چکیده
مراكز تجاري تفريحي به مفهوم كلي به محلي سر پوشيده ويارو بازي اطلاق مي گردد كه تعدادي فروشگاه راشامل گرديده كه اين فروشگاه ها مي توانند از يك يا چند صنف مختلف تشكيل گرديدند. اين محل كانون داد وستد بوده و ارتباط مستقيمي بين عرضه وتقاضا برقرار مي نمايند.
امروزه مراكز تجاري تفريحي ساختمان هاي نويني هستند كه به رفع نياز خريداران وبهبود اقتصادي ،اجتماعي مهندسي مالي حقوقي انساني فرهنگي گرافيكي و… حائز اهميت مي باشد. توجه همه جانبه به اين امور باعث مي گردد تا مراكز تجاري پس از ساخت از عملكرد مناسبي برخوردار بوده وبهره بيشتري نصيب استفاده كنندگان از آن ها گردد. زيرا اينگونه مورد  استقبال بيشتر خريداران خواهد بود.

غناي معماري بازارها را شايد بتوان از طريق واژه ها و فضاهاي گوناگوني كه در آن وجود دارد،توضيح داد. واژه هاي گوناگوني همانند تيمچه ،چهار سوق، راسته و…. كه هركدام دلالت بر فضاها ومكان هاي خاص در درون بازار دارد ونشان از فعاليت هاي متنوعي است كه در اين گونه فضاها صورت مي گيرد. افزون برآن فضاها وبناهاي ديگري كه در كنار بازارجاي دارند همانند مدرسه، مسجد حمام و…سبب گرديده است كه بازار به مثابه قلب تپنده شهر هاي تاريخي  باشد و ايجاد مراكز خريد وپاساژها در گوشه و كنار شهر ها نتوانسته است اقتصاد متكي بر بازارها (سنتي) را دستخوش نقصان و ضعف كند.
معماري بازار الهام بخش وسرمشق اغلب طراحان ومعماران در طراحي مراكز خريد وپاساژهاي جديد مي باشد.اما آن چه در  الگو پذيري از معماري بازارها كمتر بدان توجه شده است فضاهاي اجتماعي موجود در بازار هاست كه سبب گرديده است بازارها تنها مكاني براي خريد ورفع نيازهاي روزمره نباشد و بسياري از رويدادهاي اجتماعي فرهنگي مذهبي وحتي سياسي در فضاها و مكان هاي مختلف بازار انجام پذيرد.

برای توضیحات بیشتر و مشاهده فهرست مطالب و خرید رساله به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

آنچه مراكز خريد، پاساژها و ديگر اماكن تجاري جديد رااز بازارها متمايز مي كند نبود فضاها ومكان هاي غير تجاري در اين مراكز است .مطالعات جامعه شناسي و روان شناسي بسياري در كشورها ي توسعه يافته در خصوص رفتار مراجعه كنندگان به مراكز خريد وپاساژها صورت گرفته است. نتيجه اين مطالعات بيانگر اين موضوع است كه بسياري از مراجعه كنندگان اساسا براي خريد كردن به اين گونه مراكز مراجعه نمي كنند و انگيزه ها و اهداف متفاوتي براي استفاده از چنين فضاهايي براي مراجه كنندگان وجود دارد.
معماران وشهرسازان به عنوان توليدكنندگان فضا نيازمند توجه به خواسته ها و انگيزه ها ي مصرف كنندگان نهايي فضااز جمله مسائلي است كه آشنايي معماران با ان  مي تواند معماران را درطراحي فضاهاي خلاقانه ياري رساند.
تغيير ماهيت تجاري فضاهاي مراكز خريد وپاساژها از كاركرد صرف تجاري به مراكز تجاري تفريحي و ايجاد فضاهايي براي اوقات فراغت و تفريح در اين گونه مراكز از ساليان گذشته در كشورهاي توسعه يافته رواج يافته است درچند سال اخير نيز در كشور ما رايج شده است بسياري از مراكز تجاري به ويژه آنهايي كه از نظر موقيعت دسترسي درمجاورت محلات مسكوني وپر ازدحام واقع نشده اند با ايجاد فضاها ومكان هايي براي اوقات فراغت واستراحت مراجعه كنندگان نيازهاي يك جامعه مدرن  شهري را مد نظر قرار داده اند.
لذا در اين پروژه كه در منطقه5 تهران واقع شده سعي شده با توجه به اين موضوع يك مجتمع تجاري تفريحي طراحي شود كه علاوه برتامين نيازهاي ساكنان آن منطقه وكم كردن سفرهاي درون شهري براي شهروندان آن ناحيه فضايي تفريحي را نيز براي مراجعه كنندگان فراهم آورد.

1-1 مقدمه
خريد فعاليتي است كه نمودهايي از شرايط و ساختار اقتصادي ، اجتماعي وبه ويژه فرهنگي يك محيط را آشكار مي سازد، هرچند كه در ابتدا فضاهاي خريد ، تنها به منظور پاسخگويي به نيازهاي اقتصادي راهبان به صورت پلان هاي خطي و قرارگيري اجزاي فرد يعني مغازه ها در اطراف مسيرهاي خطي يا منحني مراجعان طراحي مي شد، اما كم كم اين ايده كه مراكز خريد بايد در بر گيرنده كاربري هايي باشند تا براي ديگر نيازهاي مراجعان نيز پاسخي مناسب يابد، به عنوان اندیشه غالب درمعماری مراکز تجاری تبدیل گردید.

