تعاريف و تاريخچه بانکداري در ايران
1-1 تعريف واژه بانک
در لغت نامه دهخدا واژه بانک را (از ريشه لغت فرانسوي Banque و ايتاليايي Banca به معني ميزي که روي آن چيزهايي فروشند) سازمان و دستگاهي که محل ذخيره پول مردم است و بدان داد و ستد کنند يا داد و ستد آنجا انجام گيرد، معني نموده، در تعريف ديگري که در کتاب بانک و بانکداري در ايران منيژه ربيعي رودسري آمده چنين بيان مي‌دارد:
«بانک مشتق از بانکا Banco است که واژه‌اي لاتيني و به معناي پيشخوان و نيمکتي است که صرافان ايتاليايي قرون وسطي در پشت آن به معامله و مبادله پول مي‌پرداختند. برخي نيز معتقدند که بانک از واژه آلماني Banca آن به معناي شرکت اخذ شده است. امروزه بانک به معناي مکاني براي عمليات پولي و اعتباري است که در آن به نقل و انتقال وجوه، صدور برات ، نگاهداري سرمايه اشخاص و موسسه‌ها مي‌پردازند، و اين سرمايه‌ها با اعطاي وام و اعتبار در امور اقتصادي، به جريان مي‌افتد.» (ربيعي رودسري، 1380، 13)

2-1 تاريخچه بانکداري در ايران
قبل از ايجاد بانک با تشکيلات منسجم و سرمايه ملي د رايران اين قبيل امور توسط تجارت خانه‌ها و موسسات داخلي معتبر و صرافي‌هاي عمده انجام مي‌گرفت. اين گونه بنگاه‌ها به اموري از قبيل نقل و انتقال پول، تنزيل بروات تجارتي و صدور بيجک (قبول وديعه) و امثال آن اشتغال داشتند. ليکن پس از گسترش فعاليت بانک‌هاي خارجي که در ذيل به آن‌ها اشاره مي‌گردد، اين بنگاه‌ها به تدريج از صحنه رقابت خارج گرديده و فعاليت آن‌ها متوقف گرديد.

برای توضیحات بیشتر و مشاهده فهرست مطالب و خرید رساله به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

بخشی از مطالب:

فصل اول

مطالعات طراحی بانک

در فرهنگ لغات انگليسي نيز معاني بسياري براي لغت BANK آورده شده است که تعاريف مرتبط با گفتار اين کتاب عبارتست از:

(The table or counter of a money-changer or dealer in money) (Oxford, 1989, 931)
به معناي ميز يا پيشخان يک متصدي براي انجام امور پولي و تعويض پول
(The shop, office, or place of business of a money-dealer) (Oxford, 1989,931)
به معناي فروشگاه، دفتر يا هر مکاني که براي تجارت در ارتباط با امور پولي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
(A business establishment in which money is kept for saving or commercial purposes or is invested, supplied for loans; or exchanged. The offices or building in which such an establishment is located) (Heritage, 1992, 145)
به معناي حرفه‌اي که به منظور پس‌انداز نمودن پول، انجام تجارت و بازرگاني، سرمايه‌گذاري، اعطاي وام يا تبديل پول تاسيس گرديده است. همچنين دفتر يا ساختماني که در آن چنين کسب و کاري (اشاره به معناي اول) استقرار مي‌يابد.

1-2-1 بانک جديد شرق
اين بانک که شعبه‌اي از بانک انگليسي مقيم لندن بود اولين بانک به شيوه امروزي که از سال 1266 شمسي بدون اخذ امتياز، شعبه مرکزي خود را در تهران، شمال شرقي ميدان توپخانه و در محل فعلي بانک تجارت (تصوير 1-1) که ساختمان مسکوني اما بسيار زيبا و مستحکم قهرمان ميرزا بود، افتتاح نمود و در اندک مدتي شعبه‌هاي ديگري در شهرستانها داير نمود که از آن جمله مي‌توان به بانک شاهي يزد اشاره نمود که آن هم در ساختماني مسکوني در پشت تيمچه‌اي در ميدان خان يزد واقع گرديده بود. با شروع فعاليت بانک شاهنشاهي در ايران، پس از سه سال شعب خود را به بانک اخير واگذار نمود و فعاليتش خاتمه يافت. اين حرکت پايه‌ي بانکداري نوين را در ايران بنا نهاد.

