدای خویش ایمان آوردند و سرانجام آرامش ، برکت و آسایش یافتند و برای همیشه در باغهایی جای گرفتند که آب از زیرآنها جاری است . در سایه های خنک و برای همیشه ، اراسته به چشمه های سرشار، باغ ایرانی نه تنها جای امن و آرام که در عین حال جایی است برای تفکر آرام یا مذاکرات فلسفی . جایی است برای تأمل و تحقیق ، جایی که روح خسته آدمی می تواند تازه شود و آرامش یابد و منظره هایی تازه بر او مشکوف گردد . نیلوفر آبی در سراسر اعصار و در تمامی آسیا یک نماد مقدس آسمانی بود . آرایش معماری در سراسر اعصار ، منحصر به گل و گیاه بوده و می باشد . تعریف و واژه شناسی : باغ ایرانی آن گونه که از ایده و تعریف آن بر می آید گذشته از فضایی عملکردی که مردمان در آن دمی بیاسایند و تفرج کنند ، خود مفهومی نقش بسته بر سرزمین و برآمده از فرهنگ و شکل گرفته در آداب و رسوم مردمان است . باغهایمان در گذشته از اندیشه های شکل گیریشان ، دورنمایی از آرمانهای انسان ایرانی اند ، چه به آنگاه که با حفظ تقدیس آب را چنان در باغ میگرداندند تا باغشان نیز نماد تفکر و اندیشه و عناصر هستی بخششان گردد و چه زمانی که بیش از همیشه باغ را تمثیلی از بهشت برین می دانستند و تمنای جاودانگی را در باغ تجربه می کردند. واژه باغ معادل پردیس است که از کلمه « پایری د آزا » ( به معنی محوطه محصور و مدور باغ ) از بوستان ریشه گرفته است که معرب آن« فردوس است . باغ ایرانی به عنوان گونه ای از معماری برون گرای ایرانی در منطق و اصول شکل گیری فضا ارتباطی نزدیک با معناری درون گرا ( حیاط دار ) دارد . اصول باغ ایرانی از عقاید اسلامی نیز متأثر است . واژه پردیس به همان باغهای پیرامون خانه ها گفته می شده است . علامه دهخدا درباره معنی واژه پردیس می نویسد : پردیس لغتی است ماخوذ از زبان مادی به معنی باغ و بوسان که این واژه در پهلوی ، پالیز شده و در فارسی دری هم به کار رفته است . باغ هم واژه ای فارسی که در پهلوی هم به همین شکل به کار رفته است . در وصف بهشت ، آیات و احادیث زیادی وجود دارد به طوری که در آن تصویر باغهایی زیبا و بس بزرگ با درختان تنومند و آبشارهایی دلپذیر و کاخهای شکوهمند با ستونها و سقف هایی بلند به دست می دهد و این بهشت دارای حوض بزرگی است و نهرهای زیادی در آن جاری است . آیات دیگری نیز در وصف بهشت آمده که گاهی آن را فردوس یا جنت نامیده اند در یک مورد نیز بهشت ، ارم نامیده شده و آن بهشتی است که روی زمین ایجاد شده بود . به همین جهت همواره باغهای زیادی در ایران با نامهای باغ ارم – باغ رضوان – باغ فردوس – باغ مینو و باغ جنت وجود دارد که مفاهیم همگی آنها کنایه از بهشت است . مرحوم دکتر محمد کریم پرنیا ، باغ ایرانی را به پیوند فرخنده زیبائی و سودمندی می نامد . عناصر باغ ایرانی : عناصر اصلی که شامل چهار عنصر ( زمین ، آب ، گیاه و فضا ) هستند وقتی در منظومه فکری معماری ایرانی و با چهارچوب مفهوم و ایده باغ در کنار هم قرار می گیرند ( باغ ) را شکل می بخشند . در رابطه با زمین که یکی از عناصر اصلی باغ است به جزء شکل موقعیت های کلی ، عوامل ویژگی های دیگری همچون جنس خاک شیب و اختلاق سطح ، قابلیت آبیاری و حاصلخیزی نیز اهمیت دارد . باغ ایرانی ممکن است در یک سطح با شیب ملایم و یا زیاد ساخته شود و در صورت قرارگیری در زمینی با شیب زیاد ، معمولاً شکل باغ تحت تأثیر شکل زمین