معماری و طراحی ساختمان مسکونی در تهران
آپارتمان مسكونی «سایه‌پود» در پنج طبقه و ده واحد مسكونی، در منطقه‌ای متوسط در تهران واقع شده است. به دنبال كمرنگ‌شدن عناصر معماری ایرانی و دورشدن از اجزا سازنده آن، و از طرفی، قدم‌نهادن در دنیای مدرن، ما در طراحی پروژه، در جستجوی بازتولید برخی از مفاهیم بنیادی دنیای گذشته، با خوانشی نو، جهت ایجاد فرم‌ها و مصداق‌هایی به زبان معاصر بودیم.
در ابتدای طراحی، معضل اصلی ما، دست‌و‌پنجه نرم‌كردن با محدودیت‌های به‌وجودآمده بر سر اجرای ایده‌های موثر پروژه و طراحی برخی دیتیل‌ها، پس از اجرای سازه بنا بود، اما در پروسه طراحی پروژه، با برقراری تعادل بین خواسته‌ها و نظرات كارفرمایان، همچنین درنظرگرفتن ایده‌های اصلی طراحی و مسائل مربوط به مشاركت در ساخت، در نهایت، چنین بنایی شكل گرفت، هر چند كه در طی مسیر، این مسائل موجب تغییراتی در پلان و دیگر اجزا شد. اما سرانجام سعی شد با ایجاد هم‌زبانی بین خطوط طراحی و زوایای به‌كارگرفته‌شده، پیوستگی در كل پروژه ایجاد شود.
پس از بررسی سایت پروژه، دریافتیم که محدوده اطراف آن دارای بافتی قدیمی مربوط به دهه 40 و 50 شمسی، با ساختمان‌های دو یا سه طبقه است كه اكثرا توسط معماران تجربی طراحی و ساخته شده بود. معمولا این ساختمان‌ها با توجه به كم‌اهمیت بودن ارزش زمین به لحاظ اقتصادی، با ایجاد تراس، سعی در كنترل شدت آفتاب و ایجاد حس محرمیت داشتند، در صورتی كه امروزه می‌بینیم با افزایش تراكم و بلندترشدن ساختمان‌ها، به مراتب، از محرمیت كاسته شده است.
در حال حاضر، ارزش زمین برای مالكان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و این امر سبب شده تا ما با كاهش تراس‌ها و سایه‌روشن‌های بدیع در نماهای شهری روبه‌رو شویم. از این‌رو، ما بر آن شدیم تا برای جبران این خلا در پیكره بیرونی، با واردكردن بعد سوم بر روی سطح نما، سطحی عمیق ایجاد كنیم. در نتیجه، در طراحی فرم به سطحی نیاز داشتیم كه بدون برش، سطحی یكپارچه به ما بدهد. از این جهت، یكی از تكنیك‌هایی كه در این مسیر ما را به هدف نزدیك‌تر می‌كرد، استفاده از اریگامی بود؛ در واقع، با این روش، ما به وسیله تاكردن سطح دو بعدی، به یك سطح یكپارچه سه‌بعدی دست پیدا می‌كردیم. با همین روند، در طراحی بدنه خارجی ساختمان، با ایجاد بافتی نو، چیدمانی خلاقانه و بدنه‌ای متشكل از پیكسل‌های كوچك، حجمی سه‌بعدی به وجود آوردیم، بدون اینكه حجمی از بیرون به آن الحاق شده باشد. همچنین این عناصر تشكیل‌دهنده، با ایجاد بازی «نور و سایه»، بدنه نما را به بافتی بدل می‌كند كه سایه‌هایی در هم تنیده، تار و پودش را تشكیل می‌دهند. در همان اثنای طراحی، بررسی شرایط موجب شده بود تا آجر به عنوان عنصر شكل‌دهنده اصلی نما، هم به عنوان متریال پیكسلی متناسب با ایده طراحی، و هم به علت ارزانی و هم‌خوانی بیشتر با بافت منطقه، انتخاب شود.