2-2-1 بانک شاهنشاهي ايران
اين بانک از سال 1267 شمسي (در محل قبلي بانک جديد شرق) با داشتن امتيازي 60 سال به فعاليت بانکي و تجارتي در ايران اشتغال داشت و امتياز نشر اسکناس را اخذ نمود. پس از انقضاي مدت امتياز، اين بانک مانند يک بانک عادي تجارتي تا مرداد 1331 به نام بانک انگليس در ايران و خاورميانه به فعاليت خود ادامه داد و سپس منحل گرديد.
3-2-1 بانک استقراضي ايران
که به بانک استقراضي روس معروف بود و در سال 1269 شمسي امتيازي به مدت 75 سال کسب نمود و افزون بر فعاليت بانکي و رهني، حق انحصاري حراج عمومي و معافيت مالياتي را نيز دريافت داشت و به موجب عهدنامه مورخ 1299 شمسي، منعقده بين دولت‌هاي ايران و اتحاد جماهير شوروي (سابق)، اين موسسه به دولت ايران واگذار شد.

4-2-1 بانک عثماني
اين بانک در واقع يک بانک انگليسي بود و از محل سرمايه مشترک فرانسه و انگليس از اواسط قرن نوزدهم ميلادي در کشور عثماني (ترکيه فعلي) تاسيس شد و شعبه‌هاي متعددي در کشورهاي همجوار داير کرد و در سال 1301 شمسي اقدام به تاسيس شعبي در تهران و شهرهاي غربي کشور نمود و منظور اصلي از اين اقدام، تسهيل در روابط تجارتي و بانکي بين ايران و عراق بود و سرانجام در سال 1334 به فعاليت خود در ايران پايان داد.
بانک‌هاي ايراني که به تدريج براي رفع نيازهاي مالي در بخش‌هاي مختلف بازرگاني، کشاورزي، صنعتي و رهني يا ساختماني از محل سرمايه‌هاي ملي تشکيل گرديدند به شرح ذيل مي‌باشند:

3-1 آغاز کار بانک‌هاي ايراني
همزمان با بانک‌هاي بيگانه در ايران، يکسري بنگاه‌ها و تجارت‌خانه‌هاي داخلي همچون: تجارتخانه تومانيانس، تجارتخانه جمشيديان، تجارتخانه جهانيان، کمپاني فارس، شرکت اتحاديه، شرکت عمومي ايران و شرکت اسلاميه نيز به انجام امور بانکي در ايران مشغول بودند و بعدها برخي از آنان در کسوت رهبران مشروطه براي بنيان گذاري بانک ملي ايران کوشيدند.

1-3-1 بانک سپه
که با نام بانک پهلوي قشون آغاز به کار کرد، نخستين بانک ايراني بود که به منظور به کار انداختن وجوه صندوق بازنشستگي افسران و درجه داران ارتش در سال 1304 در خيابان سپه تاسيس شد و با گسترش تدريجي شعبات خود در شهرستان‌ها، اقدام به اجراي عمليات بانکي و اعتباري رايج براي عموم طبقات جامعه نموده، به صورت يک بانک معتبر بازرگاني در آمد که تا به امروز نيز در کنار انجام امور مالي ارتش، به کليه عمليات بانکي رايج در کشور نيز مشغول مي‌باشد.