قرار گرفته و در چند سطح ساخته می شود . در این حالت امکان ایجاد آبشر ه آبشار میسر خواهد بود . آب نیز که از عناصر اصلی باغ ایرانی است دست کم از سه جنبه مفهومی ، کارکردی و زیباشناختی در باغ حضور دارد. در بیشتر موارد قناتها و یا چشمه ها منبع اصلی تأمین آب باغ بوده اند و در بسیاری از موارد میزان آب و نحوه مدیریت و تقسیم آن در گذشته که معمولاً نیز بسیار دقیق صورت می پذیرفته تعیین کننده مساحت باغ بوده است . علاقه وافر ایرانیان در به کارگیری آب در باغ باعث شده تا آنها آب را به شیوه های گوناگون در باغ به حرکت در آورده و بر زیبایی و لطافت آن بیفزایند . گیاهان در باغ ایرانی گذشته از جنس و گونه از نظر محل قرارگیری ، طرح کاشت زیبایی و سودمندی بسیار قابل ملاحظه است . گیاهان در باغ ایرانی با اهداف متفاوتی از جمله سایه اندازی ، محصول دهی و تزئین باغ و … به کار می روند و از آنجا که سودمندی یکی از اصلی ترین ویژگی های باغ سازی ایرانی است با بیشترین حجم گیاهان باغ ، درختان میوه و پس از آن درختان سایه افکن تشکیل می دادند . به همین نسبت گیاهان تزئینی به میزان کمتری در باغ به چشم می آیند و آخرین حلقه از عناصر چهار گانه باغ ایرانی فضا یا فضای معمارانه است .در باغ ایرانی بناها ( فضای بسته ) و فضای باز با هم تلفیق گردیده و جدای از یکدیگر نیستند و حتی شاهد آنیم که آب نیز حضور و جریان خود را در میانه بناها اعلام می نماید . در میان عناصر چهارگانه ای که باغ را شکل می بخشد ( فضا) عنصری معمارانه است که وظیفه دراد تا محیطی انسانی را ایجاد کند . در تقسیم بندی و بر اساس مقیاس می توان فضاهای باغ را به گروه هایی همچون فضاهایی اصلی مانند سر درخانه ، کوشک ، شاه نشین و یا بالاخانه و فضاهای فرعی که مجموعه فضاهایی کم اهمیت تر باغ همچون حمام ، فضاهای جنبی ، خلوتها و … را شامل می گردند تقسیم کرد. فضاهای اصلی در هماهنگی با ساختار هندسی همواره در نقاط مهمی که هندسه باغ مشخص می نماید قرار می گیرند . از نظر ویژگی های کالبدی نیز می توان فضاهای باغ را تقسیم بندی کرد . این تقسیم بندی مبتنی بر فضاهای باز ، نیمه باز و بسته بوده و بر اساس آن می توان ساختار فضایی و کالبدی باغ را باز شناخت و در عین حال به این دلیل که بسیاری از تغییرات که در طول زمان در فضا باغ حادث می گردد حاصل تغییرات جانبی و جداره های باغ است ، روند توسعه و سیر تکامل فضایی – کالبدی آن را مورد بررسی دقیق تر قرار داد . هندسه ، ساختار و نظام : مهمترین ویژگی و شاخصه باغ ایرانی فضای به غایت هندسی ، منظم وار و از پیش طراحی آنهاست . این شالوده هندسی در انتزاع مفاهیم ، مبانی و عناصر شکل دهنده باغ و نحوه ترکیب این عناصر و اجزاء که در نهایت به ارائه شکل کلی آن می انجامد نقش دارد . از سوی دیگر مجموعه ای از نظامها را نیز می توان بازشناخت که در شکل گیری باغ مؤثرند . این نظامها اساس فکری ، آداب طراحی و نحوه زندگی و حیات مردمان تا رویش های نظم بخشی به فضاها را شامل می گردند . هندسه و ساختار : طرح باغ ایرانی براساس توجه و کاربرد خاص مربع ترکیب کلی و اجزا آن استوار است و این خصیصه شخصیت متمایز باغ ایرانی را تشکیل می دهد . تأثیرگذاری هندسه در باغ ایرانی که در پیوند فضاهای بسته و باز شکل می گیرد در تمامی عرصه ها به چشم می خورد . ساختارهای هندسی در باغ و تناسبات کلی ، حصارها ، محورهای اصلی و فرعی ، ردیف درختکاری ، جویهای آب و نحوه حضور و عبور آب و به طور کلی به هندسه مسلط در باغ می پردازد . ساختار کالبدی باغ ایرانی : محیط بیرونی باغ عمدتاً به شکل مربع کامل یا مستطیل است و با دیوار نسبتاً مرتفعی محصور است . ارتفاع دیوراها با توجه به جنبه های ایمنی و عوامل اقلیمی در هر محل متفاوت است . دیوار فضای باغ را به طور کامل مشخص از محیط پیرامون جدا می کند . دیوار بر جدایی دو عرصه فضای بیرون فضای درون باغ تأکید میکند . درختانی که در حاشیه دیوار باغ به تبع هندسه آن کاشته می شود نیز همگی همسو با هندسه دیوار باغ بوده و بر نقش آن به عنوان یک چارچوب می افزاید . فضای کلی درونی به ما تبعیت از ساختار هندسی و با خطوط عمود بر هم به فضاهای جزئی تر تقسیم می شود که این دو محور فضای باغ را به 4 قسمت تقسیم می کند . یکی از دلایلی که از مربع یا مسطیل در طرح باغ استفاده میی شود بحث جاری شدن آب در جاهای باغ و حرکت در چهارجهت است هر بخش از باغ که به شکل مربع یا مستطیل است به مربع های کوچک تقسیم می شود . در هر راس این شبکه مربعی یک درخت که عمر طولانی تری دارد کاشته می شود و در این شبکه هر مربع به مربعهای کوچکتر تقسیم و در هر راستا درختان با عمر متوسط و به همین ترتیب درختان با عمر کوتاه در رأس مربعهای میان آن ها کاشته می شود . این نظم هندسی به قدری دقیق است که با نگاه کردن به هر طرف ردیفهای منظم درختان دیده می شود و امکان نورگیری منظم همه درختان فراهم می شود ، تا ناگهان قسمت اعظمی از باغ خالی از درخت نشود . جلوه باغ در فرهنگ ایران : باغ مفهومی نقش بسته بر سرزمین و برآمده از فرهنگ و شکل گرفته در آداب و رسوم مردمان است . دور از ذهن نیست اگر تصور کنیم که باغهایمان نیز گذشته ازاندیشه های شکل گیریشان ، دورنمایی از آرمانهای انسان ایرانی اند . چنانچه با حفظ تقدیس ، آب را چنان در باغ می گرداندند تا باغشان نماد فکر و اندیشه و عناصر هستی بخششان گردد و چه به زمانی که بیش از همیشه باغ را تمثیلی از بهشت برین می دانستند و تمنای جاودانگی را در باغ تجربه می کردند . باغ در حوزه فرهنگی بیش از هر چیز در ادبیات و شعر پارسی ، معماری و هنرهای ایرانی به چشم می خورد . از این روست که باغ در شعر فارسی از دیرباز اهمیت و جایگاه خاص خود را داشته است . نقش باغ در هنرهای وابسته به معماری همچون کاشیکاری و تزئینات دیگر به عیان می توان دید . چنانچه در صنایع و هنرهای دستی نیز این حضور همیشگی و جاودانه بوده است و تأثیر عمیق باغ بر مهمترین هنرها همچون مینیاتور باغ در فضاسازی این از نقاشی ها تأثیر عمیق خود را بر جای گذاشته است . در مبحث جلوه باغ در هنر و فرهنگ ایرانی نباید از اندیشه ها و منظومه های فکری ایرانیان و نیز شناخت جامعه ، مردمان، اقوام و عام و خاص ایرانی غافل شد و شایسته است تا آن جلوه و آن حضور را بیش از هر کجا در ساختارهای فکری ، فرهنگی و اجتماعی ایرانیان جستجو کرد . کیفیت فضایی باغ ایرانی : ساختار هندسی دقیق کالبد باغ ایرانی را تعریف می کند و این ساختار هندسی موجب پیدایش کیفیتهای فضایی خاص در باغ می شود از سویی وجود چشم انداز اصلی به شکل مستقیم و کشیده در محور طولی باغ و کاشتن درختان بلند در دو طرف آن نقش اساسی در ایجاد پرسپکتیوی دارد که باغ را طولانی تر جلوه گر می سازد . از سوی دیگر شیب