آشنايي با شهرری
ری باستان: ری كه اكنون آثار بازمانده آن در شش كيلومتری جنوب شرقی تهران بچشم می خورد از نظر قدمت با نينوا و بابل هم عهد بوده و از نظر عظمت، از مهمّترين بلاد سده های نخستين اسلامی بشمار می آمده است . جز بغداد و نيشابور شهری با آن قابل رقابت نبوده است . بايد به حق ری را مادر تهران دانست . بنای اوّليه و هسته اصلی اين شهر كهن در اطراف چشمه علی واقع بوده است . در نزديكی اين چشمه، تپّه هائی وجود دارد كه بسيار كهن و باستانی است . در كاوشهای علمی كه بعمل آمده معلوم گرديده در دل آنها آثاری نهفته است كه از تمدنی كهن داستانها دارد . ضمن كاوشهای علمی كه بسال 1935 ميلادی در دامنه جنوبی كوه چشمه علی و اراضی مشرف به باغ صفائيه بعمل آمد، ظروف منقش سفالين مربوط به حدود چهار تا شش هزار سال پيش پيدا شد و نشان داد كه در كنار و امتداد اين چشمه قديمی ، انسانهای متمدنی زندگی می كرده اند ، و اينها همان سكنه نخستين پهنه ری هستند.

معماری و ساختمان
آستان مقدّس حضرت عبدالعظيم عليه السّلام همانند ديگر زيارتگاه هاي بزرگ و معتبر در آغاز امر، شامل بناي حرم يعني قسمت اصلي و مركزي آن بود و به تدريج در طول سده هاي مختلف بناها و متعلّقات ديگر متّصل بدان و پيرامون آن احداث شد و بصورت مجموعه بزرگ كنوني مشتمل بر حرمها، رواقها، مسجد ،ايوانها، صحن ها و ديگر آثار مربوطه و وابسته به آن در آمد كه بقاع (دوبقعه) امامزاده حمزه عليه السّلام و امامزاده طاهر عليه السّلام نيز در همين مجموعه قرار دارد. بناي اصلي و نخستين اين آستان يعني حرم آن در نيمه قرن سوّم هجري توسّط ” محمّد پسر زيد داعي علوي” تعمير اساسي يافت و درگاه اصلي ورودي آن كه در سمت شمال واقع است، نخست به فرمان پادشاهان آل بويه و سپس به همّت مجدالملك قمي تكميل گشت و آذين يافت. بناي حرم در قسمت پائين به شكل چهارضلعي و اندازه هر ضلع حدود هشت متر است و مانند همه بناهاي سلجوقي بر فراز چهار گوشه حرم چهار گوشواره يعني چهار طاق مورّب احداث نموده اند و قسمت بالاي آن را نيز بصورت هشت ضلعي ترتيب داده اند و بالاتر از قسمت هشت ضلعي، با احداث طاق بندي هاي كوچك آن را به شانزده ضلعي تبديل و بدين نحو زمينه را براي ايجاد پوشش گنبدي فراهم ساخته اند. (درون حرم در حال حاضر مزين به آينه كاري مي باشد) پوشش زرّين گنبد شامل ” طاق ضربي مدوّر” و گنبد بالايي آن با ساقه و بدنه بلند بصورت ” مخروطي يا هرمي” بوده كه در زمان شاه طهماسب صفوي تغيير شكل يافته است.
از چگونگي تغيير ياتوسعه بنا و احداث قسمتهاي مختلف در فاصله زماني دوران سلجوقي (سده پنجم هجري) تا زمان شاه طهماسب صفوي(930 تا 984 هجري) اطّلاع درستي در دست نيست. در ماه محرّم سال 944 هجري به فرمان شاه طهماسب اوّل ايوان آستان حضرت عبدالعظيم عليه السّلام بنا نهاده شد و در دوران شاهان صفوي بعد او، صحن اصلي و مسجد شمالي همان صحن و رواق و مسجد بالاسر و مسجد زنانه در جوانب شمال و مغرب و مشرق حرم احداث گشت. در دوران فتحعلي شاه قاجار(1211 تا 1250 هجري) ضريح نقره حضرت عبدالعظيم عليه السّلام احداث شد كه اكنون بخشي از كتيبه حاشيه بالاي آن در ضريح كنوني كه بوسيله استاد غلامحسين اقليما و حاج محمّد صنيع خاتم در سالهاي 1337 تا 1340 شمسي ترتيب يافته در جاي اصلي نصب گرديده است. در سالهاي 1299 تا 1320 هجري يعني دوره قاجار تزئينات كاشيكاري و آئينه كاري و تهيّه و نصب درهاي نقاشي، منبّت و خاتم و تعمير ضريح و احداث مناره هاي بلند و نماسازي صحن اصلي و صحن هاي ديگر مجموعه آستان انجام گرفت و همچنين پوشش گنبد حضرت عبدالعظيم عليه السّلام با خشتهاي مسي زرّين و احداث دو مناره بلند آن در سال 1270 هجري صورت گرفت.
قديمي ترين اثري كه در بناي فعلي آستان مقدّس وجود دارد سردر آجري دوران سلجوقي از آثار مجدالملك قمي مربوط به سال هاي حدود 495 تا 498 هجري است. از ويژگيهاي سر در دوران سلجوقي مي توان نتيجه گرفت كه بناي بقعه حتيّ قديمي تر از قرن ” پنجم هجري” است و احتمالاً مي توان بناي فعلي را مربوط به قرن چهارم هجري دانست. سردر قديمي و مدخل اصلي محوّطه بقعه در قديم هم، همانند امروز از همين سمت شمال بوده است. سردر قديمي مورّخ به سال “945 هجري” با در آهني قديمي تر(كه شايد از قرن پنجم هجري باشد) اثر تاريخي قابل توجّه ديگري است كه قبلاً در گوشت جنوب غربي صحن امامزاده حمزه عليه السّلام قرار داشته است. در كتيبه كاشي معرّق به رنگ سفيد بر زمينه لاجوردي با حاشيه فيروزه فام و گل و بوته و اسليمي رنگهاي مختلف به خط ثلث، تاريخ بنا سال 945 نوشته شده است.  همچنين احداث بازار و صحن تازه و غرفه ها و ايوانهاي اطراف صحن مزبور و ايوان بزرگ آئينه و كفشدارهاي دو طرف آن، ساختمان مدرسه امين السّلطان در شمال شرقي صحن، باغ جيران در مغرب آستان و باغ توتي در مغرب صحن بزرگ و بالاخره ساختمان بقعه و گنبد بزرگ امامزاده طاهرعليه السّلام و تغيير اساسي در وضع آستان حضرت عبدالعظيم عليه السّلام در دوران قاجاريه صورت گرفت.
در مجموع وجود مقبره هاي غالباً متروك و بافت نامناسب اطراف حرم، وجهه ناخوشايندي به آستان بخشيده بود . از سوي ديگر زائران از عدم وجود امكانات جانبي و رفاهي در شان آستان رنج مي بردند و لازم بود اين مجموعه مقدّس كه پذيراي تعداد زيادي زائر خارجي نيز بود ، به شكل شايسته اي بازسازي گردد

 

تصاویر فایل:

خرید آنلاین:

در پایان خرید ، لینک دانلود فایل نمایش داده می شود و به ایمیل شما ارسال خواهد شد. راهنمای خرید و دانلود فایل

• فرمت فایل: pptx  پاورپوینت 48 اسلاید – حجم فایل: 21 مگابایت
• برای دانلود مقاله های بیشتر در موردآشنایی با معماری اسلامی اینجا را کلیک نمائید.