آشنایی با مساله طراحی موزه کودک
الف )ضرورت و اهمیت موضوع : ( بخشی از پروپزال )
سرنوشت انسان از دوران کودکی با محیط و فضای اطراف ما عجین گشته است .عقیده بسیاری از متخصصان تعلیم و تربیت بر این است که شخصیت هر انسان در 6 سال اول زندگی او شکل می گیرد بنابراین توجه به نیازهای کودکان در این مقطع سنی و ایجاد زمینه ای برای بروز رشد نیازهای انها ضرورت ایجاد فضاهایی در جهت فراهم اوردن شرایط مطلوب برای رشد جسمی ذهنی و عاطفی و اجتماعی کودکان و شکوفایی استعداد ها و علایق انها ونیز فضایی برای اماده سازی کودک برای ورود به اجتماع را مشخص می نماید.
قصد داریم کودکان را به سمتی سوق دهیم که نسبت به محیط اطراف خود کاملا کنجکاوی نشان دهند و یاد بگیرند که چگونه یاد بگیرند . باید توجه کرد که شرایط فیزیکی تاثیر انکار ناپذیری بر رفتار و افکار دارد . امروزه حتی ساختمانهایی که به بعنوان کودکستان از انها استفاده میشود عموما با کاربری مسکونی و کاربری های دیگر بوده اند که از لحاظ کالبد معماری متناسب با نیازهای کودکان نمی باشند .

بر اساس نظریات روانشناسان فضاهای مورد استفاده کودک باید قادر باشد نیروهای ذهنی و احساسی و خلاقه کودک را تحت تاثیرقرار داده و از این طریق هم در اموزش او شرکت کنند و هم محیطی با طراوت برای وی بوجود اورد.کودکان به سبب محدودیت های جسمی و روانی خود در قیاس با بزرگسالان تاثیر پذیری بیشتر و عمیق تری داشته و در عوض تاثیر گذاری کمتری بر محیط دارند و به این ترتیب بیش از بزرگسالان اجباراً تابع شرایط محیطند.
کودکان حساس ترین گروه سنی جامعه را تشکیل می دهند و در حساس ترین و مهمترین سالهای زندگی شان که پایه های رشد شخصیتی و ذهنی و اجتماعی و جسمی آنها شکل می گیرد تا زمانیکه وارد شهر می شوند نیازمند این هستند تا زندگی اجتماعی را در مقیاس خود تجربه کنند و این او مستلزم فراهم بودن فضایی کودکانه و صمیمانه است. دنیایی پر از شادی با رنگهای زیبا که در ان کودک فرصت بیابد افکار تازه و پرورش و رشد استعدادهایش را داشته باشد فضایی که زمینه مناسب برای خلاقیت کودکان فراهم آورد.

برای توضیحات بیشتر و مشاهده فهرست مطالب و خرید رساله به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