مراکز خرید را نمی توان قلمرویی منفک از زندگی فرض کرد،بلکه این مراکز همانند همه مکان ها و فضاهای موجود در زندگی هریک به تنهایی می توانند کلیت جامعه را بازنمایی کنند.فضاها و مکان ها در هم متداخل و کثیرالاضلاعند. از این رو از طریق مطالعه فضای مراکز خرید می توانیم به کلیت جامعه و زندگی روزمره دست یابیم.

مفهوم مراكز تجاري 2-1  
“مراكز تجاري به مفهوم كلي به محلي سر پوشيده ويا رو بازي اطلاق مي گردد كه تعدادي فروشگاه را شامل  گرديده كه اين فروشگاه ها مي توانند ازيك ياچند صنف مختلف تشكيل گردند. اين محل كانون داد وستد بوده و ارتباط مستقيم بين عرضه و تقاضا را بر قرار مي نمايند.مركز تجاري اقتباس قرن بيستمي از بازار است، كه سابقه تاريخي دارد به همراه جاي پارك براي اتومبيل. مركز تجاري مجموعه اي است از مغازه هاي خرده فروشي، بخشهاي خدماتي، پاركينگ و… كه همگي توسط يك شركت مديريتي كه به صورت واحد عمل ميكند، طراحي ، ساخته و گردانده مي شود.مراكز تجاري علاوه بر موارد ياد شده ميتوانند داراي رستوران، بانك، سالن نمايش، كافي شاپ، دفاتر حرفه اي، ايستگاه هاي خدماتي و بنگاه هاي ديگر نيز باشند.”

-3 هدف از ايجادمراكزتجاري1
پس از پيدايش تمدن و قبل از رايج شدن پول مبادله كالا به صورت پاياپاي صورت مي گرفت وبه تدريج با ازدياد حجم توليدات وتوسعه مبادلات وگسترش روابط اجتماعي و اقتصادي سيستم هاي اقتصادي پيشرفت نموده و به سه شكل زير نمود پيدا كرد:
توليد كنندگان
توزيع كنندگان
مصرف كنندگان
“جهت رفع نياز مصرف كنندگان و ارائه محصول توليد كنندگان  نياز به اماكني براي تسهيل امور فوق احساس گرديد كه اين مسئله انگيزه ايجاد مراكز تجاري شد.”

تاريخچه مراكزتجاري 4-1
“احداث اولين مراكزتجاري به مفهوم امروزي در ايتاليا وبه سال 110ميلادي در زمان امپراطوري تروژان باز مي گردد. در اين سال برده اي يوناني مركز خريدي مجاور ميدان عمومي شهر رم بنا نمود اين مركز در دوطبقه احداث گرديد و در آن حجره ها به صورت رديفي استقرار يافته و داراي سيستم تهويه بود.در قرون وسطي بازارهاي خياباني لندن، بازارچه هاي بلژيك و بازارهاي خاور ميانه شكل گرفت. بعد از جنگ جهاني دوم با حركت و اسكان مردم در حومه شهرها مراكز تجاري نيز به اين مكانها انتقال يافت كه هدف آنها در دسترس بودن مشتريان بود كه اين تفكر تا امروز نيز ادامه يافته است.”

-4-1 تاريخچه مراكزتجاري در جهان1
مال ياشاپينگ مال گونه ای از معماری است که شامل مجموعه ای از مغازه ها است، به اضافه پياده روها يا راههای دسترسی، برای تامين ارتباطات عمودی و افقی، در نقش ستون فقرات، که اين مغازهها را به هم متصل ميکند.اين کلمه به طور کلی درآمريکای شمالی و استراليا به محوطه های بزرگ خريد گفته ميشود در حالی که واژه آركيد اغلب در بريتانيا استفاده ميشود و به پياده روهای باريک واغلب سرپوشيده يا به فضای تجاری ايجاد شده بين دو توده ساختمانی گفته میشود، چيزی که بيشتر در ايران رايج بوده و هست.
در بريتانيا و اروپا مفهوم ديگری به نامحوزه خريد عابر پياده محدوده خريد يا محدوده پياده رو مطرح است که نمونه ای بزرگتر ازدالاناستو اغلب قسمتی از آنهاسرپوشيده است اين محدودهها منحصرا محدوده های برای دادوستد هستند.مراکز خريد در بريتانيا معمولا در مرکز شهر هستند و تعدادی از اين مراکزنيز در دهه 80و 1990درحومه بعضی شهرهای بريتانيا ساخته شدند .امروزه مراکز بيرون شهر در جهان گسترش يافته اند و در حال حاضر بيشتر به گونه ای از پارکهای خريد توجه نشان داده ميشود که شامل رسته ای مغازه ها با مشاغل مشابه اند و هر کدام هم ورودی جداگانه ای دارند.
مفهوم مراکز خيد هرچند در اروپا مفهومی زاييده صنعتی شدن وگونه ای معماری قرن بيستمی به حساب میايد در اين سوی جهان داستانی به بلندای يک تاريخ دارد تا آنجا که شهر اسلامی را نميشود بدون بازار تصور کرد بدون مغازه ها تيمچه ها چارسوها و…، بازارسرپوشيده بزرگ اصفهان از آثار قرن دهم ميلادی، بازار سر پوشيده بزرگ تهران با ده کيلومتر طول و نمونه هاي ديگر، از مراکز خريد اينچنينی است. مثال ديگر بازار بزرگ استانبول است که در قرن 15ميلادی ساخته شده است اين بازار با 58گذر و 4000مغازه نمونه ديگری از اين گونه معماری است.
“اولين نمونه های اروپايی تحت تاثير اين مفهوم و نيازدر قرنهای بعد به وجود آمد از اين ميان مارکت سرپوشيده آکسفورد، درآکسفورد انگلستان نمونه ای متاخر از اين گونه معماری در اروپاست که به طور رسمی در اول نوامبر 1774افتتاح شده و هنوز زنده و پابرجاست؛ با گذشت زمان اين مفهوم نيز گسترش پيدا کرد و متکامل تر و شايع تر شد، از نمونه های بعدی ميتوان پاساژبارلينگتون درلندن را که در سال 1819افتتاح شد را نام برد اين مفهوم به امريکا سفر کرد واولين نمونه آن در جزيره رود در 1828 متولد شد از نظر تاريخ نگاری معماری اين مرکز خريد در ترويج اين گونه معماری واين مفهوم درآمريکا نقش بسزایی بازی کرد.به دنبال مراکز ساخته شده در انگلستان و امريکا، گالريا ويتوريو امانويل در ميلان در دهه 60قرن هجدهم ساخته شد که از نظر وسعت شبيه تر به مراکز بزرگ خريد در دوره مدرن بود و کم کم بيشتر شهرهای بزرگ در اواخر قرن 18 و اوائل قرن 19شروع به ساختن پاساژها و مراکز خريد کردند در اين ميان پاساژ كليولند گام نيز در مسکو در 1890ساخته شد                                                        .”