طبیعی که در اکثر باغهای ایرانی مورد استفاده قرار گرفته موقعیت مناسبی را برای قرارگیری کوشک در نقطه مرتفع باغ فراهم ساخته است . از نظر بینایی انسان وقتی در نقطه کم ارتفاع قرار گیرد فاصله خود را تا نقطه مرتفع کمتر و احساس می کند تا زمانی که همان فاصله از نقطه بلند می نگرد همین تفاوت زاویه دید انسان در جهت بالاتر و یا پیین تر از خط افق باعث می شود که کوشک از سوی سر در ورودی باغ نزدیک به نظر آید و بیننده را به حرکت به سوی آن و طی این مسافت به ظاهر کوتاه ترغیب کندو هنگامی که ازکوشک به باغ می نگرد این فاصله طولانی تر به نظر آمده و وسعت بیشتری به باغ می بخشد مانند باغ شاهزاده در ماهان كرمان . یکی از ویژگی های معماری در باغ ایرانی تلفیق بنا و باغ است و آن گاه آنچنان به هم آمیخته اند که نمی توان احساس کرد که کجا باغ سازی خاتمه یافته و کجا آغاز شده است. عنصر مهمی مانند آب که در جویها جریان دارد مسیر خود وارد کوشک شده و به طور نمایانی در معرض مشاهده قرار می گیرد و سپس از آن خارج می شود عبور مسیر جریان آب از داخل بنای کوشک و امتداد یافتن آن در فضای باغ چنان هنرمندانه فضای بیرون و درون را به هم وصل میکند که هیچ انفصالی میان این دو حس نمی شود و انتقال صدا از فضای خارج به داخل نیز این حس را تشدید می کند . در احداث باغهای ایرانی که غالباً در دامنه تپه ها قرار دارند اصول مستقیم هندسی و ردیفها و زاویه های منظم رعایت می شود. در محوطه سازی آنها تقسیمات متقاطع و صلیب وار انجام گرفته و جویها و حوضها در وسط آنها ساخته می شود . وجود جویهایی متقاطعی که باغ را به چهار قسمت تقسیم می کند به صورت یک کیفیت عرفانی در آمده بر اساس افکار بسیار قدیمی آسیا در تصور عالم موجود و تقسیم آن بر چهار منطقه که معمولاً چهار رودخانه بزرگ آنها را از هم جدا می کند . اصلی ترین عاملی که همواره به باغهای ایرانی حیات بخشیده آب جاری بوده که در چهار باغ ها و جوبیارها و جویهای کم شیب و مارپیچ به حرکت در آمده و منظره و هوای باغ را دلپذیر می کرده اند است براساس ویژ گی های اکولوژیکی در کشور ما که بیشتر مناطق آن خشک و کم آب است برای ایجاد محیطی آرام و خنک چاره ای جز احداث جویهای آب در طول تمام باغ نمی باشد که معمولاً در تقاطعها این جویها به حوضچه ها تبدیل می گردند . این جویها غالباً از حوض خانه عمارت باغ آغاز و در فاصله های منظم با استفاده از شیب طبیعی زمین با تکرار آبشارها به داخل حوضچه ها روان می گردد . آبنماها بیشتر در مقابل عمارت باغ احداث می گردد و معمولاً بعد اصلی آن در جهت طول ساختمان و به شکل های مستطیل و مربع – چند ضلعی و بیضی است . گاهی در داخل عمارتهای باغهای قدیمی هم آبنما ساخته می شود .كه اصطلاحاً به آن حوض خانه می گویند .باغهای ایرانی را می توان در یک تقسیم بندی کلی از لحاظ طرح به 2 دسته تقسیم کرد : باغهایی که دو محور موازی اصلی دارند و کوچه باغهای فرعی این دو محور با زاویه 90 درجه قطع می کنند مانند باغ دلگشا در شیراز . باغهایی که دو ، سه ، یا چهار محور مضاعف و موازی دارند و در مرکز باغ از یکدیگر می گذرند مانند باغ جهان نما و باغ سلطان آباد در شیراز . جایگاه باغ در شهر ایرانی : شهرهای ایرانی همواره پذیرای حضور باغ در اشکال گوناگون خود بوده اند و در هر کجا بسته به محیط اقلیم و فرهنگ شکل خاصی را پذیرفته است . شکل گیری شهرهای تاریخی ایران و رشد و توسعه آنها با توجه به ژرف به بحث باغ و باغ سازی چه در رابطه ساختاری میان باغ و شهر و چه در استفاده از باغ و عناصر مهم باغ سازی در پیکره شهر صورت پذیرفته است . باغهای ایرانی اکثراً در مناطق گرم و خشک و کم آب ساخته شده و دلیل احداث آنها در چنین مناطقی وجود چشمه های طبیعی و یا کاریز است . برای ایجاد باغ در صورت وجود آب که اصل اساسی می باشد دو اصل دیگر هم در همه نواحی ایران مورد توجه بوده است: زمین شیب دار برای تسهیل آبیاری باغ 2. خاک حاصلخیز و بارور شکل باغ در ایران از دیرباز تا کنون با چگونگی طبیعت و هوا و میزان آب تناسب کامل داشته است .گاه برای احداث باغی در زمین مناسب از نقاط دور دست آبی را که با ایجاد کاریزی به دست می آورده اند در جدولها و جویهای منظم به آن باغها می رسانده اند . در نتیجه همواره کوشش می شود که از آب بیشترین بهره به دست آید و در واقع اهمیت آب در باغهای ایرانی بیش از هر عامل دیگری است و طرح باغها به صورت تقریباً یکنواخت و همانند در بیشتر شهرهای ایران دیده می شود که تابع و متناسب با همین نیاز است جدول بندی و جوی سازی منظم باغهای ما خود دلیل جلوگیری از هدر رفتن آب است و می توان گفت چگونگی آبیاری و لزوم جلوگیری از هدر رفتن آب طرح باغها را تعیین می کند و این طرحها اکثراً به شکل مستطیل و دارای دو خیابان اصلی به صورت صلیب و برای آبیاری سایر قسمتهای جوی های آب در وسط و یا طرفین این خیابانها ساخته می شود . یکی از شیوه های باغی ، باغ در زمینهای مسطح و بیشتر در پیرامون مظهر قنات احداث می شود و انگیزه آن کار این است که جریان دائمی کاریز در مسیر خود برای رسیدن به زمینهای زراعتی درختان را نیز سیراب سازند و نوع دیگر باغی که در دامنه کوه احداث می گردد و ساختمان آن در بالاترین نقطه باغ و زمین آن به صورت همه پلکانی است و آبشارهای از هر طبقه دیگر سرازیر است . باغ ایرانی همواره با دیواری محصور است که هم خلوت گاهی برای آرامش و گوشه نشینی و هم حفاظتی برای تأمین امنیت باشد . در باغهای ایرانی ، فاصله میان محورها موازی معمولاً تخته زمینی است که در بعضی جاها برای کاشت گیاهان چهار فصل استفاده می شود و به آن کرت می گویند و در بعضی دیگر در صورتی که زمین شیب دار باشد مانند باغ شاهزاده در ماهان به ایجاد آب نما و آبشار اختصاص می یابد . در میان کرت ، بوته های بلند که چشم انداز ساختمان باغ را بپوشاند کاشته نمی شده است . کرتهای دو سوی خیابانهای باغ را که بیشتر به صورت چهارتخته آرایش می شود ، با نهال های میوه پر می کردند و در چند باغچه آن ، سبزیکاری و گاهی سیفی کاری می کردند .

 

آب در باغ هاي ايراني
نقش آب در معماري
نقش آب در شكل گيري نخستين زيستگاه هاي انساني پاسخي است به يك نياز زيستي. اما وقتي فراتر از يك نياز، خانه سازي و بناي مجموعه هاي مسكوني بار فرهنگي مي گيرد، معماري پديد مي آيد و آب در زندگي انسان جايگاه هنري پيدا مي كند و از خلاقيت هنرمندان و معماران مايه مي گيرد. درك مفهوم آب در معماري همان درك معماري آب است. درك قوانين فيزيكي رفتار آب، احساسات ما در مقابل كنش و واكنش آب و مهمتر از همه نقش و تمثيل و ارتباط آن با زندگي انسان ها است. آب استعاره اي متناقض است و به همراه خاك، آتش و هوا، عناصر چهارگانه تشكيل دهنده جهان هستي به شمار رفته است.