2-3-1 بانک ملي
دومين بانک که قانون اجازه تاسيس آن در تاريخ 14 ارديبهشت 1306 از تصويب مجلس شوراي ملي گذشت و اساسنامه آن در خرداد 1307 توسط هيات دولت و کمسيون قوانين ماليه مجلس تصويب شد، فعاليت خود را رسما در تاريخ شهريور 1307 آغاز نمود در ابتداي تاسيس بانک علاوه بر شعبه مرکزي دو شعبه در بازار تهران و بندر بوشهر که مهمترين بندر بازرگاني آن روز ايران بود تاسيس گرديد، پس از آن در شهرهاي ديگر نيز شعب بانک ملي ايران نيز داير گرديد.
3-3-1 بانک کشاورزي
سومين بانک ايراني با عنوان بانک فلاحتي و صنعتي ايران که بعدها چندين بار تغيير عنوان داد و نهايتا نام بانک کشاورزي را به خود اختصاص داد، براي انجام اهداف خاص و به موجب قانون مصوب 21 خرداد 1312 تاسيس گرديد. در ادامه شرح مفصلي از چگونگي تاسيس اين بانک خواهد آمد.
به فاصله نزديکي از تاسيس بانک ملي، ضرورت ايجاد يک واحد اعتباري براي کمک به کشاورزان کشور احساس گرديد و به دنبال آن در سال 1309 بخشي با عنوان «بانک فلاحتي» در داخل بانک ملي بدين منظور ايجاد گرديد. در سال 1312 مجلس شوراي ملي قانون تاسيس بانک مستقلي تحت عنوان «بانک فلاحتي و صنعتي ايران» و با مسئوليت بيشتر را تصويب نمود. در سال 1318 نام اين بانک به «بانک کشاورزي و پيشه و هنر ايران» تغيير يافته، علاوه بر آن منابع مالي اين بانک تقويت گرديد و تسهيلات بيشتري توسط دولت وقت براي تامين نيازهاي کشاورزان در جامعه آن روز ايران (با توجه به وسعت اراضي و وابستگي کشور به محصولات کشاورزي و روستايي) اختصاص داده شد.
پس از پايان جنگ جهاني دوم در سال 1322 تغييراتي در آئين‌نامه اين بانک اعمال گرديد و پسوند پيشه و هنر از عنوان آن حذف گرديد و نام آن به «بانک کشاورزي ايران» تغيير يافت.
در اجراي سياستهاي قانون اصلاحات ارضي در کشور و مکانيزه نمودن ادوات کشاورزي نياز مبرمي به منابع مالي بود، لذا در سال 1342 قوانين جديدي وضع گرديد و نام بانک نيز به «بانک اعتبارات کشاورزي و عمران روستايي» تغيير يافت.
لازم به ذکر است که در آن سال‌ها اين بانک فاقد آرم و نشان مشخصي بود و اين مسئله تا حدودي در مورد ساير موسسات ديگر کشور نيز مصداق داشت. با توجه به مسئوليت‌هاي جديد در سال 1345 واحد مستقلي تحت عنوان «صندوق توسعه کشاورزي» در کنار اين بانک که به نام قبلي يعني بانک کشاورزي ايران بازگشته بود تاسيس گرديد و اين دو موسسه مسئوليت اعطاي وام در زمينه کشاورزي را به موازات يکديگر بر عهده داشتند. در سال 1348 با توجه به وضع قوانين جديد به منظور پيشبرد شرکت‌هاي تعاوني وابسته به کشاورزي نام بانک مادر نيز به «بانک تعاون کشاورزي ايران» تغيير يافت و به دليل افزايش مسئوليت صندوق توسعه در سال 1352 اين موسسه نيز تغيير آئين نامه داده و نام «بانک توسعه کشاورزي ايران» را براي خود برگزيد. در نهايت پس از انقلاب اسلامي در سال 1358 اين دو بانک در يکديگر ادغام شده و موسسه بوجود آمده تا به امروز با عنوان «بانک کشاورزي» خوانده مي‌شود و ساختمان شعبه و ادارات مرکزي آن در جوار بزرگراه جلال آل احمد، نبش خيابان پاتريس لومومبا واقع گرديده است.

4-3-1 بانک مسکن
چهارمين بانک ايراني که بر اساس نياز جامعه شهر نشين تاسيس گرديد بانک رهني ايران نام داشت که عنوان امروزي آن بانک مسکن مي‌باشد. اين بانک در سال 1318 به منظور اعطاي وام در برابر رهن اموال غير منقول براي احداث بنا يا تعمير ساختمان تشکيل گرديد.

5-3-1 بانک صنعت و معدن
پنجمين بانک که با سرمايه عمومي در ايران تاسيس شد بانک صنعتي و معدني ايران مي‌باشد که به استناد تصويب نامه مورخ 20 فروردين 1325 هيات وزيران تشکيل گرديد.
علاوه بر بانک‌هاي پنج گانه مذکور بعدها بانک‌هاي دولتي و خصوصي مختلفي تاسيس گرديد و در حال حاضر تعداد آن‌ها 28 بانک و موسسه اقتصادي مي‌باشد که از ميان آن‌ها بانک مرکزي، بانک ملي، بانک سپه، بانک صادرات، بانک ملت، بانک تجارت، بانک کشاورزي، بانک صنعت و معدن، بانک مسکن، بانک توسعه صادرات و بانک رفاه، بانک‌هاي دولتي ايران بوده که چهار بانک توسعه صادرات، کشاورزي، مسکن و صنعت و معدن بانک‌هاي تخصصي و يا توسعه‌اي هستند همچنين بانک‌ها و موسسات مالي خصوصي و يا وابسته به برخي سازمان‌ها و نهادها به شرح ذيل مي‌باشند: بانک اقتصاد نوين، بانک پارسيان، بانک پاسارگاد، بانک سامان، بانک کارآفرين، بانک سرمايه، بانک سينا، پست بانک، بانک دي، بانک تات، بانک شهر و بانک انصار و موسساتي چون: صندوق مهر امام رضا، موسسه بنياد، موسسه مهر، موسسه قوامين و موسسه توسعه.