تصوير1-1:نمونه مراکز تجاری اولیه
“مراکز خريد اوليه که در تب و تاب صنعتی شدن و عصر ماشين طراحی ميشدند مقياس انسانی نداشتند و بيشتر شرايط عبورو مروراتومبيل ها در طراحی آنها در نظر گرفته میشد. مانند ماركت اسكوار  و ليك فورس در الينويز که در 1916ساخته شدند وكانتري كلاب پلازا در کانزاس و ميسوری که در 1924ساخته شدند.”

تصوير1-2
“در نيمه قرن بيستم به واسطه حومه نشينی و فرهنگ اتومبيل درآمريکا سبک جديدی ازمراکز خريد بزرگ در حومه شهرها به دور ازازدحام مراکزشهرها به وجود آمد.اولين مرکز خريد اينچنينی در امريکا هايلند پارك ويليج  بود که در 1931در دالاس تگزاس افتتاح شد.در انگلستان اين مفهوم به گونه ای ديگردرآمد. چريسپ استريت ماركت اولين پياده رو به شکل يک منطقه تجاری بود که شامل مغازه ها و راههای جلوی آنها میشد.در ادامه تکامل معماری مراکز خريد مفهوم مراکز خريد کاملا سر پوشيده به وسيله معمار اتريشی ويكتور گرون  بسط و گسترش يافت تا جايی که او را پدر  مراکز خريد مدرن در امريکا ميدانند.به تدريج اين گونه جديد معماری تکامل پيدا کرد ومالناميده شد مثل نور گيت مال  که در شمال سياتل واشنگتن در 1950و نوردلند شاپينگ سنتر نزديک ديترويت در 1954ساخته شدند.”
از ميان نمونه های غير امريکايیوست ادمونتون مال درادمونتون کانادا که به مدت 20سال بزرگترين مرکزخريد سرپوشيده در جهان بود را ميشود نام برد. در اروپا نيز دوندرام تاون سنتر در دوبلين ايرلند از نظر اندازه قابل توجه است.از بزرگترين مراکز خريد در دنيا و در آمريکا بازار آمريكا است که در نزديکی مينستوتا واقع است اين مرکز در 1992افتتاح شده است و 390000متر مربع مساحت دارد                                                                            .

تصوير1-3
گلدن رسورس شاپينگ مال در پکن که در اکتبر 2004افتتاح شد بزرگترين نمونه واقعی در جهان است که 600000متر مربع مساحت دارد.هرچند مساحت برجايا تايمز اسكوار  در کوالالامپور 700000 مترمربع گفته ميشود. نمونه ديگر بازار اس ام آسيا  در فيليپين است که در ماه می 2006افتتاح شد ورتبه سوم را از نظر وسعت در در جهان داراست و 360000متر مربع مساحت دارد و هنوز در حال توسعه است.بازار عرب در دوبی که در سال 2008افتتاح شد با 920000متر مربع مساحت يکی از بزرگترين ها ميباشد.