آب يكي از عناصر طبيعي به شمار مي رود كه ماهيتي تغيير ناپذير دارد. هرجاكه ظاهر مي شود، كاربرد آن بايد منعكس كننده برداشت طراحان و سازندگان از طبيعت باشد. دسترسي به منابع آب از ديرباز به عنوان يكي از مهم ترين عوامل موثر در مكان يابي شهري مورد توجه بوده است. بررسي كلي جغرافيايي شهرهاي ايران به خوبي وابستگي ميان زندگي شهري و دسترسي به منابع آب را نشان مي دهد. فلات ايران به دليل تنوع اقليمي و چشم انداز محيط طبيعي درهمه جا از منابع آب سطحي مطمئن برخوردار نيست، زيرا همان طور كه آب هاي سطحي زمين، چون دريا و رودخانه و درياچه در معماري و به وجود آمدن آن نقش دارد، دربسياري از مناطق كه از اين منابع سطحي به دورهستند، نياز مردم از راه منابع زيرزميني، چون قنات و چاه ها حاصل مي شود. .
ساحل رودخانه ها بستر پيدايش و رشد بيشتر فرهنگ هاي كهن جهان است. در ايران نيز هرجا رودخانه اي جاري بوده، به سرعت و شتاب فرهنگي افزوده است وخود نيز در درون فرهنگ جا باز كرده است. و بايد گفت آب در گذشته هاي بسيار دور باعث به وجود آمدن مراكز حياتي و روش اقتصادي وشهرنشيني بوده است.
پيش از ظهور اسلام، در ايران، معماري در كنار آب و دردامن طبيعت بدون آنكه آن را مخدوش سازد، حضور خودرا اعلام مي كند ونقش آب بيشتر نقش تجردي است. نيايش گاه ها و معابد وآتشكده ها دركنار آب و درنهايت احترام به وجود آب شكل گرفت. گويي آب گذزگاه انسان براي ورود به دنياي ديگر بود. آب نقش معنوي خود را در معماري ايران نشان داد، به گونه اي كه گردش آب نمايش تجردي آب درطبيعت است وتمام جوهر وخواص آب به صورت مجرد كه ظاهرا جنبه نمايشي پيداكرده و در نيايش آب منظور بوده است.
پس رودخانه ها وچشمه ها و درياچه ها داراي جايگاه آييني و اعتقادي بودند. اين جايگاه به خودي خود شكل نمي گرفت. ساخت و وجود بناي مكان ها بود كه باورها و افسانه ها و آداب و رسومات را متجلي مي ساخت. آب هايي كه از دهانه سراب هاي بزرگ از دل كوه و درون غار و ازميان سنگ وخاك بيرون مي زند و روي زمين جاري مي شوند، چشمه هاي كوچك و بزرگي هستند كه ازميان سنگ وصخره مي جوشند و درساخت بناهايي كه در اطراف آنها ساخته مي شود نقش مهمي دارند. و در اينجا مي بينيم كه دو عامل آب وصخره در امر احداث بناهاي بوجود آمده نيز مدخليت دارند. پس همانطور كه آب در ساخت باغ نقش دارد، باغ نيز در به وجود آمدن شهر نقش خود را ايفا مي كند. تحولات مربوط به شهرها و رابطه ساختار ميان باغ وشهر آن چنان است كه مي توان از سويي باغ را شهر و شهر را باغ ناميد و از سوي ديگر باغ را به مثابه كارگاه طرح اندازي شهز تلقي كرد كه نمونه اين مطلب را مي توان درگفتار <كلاريخد>، سياح دوره تيموري بيان كرد كه رابطه ساختاري ميان باغ شهر در آن شهر موقت كه درازاي سراپرده ها وخرگاه ها وخيمه هارا به روشني بازسازي كرده است.
نمونه ديگر اين باغ شهر را در اصفهان مي توان ديد و چهارباغ و كو چه هايي كه در جهات مختلف آن امتداد داشت و اين يكي از اصول طرح اندازي شهري بود.
در ايران باستان، معماري به سوي آب حركت مي كند و دركنار آن آرام مي گيرد. ولي در دوره اسلامي آب در معماري حالت كاربردي پيدا مي كند و معماران آگاهانه سعي مي كنند تا به طبيعت تسلط يافته و آن را به نظم بكشانند و باشناخت قوانين فيزيكي و رفتار آب و درك نقش و تمثيل و ارتباط آن با انسان آب را به درون معماري بكشانند. آب در شكل هاي هندسي در اكثر بناها متجلي مي شود و به نوعي مركزيت وحدت معماري در آب شكل مي گيرد. حركت پرموج آن در مفاهيم مذهبي و ادبي هنري در فرهنگ ما جاري مي شود. به اين ترتيب آن چنان در ساخت و تركيب بناهاي ما وارد مي شود كه عملانمي توان آن را ازشكل ساخته شده جدا دانست. آب در مركز كوشك ها وباغها و غيره ظاهر مي شود. در مناطق كويري، آب كمياب و زندگي بخش سبب شكل گيري معماري آب انبار ها و پاياب ها و رباط ها و يخچال ها مي شود. و به گونه اي ديگر خودرا نشان مي دهد.