4-1 طراحي و بانک
1-4-1 اهميت مسئله طراحي در ساختمان بانک‌ها
«گفته شده است که يک ساختمان جديد، اين امکان را به موسسه مي‌دهد که بتواند شخصيت آن موسسه و يا ويژگيهاي مديريتي خود را ابراز نمايد. شايد اين جايي باشد که در آن، آرشيتکت تبديل به وجدان موسسه مي‌شود.» (شهيدي، 1373، 8)
بررسي ساختمان بانک‌ها از چند جنبه داراي اهميت مي‌باشد،‌ نخست به عنوان کاربري عمومي شهري که در ارتباط مستقيم و مداوم با شهروندان است، دومين دليل تاثيري داشت که اين ساختمان‌ها در اثر تکرار زياد بر کيفيت چشم‌انداز و سيماي شهر همچنين نحوه خدمات رساني براي عموم شهروندان بر جاي مي‌گذارد و نهايتا به عنوان ابزاري کارآمد براي تحقق اهداف صنعت بانکداري و گردش اقتصادي جامعه حائز اهميت مي‌باشد.

2-4-1 انواع ساختمان بانک‌ها
بانک‌ها عموما داراي دو گونه ساختمان مي‌باشند: گونه اول ساختمان‌هايي با کاربري اداري که شامل ادارات مرکزي و مديريت‌ها يا سرپرستي شعب بانک در استان‌ها مي‌باشند و دسته دوم ساختمان شعب بانک‌ها که مراجعه‌کنندگان بيشتري داشته و تعداد و پراکندگي بيشتري نسبت به ساختمان‌هاي ستادي دارند. البته بانک‌ها داراي ساختمان‌هاي ديگري با کاربري آموزشي، رفاهي و غيره نيز دارند، اما از آنجاييکه هدف پایان نامه موضوع ساختمان‌هاي با کاربري تجاري و اداري مي‌باشند، همچنين بسياري از ساختمان‌هاي رفاهي و آموزشي بانک‌ها در غالب يک مجتمع و در جوار ساختمان‌هاي اصلي مي‌باشند، از پرداختن به اينگونه ساختمان‌ها صرفنظر مي‌گردد.

 و……
فهرست مطالب
چکیده 9
فصل اول: مبانی نظری طراحی بانک 10
1-1 تعريف واژه بانک 11
2-1 تاريخچه بانکداري در ايران 12
1-2-1 بانک جديد شرق 13
2-2-1 بانک شاهنشاهي ايران 13
3-2-1 بانک استقراضي ايران 14
4-2-1 بانک عثماني 14
3-1 آغاز کار بانک‌هاي ايراني 14
1-3-1 بانک سپه 15
2-3-1 بانک ملي 15
3-3-1 بانک کشاورزي 16
4-3-1 بانک مسکن 17
5-3-1 بانک صنعت و معدن 17
4-1 طراحي و بانک 18
1-4-1 اهميت مسئله طراحي در ساختمان بانک‌ها 18
2-4-1 انواع ساختمان بانک‌ها 19
3-4-1 ساختمان‌هاي ستادي 20
4-4-1 ساختمانهاي شعب 20
5-1 الگوي ساختمان بانک در ايران 20
6-1 وضعيت ساختمان بانک‌ها در ايران 22
7-1 آسيب‌شناسي ساختمان بانک‌ها 23
1-7-1 مشکلات مربوط به طراحي 24
مصالح 25
مسئله فرم و همجواری 25
مسائل مربوط به عملکرد 26
سرعت و کیفیت 26
جایگزاری مناسب عناصر 27
2-7-1 مشکلات مربوط به جانمايي (مکان‌يابي) ساختمان بانک‌ها 28
مشکل تبدیل کاربری 28
3-7-1 مشکلات ناشي از تصميمات درون سازماني و محدوديت‌هاي آئين‌نامه‌اي 30
4-7-1 مشکلات مربوط به انتخاب مجري و انجام فرآيند مناقصه 34
8-1 عوامل تاثيرگذار بر روند طراحي 35
1-8-1 گرايش به علوم و مباحث روز در آفرينش طرح 35
2-8-1 بانكداري الكترونيك 36
3-8-1 نور در طراحي بانک 37
4-8-1 سياليت و انعطاف‌پذيري طراحی بانک ها 38
5-8-1 هويت سازماني 38
6-8-1 زيبايي طرح 39
7-8-1 پايداري 39
8-8-1 تامين فعاليت‌هاي حركتي و آسايش فيزيولوژيك 41
9-8-1 سيستم‌هاي هوشمند ساختماني 42
10-8-1 رابطه طراح، سفارش دهنده طرح يا كارفرما و بهره‌بردار يا استفاده كننده 44
9-1 عوامل كيفي موثر در انتخاب سايت 45
1-9-1 ويژگي زمين 45
2-9-1 دسترسي منطقه‌اي و محلي 45
3-9-1 دسترسي به خدمات همگاني 45
4-9-1 هزينه‌هاي آماده‌سازي 45
5-9-1 قابليت ديده شدن از مسيرها و خيابان‌هاي عمومي 46
6-9-1 سازگاري با كاربري‌هاي اطراف 46
7-9-1 ويژگي اقتصادي محل احداث پروژه 46