1-4-2 تاريخچه مراكزتجاري در ايران
واژه بازار بسيار كهن است وبه معني محل خريد و فروش و عرضه كالاست.بازار در فارسي ميانه به صورت (وازار) و با تركيب هايي مانند وازارگ(بازاري) و وازرگان(بازرگان) به كار مي رفته است و در پارتي به صورت(واژار) مورد استفاده قرار گرفته است.
“اولين مراكز تجاري در ايران تحت عنوان بازار به عنوان نهادي اقتصادي – شهري در دوره ساسانيان در شهرهاي بازرگاني- توليدي شكل گرفت.بازار در شكل كلي خود نهادي منحصربه شهرها نبوده است بلكه در نواحي روستايي نيز بازارهاي موقت تشكيل مي شده است . تشكيل اين بازارها در روستاهايي كه از نظر دسترسي و ديگر عوامل داراي شرايط مطلوب تري بوده اند منشا پيدايش پاره اي از شهرها بوده است. بر پايه اطلاعات موجود از اواخر قرن اول هجري به بعد در بسياري ازشهرها بازارهاي دائمي وجود داشته است و هر نوع كالا در محلي معين عرضه مي شده است.هسته اوليه اغلب بازارهاي واقع در شهرها در حوالي يكي از پرترددترين دروازه ها شكل مي گرفت. اين هسته ابتدا در ربض و پشت دروازه  شهرو گاه در داخل شارستان ونزديك دروازه شهر تشكيل مي شد و سپس در داخل شارستان و ربض گسترش يافت.گسترش بازار در داخل شهر در امتداد راه يا راههاي اصلي شهر تا  مركز آن امتداد مي يافت و گاهي اوقات بازاراز يك دروازه تا دروازه ديگر شهر به طور پيوسته امتداد داشته است.وسعت و توسعه بازار هر شهر بستگي به جمعيت و رشد اقتصادي آن داشت. در شهرهاي كوچك بازار عمدتاً جنبه خرده فروشي و تامين مايحتاج مردم شهررا داشت و در شهرهاي بزرگ بخش عمده اي از بازار در خدمت بازرگاني خارجي وعمده فروشي قرار مي گرفت.تمام يا بخشي از اغلب بازارها در هنگام احداث آنها مسقف نبود وبه تدريج  با گسترش  رونق شان سرپوشيده مي شدند.عرض بازارها به طور متوسط بين 5/3 تا5متر و براي عبور پياده و گاري در زمان عادي مناسب بود ودر ايام برگزاري اعياد وسوگواري در حركت پياده اخلال به وجود مي آمد.هر بازار داراي دروازه و دري بود كه شب ها بسته مي شد و تا چند قرن پيش مغازه هاي بازار درب نداشت و شب ها وايام تعطيل توسط پارچه اي ضخيم مغازه خود را مي بستند.ساخت بازارها در دوره صفوي فزوني گرفت وتا اواخر دوره قاجار ادامه يافت.”

1-5 شرح فضاهاي بازار
1-5-1 خانبار:در مجاورت سرا محلي وجود دارد به نام خانبار يا (كالا انبار)كه محل اصلي انبار كردن و نگهداري كالا است.
1-5-2  دالان:دالان يا بند يك فضاي ارتباطي بوده و به راسته هاي فرعي سر پوشيده اي گفته مي شود كه حدفاصل بين راسته اصلي وكاروانسرا يا سراهاست و به وسيله درب از راسته اصلي جدا مي شود.
1-5-3  قيصريه:به مجلل ترين و معتبر ترين بخش بازار اطلاق مي شود كه درآن صنعتگران وپيشه وران ظريف كار مانند زرگران و سوزن دوزان به كار پرداخته وكالاهاي گران قيمت به فروش مي رسد.
1-5-4 كارگاه:دركارگاه فقط كارهاي توليدي ياتبديلي دررابطه با فروش انجام مي شودو بستگي به نوعكاردرآن داردمانندكارگاه هاي رنگرزي ، چيت سازيو…
1-5-5 حجره يا دكان:كوجك ترين واحد تشكيل دهنده بازار است. شماري از دكان ها هنگامي كه به صورت خطي در دو سوي معبري قرار گيرند يك راسته بازار را تشكيل مي دهند.
1-5-6 تيمچه:به فضاي سر پوشيده وسيعي كه داراي ساختمان دو ويا سه طبقه مي باشد اطلاق مي شود. پيدايش تيمچه ومعماري آن به دوران بعد از صفويه بر مي گردد. شكل تيمچه  معمولا به صورت هشت ضلعي بوده وگرداگرد صحن مركزي حجره ها قرار دارد. فضاي مركزي تيمچه با گنبد مسقف شده وبا كاربندي و مقرنس كاري تزئين شده است.
1-5-7 “تيم :  تيم نيز مانند تيمچه بيشتر محل امور دفتري وپايگاه فعاليت هاي دلالان است.”
1-5-8 سرايا خان:سرا يا خان همان تجارت خانه بوده ونمونه جنس از آنجا تحويل گرفته شده و در جاهاي ديگر پخش مي شود. از ديگر عملكردهاي خان جنبه ميدان بودن آن است و ؛البا در , اطراف آن مسجد آب انبار  مدرسه وبناهايي از اين قبيل جاي مي گيرند.
1-5-9 “راسته بازار:راسته ها شلوغ ترين و پر ازدحام ترين قسمت هاي بازار هستند زير محل رفت و آمد و برخورد مستقيم خريدار و فروشنده مي باشند.”
1-5-10 چهار سو يا چهارسوق:محل تقاطع  دو راسته اصلي را چهارسوق مي نامند.شكل آنها معمولا به شكل هشت ضلعي است كه در گوشه آن حجره وراه پله اي براي دسترسي به طبقه دوم ساخته مي شدو سقف آن نيزمعمولا به صورت گنبد وبا تزئينات مي باشد.
1-5-11 “جلوخان:عبارت است از فضايي ارتباطي به شكل يك ميدانچه كه از سه يا چهارطرف           محصور است وبه عنوان يك فضاي ورودي مكث وتجمع مورد استفاده قرار مي گرفت.”
1-5-12″ميدان:در جلوي سر در ورودي بازارها معمولا فضاي بازي قرار دارد كه غالبا جنبه تشريفاتي داشته و رابطه بازار با فضاي خارج را برقرار مي كند.”
1-6  فضاهايي كه در كنار بازارها جهت تعاملات اجتماعي احداث مي گرديدند:
1-6-1 مسجد:مسجد مهم ترين فضاي اجتماعي بازار است وبه دليل اهميت آن واعتقادات مذهبي بناي آن بسيار مستحكم ساخته شده است وبه همين دليل بسياري از مساجد ساخته شده در دوره هاي مختلف هنوز نيز به جامانده اند.
1-6-2 ضرابخانه:احداث ضرابخانه در شهرهاي سنتي ايران معرف پويايي اقتصاد آنها  است  ازجمله در اصفهان از ديرباز سكه ضرب مي شد.
1-6-3 حسينيه وتكايا:دربعضي از نقاط بازار فضاهاي نسبتا وسيعي جهت برگزاري روضه خواني وعزاداري در ايام سوگواري در نظر گرفته شده است.
1-6-4 مدرسه:مدارس علوم ديني كه طلاب در آن سكونت نيز داشتند محل تدريس وبحث هاي مربوطه بوده است.
1-6-5 قهوه خانه:محلي جهت استراحت و گذران اوقات فراغت بوده و مردم در اين محل به بحث و گفتگو در مورد مسائل روز پرداخته و همچنين محلي براي اجراي نقالي، ترنا بازي و نوشيدن چاي وكشيدن قليان بوده است.
1-6-6 كاروانسرا: به سراي بزرگ در داخل شهرها ويا در ميان راهها كه كاروان ها در آنجا اتراق مي كنند اطلاق مي شود اكثر كاروانسراها به شكل مستطيل ويا مربع بوده وساختمان آنها دو طبقه بوده كه طبقه پائين براي نگهداري دام و طبقه بالا براي خوابيدن مسافر اختصاص يافته است.