فصل اول

مطالعات پايه و زمينه

 1-1) بخش اول ( پایه ) برخورد روانشناسانه با موضوع

1-1-1) شناخت کودک از دیدگاه روانشناسی
شناخت صحیح و کامل کودکان اساسی ترین شرط در موفقیت در تربیت و اموزش کودک است .انسان در هر دورهای از رشد دنیای مخصوص به خود را دارد ، یعنی به تناسب رشد فکری و عاطفی خیان پیرامون خود را به گونه ای خاص می شناسد. به همین علت است که با افزایش سن و تحصیلات و تجربه همه ی افراد نسبت به ادراکات و پندارهای گذشته خود با نظری انتقادی نگاه می کنند و گاه برخی افکار و باورهای خود را انتقادی می خوانند ، بنابراین در هر دورهای از سن باید محرک ها و موجودات و خصو صیات محیط را در حد فهم کودک به او شناساند و هدف مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که موضوعات اموزشی و اجتماعی و طبیعی که برای رشد عقلی و جسمی کودک کودکان انتخاب میشوند ساده، قابل مشاهده و تجربه و دارای اطلاعات و روابط درست از نظر علمی باشد .
ویژگیهای کودکان مخصوصا در جنبه های ذهنی و عقلانی و عاطفی و نیز محدودیت در تجربیا ت زندگی حاکی از عدم برخورداری انان از رشد و توان ذهنی و عقلانی در حد بزرگسالان است و از سوی دیگر بر خصوصیات شدید عاطفی و احساسی و تاثیر پذیری مخصوص این گروه سنی اشاره دارد . غلبه عواطف بر جنبه های عقلانی اکثرا موجب ان میشود که کودک از طریق بازی و فعالیت های هنری اسانتر و سریع تر جذب برنامه های اموزشی میشود و پرورش وی با موفقیت بیشتری امکان پذیر باشد .
ضمن اینکه دراین گونه فعالیت ها کودکان از ازادی عمل و تفریح و تنوع لازم بهرهمند میشوند و اینگونه فعالیت ها برای انها جذابیت و گیرایی بیشتری دارند . با شرکت دادن بچه ها در کارهای جمعی و تشویق انها به کمک و همیاری می توان محبت متقابل میان انها بوجود اورد .
وجود خصایصی چون تخلیل و خیال پردازی و خصوصیات برجسته عاطفی در دوران کودکی حاکی از تناسب هر چه بیشتر زبان هنر با زبان و گرایشات طبیعت این گروه سنی دارد .برخی از این خصوصیت ها عبارتند از :
الف-کنجکاوی: میل به جستجو گری و شناخت پدیده های اطراف از همان دوران کودکی در انسان مشهود است . این حس سبب سوالات پی در پی کودک میشود و انگیزه های لازم جهت دقت در دیدن و شنیدن مطالب تازه فراهم میشود و استقبال انان را از موارد گوناگون و خواندنی و ذاستانهای علمی و ماجراجویی را موجب میشود.
ب- بازی: بازی به عنوان یکی از بارزترین خصوصیات کودکان مطرح میشود.بازی های کودکان به صورت متنوع انجام میشود و همگام با رشد کودک با تاثیر پذیری از رغبت ها و نیازهای وی در هر مرحله اشکال و خصو صیات تازه ای می یابد.به تدریج به مقتضای رشد و خصایص و نیاز های جمعی خود در بازی هایش از قواعد جمع پیروی میکند از جمله وسایلی که در علاقه و فکر خلاق کودکان بسیار با اهمیت است میتوان گل رس – مداد رنگی- وسایل نقاشی –معماها را نام برد. سه چرخه – اسکیت – تاب و زمینی که بتوانند در ان بیل بزنند و خانه سازی کنند بیش از هر چیز کودکان را به فعالیت های عضلانی و حرکت های سریع تشویق میکند
.در واقع وسایلی مانند بیلچه ،شن کش،جارو و اسباب نجاری و کشاورزی که بوسیله ان بتوانند عملا کار کنند خیلی بهتر و موثرتر از اسباب بازی های گران قیمت و به ظاهر زیبایی هستند که نتوان با انها کاری انجام داد.
ج- تخیل: کو دکان دنیای تخیلی خود را دارند بسیاری از ایشان در طبقات سنی زیر 7 سال دنیا را ان طور تجسم می کنند که باید باشد نه ان که هست و همین امر باعث می شود محیط طراحی برای کودکان ان فضایی نباشد که معمار بدون شناخت ان را طراحی میکند.
به طور کلی از خصوصیات بارز دنیای کودکان تخیل و خیال پردازی انها است که به گونه ها و اشکال گوناگون صورت میگیرد چنانچه زندگی کودکان بین تخیل و واقعیت نوسان دارد .نقش تخیل در دنیای کودک را میتوان در بازی های نمایشی انها بخوبی مشاهده کرد که از حدود 5/1 سالگی اغاز و تا سالها بعد ادامه می یابد .
در نتیجه پرورش تخیل در کودکان در رشد ذهنی و پرورشی و قدرت خلاقیت واستعدادهای هنری و علمی اهمیت زیادی دارد و در حل مسایل و مشکلات و انجام فعالیت های ابتکاری و ابداعات گوناگون موثر واقع می گردد.
د- نقاشی : برخی تصور میکنند که نقاشی برای کودکان فقط سرگرمی است اما اگر با دید عمیق و روان شناسانه بنگریم میفهمیم که تنها وسیله سرگرمی نیست بلکه وسیله خلاقیت نیز میباشد . در واقع این عواطف درونی اوست که به صورت بر دیوار خانه و یا کتاب بزرگتر ها نمایان میشود و متناسب با علاقه درونی از رنگهای مختلف استفاده میکند . امروزه روانشناسان دریافته اند که هر خطی که کودک میکشد و هر رنگی که به کار میبرد دارای معنا و مفهوم خاصی است و از تمایلات درونی او ناشی میشود.
ه- شعر و سرود: اصولا کودکان کلمات اهنگ دار و موزون را سریع می اموزند .موسیقی در واقع جزئی از تربیت هر انسان است .در این میان بکار گیری حافظه کودکان مهم نیست بلکه انچه مطرح می شود بیان صحیح کلمات اهنگها و اشعار و سرودها ست .حرکات همراه با کلام و مفاهیم نیز به اموزش کودک کمک می کند .
و- قصه و داستان : قصه گویی برنامه ای است ارام بخش که ارامش پر عاطفه را هم به قصه گو و هم به شنوندگان هدیه می کند.هنر قصه گویی مانند هنر های دیگر ساخته و پرداخته امروز و دیروز نیست.
قصه گویی هم زمان با خلقت انسان بوده و انسان ذاتا از شنیدن قصه لذت میبرد.
قصه ها در واحد کار ضمن اینکه خلاقیت کودکان را افزایش می دهد سبب گسترش خزانه لغات انها نیز می شود و مجموعه ای از نکات علمی و اجتماعی و اخلاقی را به صورت غیر مستقیم و جذاب به انها ارایه می دهد .
ی- حرکات ورزشی : در اموزش کودکان حرکات ورزشی با بازی همراه خواهد بود و مربی سعی خواهد کرد با حرکاتی که کودکان در حین بازی انجام می دهند به توان جسمی انها نیز توجه داشته باشند .