10-1 نمونه‌هاي موردي 47
1-10-1 نمونه‌هاي داخلي 48
1-1-10-1 سبك نئوكلاسيك (دوران پهلوي اول تا پايان دهه 30) 48
ساختمان صندوق پس‌انداز ملي 48
بانک ملی شعبه بازار 50
شعبه مرکزی بانک مسکن 53
بانک سپه شعبه اصفهان 54
2-1-10-1 سبك بين‌الملل (اواسط دهه 30 تا اواخر دهه 50) 55
3-1-10-1 ساختمان‌هاي مدرن (ساخته شده طي دو دهه اخير) 57
ساختمان مركزي بانك توسعه صادرات ايران واقع در اراضي عباس‌آباد تهران 59
2-10-1 نمونه‌هاي خارجي 63
1-2-10-1 بانك‌هاي كشور تركيه 63
2-2-10-1 بانك‌هاي كشور ژاپن 65
3-2-10-1 بانك‌هاي اروپايي 66

فصل دوم: مطالعات بستر طرح و اقلیم محدوده طرح 71
1-2 مقدمه 72
2-2 ويژگيهاي جغرافيائي شهر تهران 73
1-2-2 موقعيت طبيعي شهر تهران 73
2-2-2 ويژگي‌هاي اقليمي‌‌شهر تهران 74
1-2-2-2 دما و رطوبت 74
2-2-2-2 بارندگي 75
3-2-2-2 وزش باد 76
4-2-2-2 شرايط حرارتي در فضاهاي آزاد 80
5-2-2-2 شرايط حرارتي در فضاهاي داخلي 81
3-2 توپوگرافي 84
4-2 آبهاي سطحي 84
5-2 آبهاي زيرزميني 85
6-2 مطالعات زمين شناسي 87
7-2 خطر زمين لرزة گسترده تهران 89
8-2 جهت گيري ساختمان در رابطه بااقليم 91
1-8-2 فرم ساختمان در رابطه با اقليم 91
2-8-2 جهت در سايبان 92
9-2 تحلیل سایت 93

فصل سوم: فضاهای مورد نیاز و ضوابط و استانداردهای طراحی 98
1-3 اجزاء و فضاهاي اصلي موثر در طراحي بانک 99
1-1-3 ورودي 100
2-1-3 پيشخان يا کانتر 100
3-1-3 سالن معاملات 101
4-1-3 فضاي کارمندان 102
5-1-3 فضاي مشتريان 102
6-1-3 اطاق رئيس 103
7-1-3 سالن اعتبارات 104
8-1-3 پله‌هاي ارتباطي 105
9-1-3 خزانه 105
10-1-3 بايگاني 106
11-1-3 اطاق رک و منبع تغذيه اضطراري (UPS) 107
12-1-3 فضاهاي خدماتي 108
2-3 ضوابط كلي طراحی 108
دیاگرام های ارتباطی فضاها 110
3-3 طرح كلي پلان باز 112
4-3 اصول پلان باز 112
5-3 ماشين‌هاي تحويل پول نقد 113
6-3 صندوق‌هاي خصوصي و اتاق‌هاي مخصوص صندوق‌ها 114
7-3 درهاي اتاق‌هاي گاوصندوقي 119
8-3 موقعيت تحويلدار 119
9-3 اتوبانك‌ها 120

فصل چهارم: روند طراحی و ارائه نقشه ها 122
منابع 146

تصاویر فایل:

توجه بفرمایید:

• ریزفضاها و برنامه فیزیکی در رساله موجود نیست و بزودی انجام خواهد شد. پلان های معماری بانک در رساله قرار گرفته است و می توانید ابعاد و اندازه فضاها را برداشت نمائید.
• نمونه های موردی فاقد تصاویر است.