1-7 گونه شناسی مراکز خريد
1-7-1 گونه شناسی مراکز خريددر جهان 
“اير پورت سنتر  :شامل خرده فروشيها، رستورانها و ساير سرويس هايی است که در فرودگاه متمرکز شده اند.آركيد :نوعي از مراکز خريد سرپوشيده عمومی شهری متداول در قرن 19 است که دارای سقف شيشهاي قوسی شکلاست و دو رديف از مغازه ها که در طرفين عبور عابر پياده قرار دارند ؛معمولا با دو خيابان موازی در ارتباط اند.”
“كاميونيتي سنتر   :يک مرکز خريد که مساحت آن، حدود 350000-100000 متر مربع است که از يک يا دودپارتمان، داروخانه و مغازه های لوازم خانگی تشکيل شده است. اين مراکز، روباز بوده و در يک طبقه با مغازه هايشان به اشکال اليا يو شکل ساخته شده اند.
كانوناينس سنتر  :يک مرکز خريد باز با کمتر از 6 مغازه که نياز های روزمره نظير نوشيدنيها، فيلم هاي ويدئوييو ساير مايحتاج مردم را فراهم مي كنند.
انكلوزد مال   : از مراكز خريد كه كلا در داخل يك ساختار مسقف قرار داشته و ورود به آن توسط تعداد محدودی از ورودي های كنترل شده صورت می گيرد و اغلب مغازه ها از طريق راهرو هاي داخلي قابل دسترسي مي باشند.
اينترتيمنت كمپلكس :نوعی از مراكز خريد كه شامل مكان هايي مانند تاترها، رستورانها و مكان هاي تفريحي مي باشد كه در ارتباط با مغازه هايخرده فروشي قرار می گیرند.
فشن مال   :يك مركز خريد مشتمل بر مغازه هايي كه پوشاك مطابق مد روز و كالاهاي مرغوب ارايه مي دهند.
فستيوال ماركت پليس:مراكزخريد شهري كه تركيبي ازرستوران و مكانهاي تفريحي مي باشدكه درعين حال بامكان هاي تاريخي وفرهنگي همراه شده اند
“گالريا :يك نوع فروشگاه سقف شيشه اي يا فروشگاه حياط دار همانند فروشگاهاي اروپايي عصر ويكتوريا با سقف هاي طاق شيشه اي. مانند گالري ويتوريو امانويل ساخته شده در سال 1867 در ميلان ايتاليا
لايف استايل سنتر  :يك نوع از مراكز خريد در فضاي باز كه بصورت مغازه های بيروني در يك رديف قرار دارند، مانند فروشگاههای مدزنانه (فشن)، جواهر فروشي ها،  فروشگاههای وسايلچرمي و رستورانها كه براي جذب مصرف كنندكان متمول طراحي شده اند. اين مراكز معمولا داراي محوطه هاي جذاب، آبنما ها، محل هاي نشستن هستند كه مشتري هارا براي گردش و خريد تشويق مي كنند
مال   :مراكز خريد بزرگي كه معمولا سرپوشيده و پاركينگ هايي نزديك به آن احداث می شوند
ميكس يوز سنتر   :مجموعه اي كه ممكن است شامل خانه هاي مسكوني، ادارات، رستورانها، هتل وسايرکاربري هايی باشد كه مرتبط بايك خرده فروشي باشند
نيبورهود سنتر   :يك مركز خريد كه سرپوشيده نبوده و دارای حدود 150000-30000 مترمربع مي باشدکه با3 الي 15 طبقه همراه با يك سوپر ماركت مي باشند
اپن اير  :يك مر كز خريد كه مغازه ها مستقيما قابل دسترسي براي عموم مي باشند پياده روهاي آن ممكن است كه سر پوشيده باشند، اما اين مغازه ها زير يك سقف واحد محصور نيستند
رجينال سنتر : يك مركز خريد با مساحت 400000 تا 800000 مترمربع، اغلب سر پوشيده  است با 40 تا 100 مغازه
شاپينگ سنتر   :يک گروه طراحی شده از خرده فروشی هايی که به هم ارتباط دارند و معمولا با يک پارکينگ در ارتباط هستند، که اغلب توسط يک سازمان، مديريت می شوند
استريپ   :يک مرکز خريد کوچک همسايگی که در فضای باز قرار دارد و معمولا کوچکتر از 10000متر مربع می باشد، با کمتر از سه رديف مغازه که در ارتباط با رديف پارکينگ ها يی که روبروی مغازه ها می باشند
سوپر رجينال سنتر   :بزرگتريننوعمراکز خريد که بر اساس نيازمنديها طبقه بندی شده و معمولا يک فضای سرپوشيده است که دارای مساحت بيش از800000 متر مربع و بيشتر از 100 مغازه، که شامل چندين فروشگاه زنحيره ای می باشد
اربان مال : يک مرکز خريد شهری که بزرگترين آنها ممکن است شامل چندين طبقه با دسترسی به پارکينگ های چند طبقه باشد
ويليج سنتر   :يک مرکز خريد که سرپوشيده نبوده و دارای چندين راسته و اغلب دارای يک ميدان مرکزی است