2-1-1) مراحل رشد کودک 
1-2-1-1) خصوصیات کودک 3 ساله
الف – رشد جسمی : در این سن وزن و قد کودک به سرعت رشد میکند و رشد سریع جسمی امکان یادگیری مهارت های حسی- حرکتی دقیق تری را فراهم می سازد و به این دلیل تحرک و فعالیت جسمانی کودک بیشتر می شود . در این سن به دلیل رشد سریع عضلات و کشیدگی استخوانها کودک زود خسته می شود به این دلیل باید مدت فعالیت کودک محدود باشد.کودک از فعالیت های پر تحرک لذت می برد ودر بکار بردن دست و پا و حفظ تعادل بدن مهارت بیشتر پیدا می کند ولی هنوز برای انجام فعالیت های ظریف و هنری مانند نوشتن و نقاشی کردن و استفاده از اسباب بازی های ترکیبی ماهرانه امادگی ندارد و وارد کردن کودک به این فعالیت ها ممکن است انگیزه انها را برای علاقه و اذامه کار از بین ببرد . برای ماهر ساختن انگشتان و عضلات کوچک استفاده از اسباب بازی های ترکیبی ساده مناسب است و فعالیت هایی چون بازی با شن و خمیر و یا برش کاغد و مقوا و اشکال به این امر کمک میکند . مدت فعالیت های کودک بین 20 تا 30 دقیقه است به این دلیل در تماشای فیلم و شنیدن قصه نیز نباید بیشتر از این مدت او را به دقت و توجه به این گونه کارها وادار کرد. در این سن کودک قادر است لباس بپوشد ، قادر است خطوط منظم یا بزرگ و نقاشی های ساده را رسم کند . مدل های نقاشی کودک در این سن باید تصاویر بزرگ باشد. ساعات خواب کودک منظم تر میشود و وابستگی او به والدین کم می گردد.
ب- رشد ذهنی کودکان: دامنه علائق کودکان به افراد و اشیاء و محیط اطراف بیشتر میشود ،تکلم کودکانه را از دست می دهد و چنانچه به زبان کودکانه با او سخن بگوئیم ناراحت میشود . کودک به تدریج از تجربیات گذشته خود در فعالیت های جدید استفاده میکند و به عبارت دیگر انتقال یادگیری در او قوی تر می شود .کودک می تواند نسبت به پیشامد های اشنا پیش بینی کند و به این دلیل میتوان با روش حل مسئله موضوعات اموزشی ساده را به او اموخت مثلا چای شیرینی که از حل شدن قند +چای حاصل می شود یا از اسمان ابری باران می بارد . کودک نسبت به شنیدن داستان علاقه نشان می دهد و می تواند پیام خای داستان را درک کند به شرط انکه متناسب با سطح فکری او انتخاب شده باشد .او در پایان 3 سالگی رنگها را تا حدودی تشخیص می دهد و مفهوم اعداد 1 تا 20 رابا تفاوت های انها می شناسد .
ج- رشداجتماعی: کودک برای داشتن همبازی اظهار علاقه می کند اما تحمل کودکان بسیار و بازی های شلوغ را ندارد.کودک را نباید به بازی های دسته جمعی مجبور کرد بلکه باید او را به تماشای کودکان دیگر گماشت تا داوطلبانه به انها بپیوندد .وابستگی کودک به پدر و مادر هنوز ادامه دارد به این دلیل رها کردن کودک به مدت طولانی سبب اضطراب او می شود.حس استقلال طلبی در کودک ظاهر می شود که گاه به صورت لجبازی و مقاومت در برابر دستور والدین یا دفاع از خواسته ظاهرمیشود .کودک میتواند رعایت حقوق خود و دیگران را در بازی- خوردن و استفاده از امکانات یاد بگیرد.