در این پروژه، دید ناظر در طبقات میانی، تا حدود زیادی دچار اغتشاش بصری می‌شود. از این‌رو، در قسمتی كه با بیشترین ناحیه آلودگی بصری مواجه بودیم، تراكم نقطه‌ها و گره‌های اصلی طرح را در نظرگرفتیم و سپس با ترسیم هندسه كلی و انطباق بر هر طبقه، طرح اصلی را گسترش دادیم. بدین‌ترتیب، پوسته مشبك نما به وسیله پنجره‌ها، با فضای درون نیز ارتباط برقرار می‌كند، ارتباطی كه می‌تواند به فیلتر نور ورودی به فضای داخلی، فیلتر آلودگی‌های بصری شهری و ایجاد محرمیت به شیوه‌ای نو منجر شود. این الگوی شبكه‌ای تداعی‌كننده همان فخر و مدین است كه نور را به صورت روزنه‌ای، به درون فضا پخش می‌كند. اتفاقی كه در زاویه دید رخ می‌دهد، این است كه در سطوحی كاملا شفاف و در سطوحی دیگر، نیمه‌شفاف و مشبك پدیدار می‌شود. با توجه به اینكه پوسته آجری سبب تقلیل نور ورودی می‌شد، ما برای جبران آن و تامین نور مناسب در فضای داخلی، با تغییر در ابعاد كلی بازشوها، مساله را حل كردیم.
آنچه در این پروژه منحصربه‌فرد است، بیانی نو از قاب‌بندی پنجره‌ها است. طبیعی است كه ناظر داخل ساختمان در هر طبقه با نمای متفاوتی از شهر روبه‌رو است. كاربر، بنا بر موقعیت‌اش در هر طبقه و مقابل هر بازشو، كادربندی و دید بصری متنوعی از منظر شهری را تجربه می‌كند كه باعث برانگیختن حس كنجكاوی می‌شود.
در بررسی منظر پیاده، لازم به ذكر است كه طراحی دیواره جنوبی به نحوی است كه رهگذران را با جداره سبز و زنده‌ای روبه‌رو می‌كند. همچنین با ایجاد فضای سبز در عقب‌نشینی ساختمان، سعی کردیم محلی برای سایه‌اندازی، استراحت وگفتگوی کوتاه رهگذران به وجود آوریم.
در فرایند اجرا، به دلیل پیچیدگی در ساختار طرح و نیز روش غیرمتداول چیدمان آجرها، تدابیری در جهت ساده‌ترکردن آن به کار بردیم و به کمک مدل‌های شبیه‌سازی‌شده و نقشه‌های دیتیل اجرایی، روش مناسب را به آجرکاران آموزش دادیم و در همین راستا، قبل از اجرا، یک برش از الگوی هندسی را به صورت آزمایشی اجرا کردیم. از مراحل اولیه اجرا می‌توان به ساخت الگو‌های فلزی متناسب با بیرون‌زدگی‌ها و تورفتگی‌های طرح، و ریسمان‌کشی تمامی گره‌ها و اتصال آن‌ها با یکدیگر اشاره کرد. در مرحله اجرای شبکه‌های مجوف روبه‌روی پنجره‌ها نیز، آجرها را به وسیله کلاف سیم مفتول، به اصطلاح، به یکدیگر بافتیم. تمایز این پروژه نسبت به دیگر نمونه‌های مشابه این است که آجرها به صورت خشکه‌چینی روی هم قرار گرفته‌اند که در مقاطعی، با ایجاد شکاف میان آجرها، آن‌ها را به دیواره و سازه اصلی دوختیم. بار مضاعف وارد بر ساختمان را نیز با نظارت محاسب، به وسیله سازه‌ای متناسب با الگوی طرح، در هر طبقه به صورت مستقل جدا کردیم.
معماری: Tachra Design
موقعیت: تهران
سال: 2016
مساحت: 1340 مترمربع
source: archdaily.com