و………………………………………………

فهرست مطالب:
عنوان………………………………………………………………………….شماره صفحه

فصل اول:معرفی و اهداف پژوهش………………………………………………………. 1
1-1مقدمه……………………………………………………………………………………………………..2
1-2 بيان مسئله……………………………………………………………………………………………….2
1-3بدنه مسئله…………………………………………………………………………………………………3
1-4بيان اهداف طرح…………………………………………………………………………………………5
5……………………………………………………………………………………………………. 1-4-1 هدف كلي
5………….……………………………………………………………………………………… 1-4-2اهداف جزئي
6………….…………………………………………………………………… تاریخچه و پیشینه
1-1مقدمه……………………………………………………………………………………………………..6
1-2مفهوم مراكز تجاري……………………………………………………………………………………..6
1-3هدف از ايجاد مراكز تجاري…………………………………………………………………………….7
1-4تاريخچه مراكز تجاري………………………………………………………………………………….7
1-4-1 تاريخچه مراكز تجاري در جهان……………………………………………………………………7
1-4-2 تاريخچه مراكز تجاري در ايران………………………………………………………………….12
1-5شرح فضاهاي بازار……………………………………………………………………………………13
1-5-1 خانبار……………………………………………………………………………………………….13
1-5-2 دالان………………………………………………………………………………………………..13
1-5-3 قيصريه……………………………………………………………………………………………..13
1-5-4  كارگاه………………………………………………………………………………………………13
1-5-5 حجره………………………………………………………………………………………………..13
1-5-6 تيمچه………………………………………………………………………………………………..13
1-5-7 تيم……………………………………………………………………………………………………14
1-5-8 سرا يا خان………………………………………………………………………………………….14
1-5-9راسته بازار………………………………………………………………………………………….14
1-5-10چهار سو……………………………………………………………………………………………14
1-5-11 جلوخان……………………………………………………………………………………………14
1-5-12 ميدان………………………………………………………………………………………………14
1-6 فضاهايي كه در كنار بازارها جهت تعاملات اجتماعي احداث مي گرديدند………………………..14
1-6-1 مسجد………………………………………………………………………………………………..14
1-6-2 ضرابخانه…………………………………………………………………………………………..14
1-6-3 حسينيه و تكايا………………………………………………………………………………………15
1-6-4مدرسه……………………………………………………………………………………………… 15
1-6-5 قهوه خانه……………………………………………………………………………………………15
1-6-6 كاروانسرا…………………………………………………………………………………………..15
1-7گونه شناسی مراکز خريد……………………………………………………………………………..15
1-7-1گونه شناسی مراکز خريد در جهان  ………………………………………………………………15
1-7-2گونه شناسی بازار ها در ايران…………………………………………………………………….18
1-7-2-1بازارهاي دائمي…………………………………………………………………………………..18
1-7-2-2 بازارهاي ادواري……………………………………………………………………………….18
1-7-2-3 بازارگاه هاي شهري…………………………………………………………………………….18
1-7-2-4 بازارچه ها……………………………………………………………………………………….19
1-8بررسي ابعاد مختلف بازار…………………………………………………………………………….19
1-8-1بررسي بازارها از ديدگاه معماري…………………………………………………………………19
1-8-2بررسيبازارهاازديدگاهشهرسازي…………………………………………………………………..20
1-8-3بررسيبازارهاازديدگاهاجتماعي…………………………………………………………………….20
1-9 انواع مراكز تجاري…………………………………………………………………………………..20
1-9-1ازنظروسعتوحوزه نفوذ……………………………………………………………………………..20
1-9-2ازنظرعملكرد………………………………………………………………………………………..22
1-9-3ازنظرعوامل اقليمي…………………………………………………………………………………22