د- رشدعاطفی: تائید و تشویق بزرگسالان در کارهایی که انجام دهند برای او اهمیت پیدا میکند و به تشویق نیازمند است .او موقعیت خانواده و اداب و رسوم ان را دررفتار ودر گفتار خود منتصویر می کند . ابرازهیجان کودک اشکارتر می شود .صراحت عاطفی پیدا می کند .در برابر لجبازی و مقاومت کودک بی اعتنایی و عدم دخالت و از بین بردن عامل بهانه جویی مفید است .معیار انتخاب دوست برای کودکان رفتار محبت امیز و سازگاری و اطاعت پذیری از یکدیگر و همسویی و همانندی در علائق می باشد .تشویق و تائید والدین برای او مفید است .حسادت در کودک برای او اشکارتر می شود .واکنش کودک در مقابل محدودیت به صورت قهرکردن ،سکوت،ناسازگاری و تخریب اشیاء و و کتک کاری اشکار می شود .نظام هیجانات و عواطف کودک ثبات بیشتری پیدا می کند و حالت او قابل تشخیص می گردد.
2-2-1-1) خصوصیات کودک 5-4 ساله:
الف – رشد جسمی: از جای بلند بالا میرود.بدون کمک دیگران از پله بالا و پایین می رود .دوچرخه سواری یاد میگیرد. به راحتی توپ را پرتاب می کند.تسلط کامل به گرفتن مداد دارد و قادر به استفاده از ان است . میتواند لی لی بازی کند.
ب- رشد ذهنی: بازی های گروهی را که تابع قواعد و مقررات ساده باشند دوست دارند. او بسیار کنجکاو است و قدرت تقلید زیادی دارد. شناخت او از محیط مطابق تجربیات ملموس است و میان تخیل و واقعیت تفاوتی قائل نیست .
ج- رشداجتماعی: به دوستان دیگرخود علاقه بیشتری نشان میدهد .بازی های گروهی را با دوستان هم سن یا با والدین دوست دارد.کودکان دیگر را در اموال خود شریک می کند و برای خود دوستان مخصوص انتخاب می کند .
د- رشدعاطفی:از نظر رشد عاطفی هنوز وابستگی به والدین وجود دارد اما قدرت سازگاری او با محیط افزایش می یابد و به زودی با محیط جدید اشنا می گردد.نقاشی هایش ارتباط بیشتری با تخیل و عواطف او پیدا میکند .لجبازی کودک کمتر می شود و به اداب و رسوم اخلاقی را بر اساس تقلید از بزرگان رعایت میکند و به همین علت سن مناسبی برای اشنایی کودک با رفتار های اخلاقی در غالب رابطه به الگو های رفتاری از طریق تجربه های غیر مستقیم می باشد.
3-2-1-1) خصوصیات کودک 6 ساله :
الف – رشد جسمی : رشد جسمانی کودک سریعتر می گردد . دندانهای شیری را از دست میدهد ولازم است اطلاعات در مورد طبیعی بودن این امر داده شود تا ان را دلیل بر زشتی تلقی نکند . وزن او سبکتر میشود و لاغرتر به نظر میرسد .
ب- رشد ذهنی: علایق کودک وسیع تر می شود به این دلیل انتظارات و در خواست های او نسبت به مسائلی که قبلا به ان توجهی نداشته است جلب می گردد .از روی تصاویر اشیاء را می شناسد و کاربرد انها را تشخیص می دهد .درباره مشاهدات خود قضاوت و نتیجه گیری می کند.
سوالات کودک درباره ی مسائل پیچیده تر مطرح می شود ماننئ تفاوت انسان و حیوان و وجود خداوند و امثال ان کودک زمان حال را درک می کند و به زمان گذشته و اینده و پیوستگی ان به زمان حال نمی اندیشد .
ج- رشداجتماعی:علاقه به داشتن همبازی زیاد می شود .تایید و یا ترک کردن دوستان دراو تاقیر می گذارد .اگر بزرگسالان در بازی کودکان دخالت کنند و ان را زیر نظر و کنترل قرار دهند ناراحت می شود و میل به سر کشی و بی نظمی در او افزایش می یابد . برتری طلبی در کودک افزایش می یابد و چنانچه بازی های گروهی به صورت هدایت شده به انان ارائه شود این ویزگی کاهش می یابد.
د- رشدعاطفی: حالت فرماندهی و تهاجم افزایش می یابد و نسبت به خواسته های خود و انتظارات والدین حساس است در عین حال شرایط جدید برای او مشکل است . شرایط غیر رسمی و پر تنوع به سرعت علاقه کودک را جلب خواهد کرد .

و………………………….

فهرست مطالب:

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………….. 1
فصل اول مطالعات پايه و زمينه ………………………………………………………………………. 4
1-1) بخش اول ( پایه ) …………………………………………………………………………………….. 5
1-1-1) شناخت کودک از دیدگاه روانشناسی ……………………………………………………………5
2-1-1) مراحل رشد کودک ………………………………………………………………………………….7
1-2-1-1) خصوصیات کودک 3 ساله ………………………………………………………………………..7
2-2-1-1) خصوصیات کودک 5-4 ساله …………………………………………………………………..8
3-2-1-1) خصوصیات کودک 6 ساله ……………………………………………………………………..8
4-1-1-2) ويژگيهاي كلي دورة نوباوگي (6 تا 12 سالگي) ………………………………………………9
3-1-1) کاردانی کودک ……………………………………………………………………………………..10
4-1-1) کودک و بازی …………………………………………………………………………………………….10
1-4-1-1) تاریخچه بازی ……………………………………………………………………………………..10
2-4-1-1) تعریف بازی ……………………………………………………………………………………….10
3-4-1-1) اهمیت بازی ……………………………………………………………………………………..11
4-4-1-1) بازی از نظر بزرگان …………………………………………………………………………………11
5-1-1) اموزش از طریق بازی ………………………………………………………………………………..12
1-5-1-1) انواع بازی …………………………………………………………………………………………..13
2-5-1-1) فضای بازی …………………………………………………………………………………………14
6-1-1) کودکان و رنگ ها …………………………………………………………………………………….14
7-1-1)كودك شرایط محیطی و كالبدی ……………………………………………………………………..15
8-1-1)دریافت‌ حسی‌ كودك‌ از فضا …………………………………………………………………………..15
9-1-1)كودكان‌ و معماری ………………………………………………………………………………….16
2-1) بخش دوم: مطالعات زمینه ……………………………………………………………………….17
1-2-1) شناخت تکنولوژی اموزشی ………………………………………………………………………..17
1-1-2-1) نظری گذرا براموزش در جهان امروزوایران…………………………………………………………17
2-1-2-1) ماهیت و کیفیت یک فضای آموزشی خوب برای کودکان…………………………………………18
2-2-1) نگاهي گذرا به تاريخچه موزه و موزه داري در ايران و جهان……………………………………………18
3-2-1)جای خالی موزه کودک و حفظ فرهنگ بازی در ایران…………………………………………………..20
4-2-1) هدف های اموزشی و تربیتی کودکان از طریق موزه……………………………………………….21
5-2-1) سازمان اجتماعی کلاسها ………………………………………………………………………………..22
6-2-1) سازماندهی محیط فیزیکی …………………………………………………………………………22