آب در باغ و كوشك، نهر ها و آب نماها و جويبار و حوض و استخر و فواره ها را به وجود مي آورد و هركلام از اينها نمايانگر تسلط انسان به طبيعت است. تا تمام اينها را دركنار خود به نمايش بگذارد. آب در معماري حوض ها به عنوان سمبل آب راكد استفاده مي شود و به اشكال هندسي منظم، عامل تكميل كننده بنا مي شود.
حوض هاي جلو بناها مكمل معماري شده و مانند آيينه آنها را در خود منعكس مي كند. حوض هايي كه در معماري مساجد شاهد هستيم نيز غير از نقش تطهير، جنبه نمادين پيدا كرده و آب هم نماد زندگي و هم نماد مرگ را به وجود آورده است. و انسان را هم از نظر جسمي پاك مي كند و هم از نظر روحي و به طور كلي اينجاست كه درك مفهوم آب در معماري همان درك معماري آب است.
نقش آب در معماري ايران باستان
در ايران باستان آب پيام‌آور روشنايي و پاكي به شمار مي‌رفت و از ارزش زيادي برخوردار بود. شايد به علت اينكه ايران كشوري كم‌آب بوده، اين مايع حياتي بين ايشان قدر و منزلتي والا داشته است. آب در نزد ايرانيان نه تنها براي رفع نيازها مورد استفاده قرار مي‌گرفته، بلكه از لحاظ معنوي و روحي نيز تاثير بسياري داشته است. آب با قابليت‌هاي مختلف خود مانند حيات، تازگي، درخشندگي، پاكيزگي، رونق و رواج روشنايي، سكون و آرامش و تحرك، احساس‌هاي متفاوت در روح و روان انسان گذارده است. به همين دليل همواره در مكان‌هايي كه ساخته دست بشر هستند، به صورت‌هاي مختلف براي خود جا باز كرده است.
اين مساله در رابطه با مكان‌هايي مانند پارك يا باغ بيشتر چشمگير است. زيرا عنصر آب به عنوان يكي از زيباترين زمينه‌هاي ديد و يكي از موارد تكميلي فضاي سبز مورد استفاده قرار مي‌گيرد. البته در اين مكان‌ها وجود آب براي پاكيزگي محل و آبياري درختان و گل‌ها يا استفاده براي سرويس‌هاي بهداشتي، ضروري و پراهميت است.
در سده‌هاي گذشته ايرانيان باغ‌ها را بيشتر در زمين‌هاي شيب‌دار احداث مي‌كردند و با ايجاد پلكان در مسير آب، جريان ملايم آب، تند و پر سر و صدا مي‌شد.اصلي‌ترين عاملي كه همواره به باغ‌هاي ايراني حيات مي‌بخشيد، آب جاري بود كه در چهارباغ‌ها،‌ جويبارها و جوي‌هاي كم‌شيب و مارپيچي به حركت در مي‌آمد و هواي باغ را مطبوع و دلپذير مي‌ساخت. در باغ‌هاي تزييني كه به حوض‌ها مي‌پيوست، جدول ها معمولا با سنگ و آجر ساخته مي‌شد. در كف آب‌نماها و بيشتر جاهايي كه آب در جريان بود، اغلب تخته سنگي با تراش سفيدرنگ يا با طرح‌هاي مختلف كار مي‌گذاشتند كه به موج آب، جلوه زيبايي دهد.باغ‌هاي قديمي ايران اغلب در مناطق گرم و خشك و كم‌آب ساخته شده‌اند و دليل احداث آنها در چنين مناطقي، وجود چشمه‌هاي طبيعي و يا كاريز است.

 

 

مقاله دیگر با همین موضوع:

• مقاله باغ های صخره‌ای و کاربرد آن در معمـاری فضـای سبـز ۵۳ اسلاید

 

 

خرید آنلاین:

در پایان خرید ، لینک دانلود فایل نمایش داده می شود و به ایمیل شما ارسال خواهد شد. راهنمای خرید و دانلود فایل

41 اسلاید فایل پاورپوینت + 120 صفحه فایل word – حجم فایل: 35 مگابایت