فصل دوم:شناخت بستر طرح……………………………………………………………………………24
2-1مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………..25
2-2 پیشینه تاریخی………………………………………………………………………………………………………………..25
2-3 موقعيت و تقسيمات كشوري…………………………………………………………………………………………..25
2-4 ویژگیهای اقلیمی……………………………………………………………………………………………………………26
2-4-1 دمای هوا…………………………………………………………………………………………………………………….26
2-4-1-1 روزهای یخبندان……………………………………………………………………………………………………27
2-4-2 رطوبت هوا………………………………………………………………………………………………………………….27
2-4-3 باد……………………………………………………………………………………………………………………………….29
2-4-4 تابش آفتاب………………………………………………………………………………………………………………30
2-4-5 جهت استقرار ساختمان……………………………………………………………………………………………..30
2-4-6 اهداف عمده طراحی اقلیمی……………………………………………………………………………………….32
2-4-6-1 اهداف عمده طراحی اقلیمی ساختمان ها…………………………………………………………….32
2-4-6-2قبله…………………………………………………………………………………………………………………………33
2-4-6-3نتيجه گيري……………………………………………………………………………………………………………33
2-5 وضعیت توپوگرافی پهنه تهران………………………………………………………………………………………..34
2-5-1 وضعیت توپوگرافی شهر تهران……………………………………………………………………………………34
2-6  حركات فعال زمين…………………………………………………………………………………………………………35
2-7 منابع آب………………………………………………………………………………………………………………………….36
2-7-1 رودخانه ها و نهرهاي موجود در شهر…………………………………………………………………………36

فصل سوم: شناخت و بررسی نمونه های مشابه داخلی و خارجی…………………………38
3-1مجتمع تجاري الماس شرق……………………………………………………………………………………………..39
3-2مركز خريد تيراژه……………………………………………………………………………………………………………..48
3-3مركز خريد سيتي سنتر بندر عباس…………………………………………………………………………………58
3-4سلفريجز در بيرمنگام……………………………………………………………………………………………………….63
3-5منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………72
فصل چهارم: برنامه فیزیکی، ضوابط و استانداردها97…………………………………………..
بخش اول: ضوابط…………………………………………………………………………………………….74
4-1مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….74
4-2ملاحظات اوليه در مورد ايجاد مراكز تجاري……………………………………………………………………74
4-2-1استقرار در محل مناسب………………………………………………………………………………………………74
4-2-2بررسي اقتصادي…………………………………………………………………………………………………………..75
4-2-3تحليل جمعيت منطقه………………………………………………………………………………………………75
4-2-4 ميزان در آمد خانوار……………………………………………………………………………………………………76
4-2-5 وضعيت فروشگاه هاي منطقه…………………………………………………………………………………….76 2-6جذابيت مركز تجاري براي مراجعين………………………………………………………………………………..76
4-2-6-1 عوامل بصري…………………………………………………………………………………………………………..76
4-3 انواع ورودي هاي فروشگاه ……………………………………………………………………………………………78
4-3-1ساير ملاحظات در طراحي ورودي…………………………………………………………………………….. 78
4-4 طراحي داخل فروشگاه………………………………………………………………………………………………….80
4-5 عوامل مهم در طراحي داخلي مراكز خريد……………………………………………………………………..81
4-5-1حياط هاي مركزي……………………………………………………………………………………………………….81
4-5-2مصالح…………………………………………………………………………………………………………………………..83
4-5-3نور پردازي……………………………………………………………………………………………………………………84
4-5-4 موسيقي………………………………………………………………………………………………………………………84
4-5-5علائم و طرح هاي گرافيكي…………………………………………………………………………………………85
4-5-6 گرمايش وسرمايش محيط………………………………………………………………………………………….85
4-5-7 بوي خوش…………………………………………………………………………………………………………………..85
4-5-8 كارهاي هنري……………………………………………………………………………………………………………..85
4-5-9 تبليغات……………………………………………………………………………………………………………………….86
4-5-10ترافيك پياده در مركز تجاري ………………………………………………………………………………….87
4-5-11عوامل بصري……………………………………………………………………………………………………………..87
4-5-12 محل تخليه وانبار كالا……………………………………………………………………………………………..87
4-6بررسي انواع فعاليت هاي تشكيل دهنده مراكز تجاري……………………………………………………88
4-6-1 فعاليت هاي خدماتي………………………………………………………………………………………………….88
4-6-2فعاليت هاي تجاري……………………………………………………………………………………………………..88
4-7 همجواري فعاليت هاي سازگار………………………………………………………………………………………..89
4-8 بررسي مسائل ترافيكي…………………………………………………………………………………………………….89
4-8-1 تفكيك انواع ترافيك…………………………………………………………………………………………………..89
4-8-2 پاركينگ……………………………………………………………………………………………………………………..90
4-9 عوامل مؤثر در خريد……………………………………………………………………………………………………… 90
4-9-1مراحل خريد…………………………………………………………………………………………………………………91
4-10انواع پرسه زني در مراكز تجاري…………………………………………………………………………………….96