فصل دوم: مطالعات تكميلي و تطبيقي………………………………………………………………….23
1-2) بخش اول (تکمیلی): ……………………………………………………………………………………….24
1-1-2) نقش معماری در پرورش فکری کودکان ………………………………………………………………….24
2-1-2) کودک ، معماری و فضا. …………………………………………………………………………………24
3-1-2) برخی احکام کالبدی در مورد طراحی برای کودکان …………………………………………………25
4-1-2) جلوه های موزه………………………………………………………………………………………….28
5-1-2) محوطه سازی برای کودکان……………………………………………………………………………29
6-1-2) چند نکته در طراحی برای کودکان………………………………………………………………………30
2-2)بخش دوم : (نمونه های تطبیقی) ……………………………………………………………………31
1-2-2)نمونه های خارجی توصیفی……………………………………………………………………………….31
1-موزه کودک Dupage……………………………………………………………………………………………..31
2-موزه کودک بوستون………………………………………………………………………………………………38
3-موزه کودک بروکلین…………………………………………………………………………………………….42
4-موزه کودک و نوجوان بادن سوئیس…………………………………………………………………………..46
5-شهر کودک اوزاکا ( KID’S TOWN in Kid’s Plaza Osaka) ………………………………………………..50
2-2-2) نمونه های خارجی تصویری……………………………………………………………………………..52
1-موزه کودک شیکاگو ………………………………………………………………………………………………..52
2-موزه کودک منهتن ………………………………………………………………………………………….54
3-موزه کودک هوستون………………………………………………………………………………………..56
4-موزه کودک پاسادنا کالیفرنیا ………………………………………………………………………………….58
5-مهد کودک هاندرواسر ( Hundertwasser-Kindergarten) …………………………………………..60
فصل سوم : آنالیز سایت……………………………………………………………………………………61
1-3) شناخت بستر طراحي…………………………………………………………………………………….62
1-1-3)شناخت عمومي استان تهران…………………………………………………………………………62
2-1-3)موقعيت و وسعت شهر تهران……………………………………………………………………………62
3-1-3)بررسي اقليم تهران………………………………………………………………………………………63
4-1-3)ويژگي هاي معماري بومي مناطق فلات مرکزي (تهران) ……………………………………………….66
2-3) ضوابط مکان یابی سایت ……………………………………………………………………………………67
3-3)تحلیل سایت و اطلاعات منطقه 22 شهرداری………………………………………………………….68
1-3-3)سابقه پیدایش منطقه 22 شهرداری………………………………………………………………….68
2-3-3)آب و هوای منطقه……………………………………………………………………………………….69
3-3-3)مشخصات جغرافیایی و اقلیمی منطقه 22 شهرداری تهران………………………………………70
4-3-3)وضعیت اقلیم و هواشناسی منطقه…………………………………………………………………. 71
5-3-3)توپوگرافی منطقه…………………………………………………………………………………………71
6-3-3)پتانسیل های توسعه منطقه……………………………………………………………………………..72
4-3) نقشه های سایت…………………………………………………………………………………….73
فصل چهارم: اصول طراحی………………………………………………………………………………….76
1-4) فضا…………………………………………………………………………………………………………….77
1-1-4) میزان درک کودک از فضا ……………………………………………………………………………78
2-1-4) معیارهای کیفیت فضا …………………………………………………………………………………79
3-1-4) تاثیر شرایط محیطی و کالبدی بر کودکان………………………………………………………….79
1-3-1-4) شرایط محیطی ………………………………………………………………………………………..79
2-3-1-4) شرایط کالبدی …………………………………………………………………………………………80
4-1-4)ابعاد و استانداردهای فضاهای مورد نیاز کودکان ……………………………………………………82
2-4) روند طراحی………………………………………………………………………………………………..89
3-4) فضاهای طراحی شده………………………………………………………………………………………92
4-4) سیستم سازه……………………………………………………………………………………………………94
5-4) برنامه فیزیکی…………………………………………………………………………………………………03 1
منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………………………. 106
فصل پنجم طراحی………………………………………………………………………………………………..107

تصاویر فایل:

************************************************************************************

************************************************************************************