بخش دوم: برنامه فيزيكي………………………………………………………………………………..97
جدول برنامه فيزيكي……………………………………………………………………………………………………………….97
4-11 انواع مختلف پاركينگ …………………………………………………………………………………………………99
4-11-1نحوه محاسبه تعداد پاركينگ مورد نياز ……………………………………………………………….102
4-12 ساختمانهاي عمومي ومعلولين………………………………………………………………………………….102
4-12-1 فضاي ورودي( ضوابط و معيارها)………………………………………………………………………….102
4-12-2 راهرو( ضوابط و معيارها)……………………………………………………………………………………….103
4-12-3 بازشوها( ضوابط و معيارها)…………………………………………………………………………………..103
4-12-4 پله( ضوابط و معيارها)…………………………………………………………………………………………..105
4-12-5 سطح شيبدار( ضوابط و معيارها)………………………………………………………………………….106
4-12-6 آسانسور( ضوابط و معيارها)………………………………………………………………………………….107
4-13ضوابط واستانداردهاي طراحي…………………………………………………………………………………….108
4-13-1ضوابط عمومی طراحی فضاهای تجاری…………………………………………………………………108
4-13-2مقررات ساختمانی در حوزه تجاری……………………………………………………………………….109
4-13-3تراکم ساختمانی در کاربری های مختلف………………………………………………………………110
4-13-4 مقررات ساختمانی در تجارت شهری……………………………………………………………………110
4-13-5 احداث بالكن با تراس و پيش آمدگي بر روي معابر……………………………………………..111
4-13-6 كنسول در قسمت راه پله……………………………………………………………………………………..111
4-13-7 تراس……………………………………………………………………………………………………………………..112
4-13-8 رعايت محدوديت ارتفاع………………………………………………………………………………………..112
4-13-9 مسيرهاي دسترسي(گذرگاهها)…………………………………………………………………………….113
4-13-10 تخصيص فضا………………………………………………………………………………………………………113
4-13-11 گذرگاه ها……………………………………………………………………………………………………………114
4-13-12 آسانسورها…………………………………………………………………………………………………………..114
4-13-13 اتاق هاي فرعي…………………………………………………………………………………………………..115
4-13-14 توزيع كالاها………………………………………………………………………………………………………..116
4-13-15 ويترين ها……………………………………………………………………………………………………………116
4-13-16 سرويس بهداشتي كارمندان……………………………………………………………………………….116
4-13-17 مقررات ساختماني………………………………………………………………………………………………116
4-13-18 آتش سوزي ……………………………………………………………………………………………………….117
4-13-19 دما وتهويه…………………………………………………………………………………………………………..117
4-13-20 طراحي كلي مغازه………………………………………………………………………………………………117
4-13-21 محل مغازه ها……………………………………………………………………………………………………..117
4-13-22 ورودي و خروجي ها…………………………………………………………………………………………..119
4-13-22-1ورودي ها و گذر گاهها ………………………………………………………………………………….119
4-13-22-2درهاي اتوماتيك و درهاي برقي……………………………………………………………………..120
4-13-22-3درب‏هاي خروجي……………………………………………………………………………………………120
4-13-23 پلكان ها……………………………………………………………………………………………………………..121
4-13-24 پنجره ها……………………………………………………………………………………………………………..121
4-13-25 سرما……………………………………………………………………………………………………………………121
4-13-26رستوران ها…………………………………………………………………………………………………………..121
4-13-26-1 بار غذاي مختصر……………………………………………………………………………………………124
4-13-26-2كافه سرويس…………………………………………………………………………………………………..124
4-13-26-3 كافه ترياي سلف سرويس …………………………………………………………………………….124
4-13-26-4 سرويس قهوه خانه…………………………………………………………………………………………124
4-13-26-5 آشپزخانه و محل شستشو……………………………………………………………………………..125
4-13-26-6رعايت نكاتي براي بهتر و ايده آل بودن رستوران…………………………………………..125
4-13-26-7 نكاتي كه بايد در طراحي رستوران مد نظر باشد………………………………………….126
4-13-26-8 محل هاي ضروري ديگر………………………………………………………………………………..128
4-13-27 پله برقي……………………………………………………………………………………………………………..128
4-13-27-1 مشخصات فني پله برقي………………………………………………………………………………..130
4-13-28نقاله مسافرتی………………………………………………………………………………………………………133
4-13-29سطح شيبدار………………………………………………………………………………………………………..134
4-14منابع……………………………………………………………………………………………………………………………135

فصل پنجم : تحلیل سایت و جانمایی در سایت……………………………………………….136
موقیعت سایت……………………………………………………………………………………………………………………….137
5-1 دلايل انتخاب سايت……………………………………………………………………………………………………..138
5-2عكسهاي سايت………………………………………………………………………………………………………………139
5-3 معرفي منطقه 5 تهران…………………………………………………………………………………………………142
5-3-1 نقشه موقعيت منطقه درشهرتهران………………………………………………………………………….142
5-3-2 نقشه نواحي ومحلات منطقه……………………………………………………………………………………143
5-3-3وسعت وجمعيت منطقه…………………………………………………………………………………………….143
5-3-4 شاخص‌های اصلی معرف منطقه (درمقایسه باشهرتهران)……………………………………….144
5-3-5فرصت و تهدید، نقاط قوت و ضعف…………………………………………………………………………..145
5-3-6منطقه 5 دراهداف توسعه طرح جامع……………………………………………………………………….146

موقعیت سایت:

تهران – منطقه 5 – جنب بزرگراه آبشناسان – خیابان سجاد – خیابان حسینی

رساله های با این موضوع:

1. رساله معماری مرکز تجاری با هدف ارتقای تعاملات اجتماعی 367 صفحه
2. رساله مجتمع تجاری ۴۳۵ صفحه

تصاویر فایل: