فصل اول
كليات
1-1مقدمه
در تعلیم و تربیت جدید، فضای فیزیکی مدرسه تنها یک مکان کالبدی خشک برای تجمع دانش‏آموزان و حضور معلم در سر کلاس درس نیست. به بیان دیگر شرایط فیزیکی مدرسه به عنوان یک عامل مهم در کنار سایر عوامل آموزشی و تربیتی در فرآیند تعلیم و تربیت ایفای نقش می‏کند و از تعامل این عامل «محیط تعلیم و تربیت» ساخته و پرداخته می‏شود. فضای کالبدی مدارس باید فراگیران را به حضور نشاط‏انگیز در مدرسه تشویق و ترغیب نموده و شرایط را برای یادگیری بهتر و عمیق‏تر تسهیل نماید.

هم‏چنان که آموزش و پرورش «امروز» غیر از آموزش و پرورش «دیروز» است و متناسب با تغییرات و تحولات و متأثر از مقتضیات زمان، تحولات اساسی در اهداف، برنامه‏ها، ساختار و محتوای آن به وجود آمده است، به یقین آموزش و پرورش «فردا» نیز با آموزش و پرورش «امروز» تفاوت‏هایی اساسی و بنیادی خواهد داشت و دگرگونی‏های مختلف در نظام تعلیم و تربیت آینده به وجود خواهد آمد. از آن‏جا که اصولا آموزش و پرورش انسان‏های «فردا» را تربیت می‏کند و نسل‏های امروز را برای زندگی و جامعه فردا آماده می‏سازد، در نتیجه از هم اکنون باید به فکر «آینده» بود و برای دستیابی به آموزش و پرورش نوین متناسب با تحولات آتی چاره‏اندیشی کرد.
برای توضیحات بیشتر و مشاهده فهرست مطالب و خرید رساله به ادامه مطلب مراجعه نمائید…

چکیده
برای آشنایی هرچه بیشتر کودکان با دنیای اطرافشان و تعلیم ایشان با توجه به روش‏های جدید آموزش، هدف اصلی این پروژه نزدیک شدن به فضای علمی و پژوهشی مناسب بود که در برخورد با آن ابعاد مختلف جهان هستی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. هدف ایجاد فضاهایی بود که کودکان بتوانند جهان اطراف خویش را بهتر بشناسند.
این رساله شامل دو بخش شناخت و طراحی است. در بخش شناخت، ابتدا در مورد روند تحقیق تمام فصول بحث شده است. پس از آن در فصل دوم خصوصیات جغرافیایی و اقلیمی مورد بررسی قرار گرفته است. علاوه بر آن به تجزیه و تحلیل سایت و دلایل انتخاب سایت پرداخته شده است.
در موضوع فصل سوم به مطالعات تاریخی، فرهنگی و اجتماعی پرداخته می‏شود. بررسی سیاست‏ها و تجربیات جهانی و تجزیه و تحلیل نمونه‏های موجود خارجی و داخلی از موارد این فصل می‏باشد.
در فصل چهارم، از همین بخش شناخت، مطالعات سیاسی و اقتصادی آورده شده است.
در فصل پنجم که مربوط به مبانی نظری طراح می‏باشد به آمارگیری از کودکان، بررسی دیدگاه‏ محیطی ایشان به عنوان اصلی‏ترین منابع جهت تجزیه و تحلیل علمی جهان ایشان پرداخته شدو در مواردی چون تناسبات، هندسه، رنگ، بافت و عوامل علمی تکنولوژیک پرداخته شد. از نتایج هر مورد در قسمت طراحی استفاده‏های لازم شده است. فصل ششم شامل استانداردها و نیازهای فضایی و خلاصه‎‏ای از فصول قبل می‏باشد.
در بخش دوم؛ بخش طراحی از دو فصل روند طراحی و معرفی طرح شکل گرفته است در فصل اول سه گزینه معرفی شده است و از تحلیل محاسن و معایب این سه گزینه، گزینه بهینه استخراج شده است.
طرح پروژه در ناحیه‏ای نزدیک به پارک محیطی پژوهشی باعث رشد ذهنی کودکان می‏گشت. عواملی چون باغ تحقیقاتی، از طبیعت تا ادراکات علمی در پروژه گنجانده شد و در نهایت یک محیط فرهنگی، علمی، آموزشی، تحقیقاتی و تفریحی برای کودکان با ضرایب هوشی بالا طراحی گشت.

-4از نظر موقعیت فیزیکی
1- نیاز به یک مرکز فعال شهری در جهت جوابگویی به خواسته‏های گوناگون که در ساعات مختلف فعال باشد. (در طول سال)
2- زنده و فعال نمودن سایت موردنظر که خود منجر به طراحی یک مجموعه چندعملکردی گردیده است.
3- ارتقای جنبه‏های زندگی فردی و جمعی و بالا بردن کمیت و کیفیت خدمات.
4- نیاز به پرداختن به معماری فضاهای آموزشی به دلیل عدم توجه به این مقوله در کشور.
5- پیشنهاد طرحی برای مجموعه‏های آموزشی (بر اساس دیدگاه‏های نوین آموزشی مبتنی بر خصوصیات عمومی) وجوه مختلف کشور ما.
6- نیاز به مرکزی که توأمان به سطوح مختلف شهری، منطقه‏ای و ناحیه‏ای و محله‏ای سرویس دهد.
1-5

اهداف پژوهش
طراحی یک مجموعه کارآمد که ویژگی‏های معماری این مجموعه در جهت برانگیختن حس پویایی و فعالیت کودکان و در نهایت در جهت پرورش قدرت تفکر در کودکان به کار گرفته شود از مهم‏ترین اهداف این پروژه هستند.
کودکان بسیار حساس هستند و تأثیر محیط زندگی برای تمام عمر با آن‏ها باقی خواهد ماند. آن‏ها کوچک‏ترین و ضعیف‏ترین اعضای جامعه هستند و قادر به تغییر فرم محیط زندگی خود با توجه به احتیاجات و آرزوهایشان نیستند. باید مطابق با نیازهای آن‏هادر ایجاد محیطی محرک، محیطی امن و شاد برای تجربه کردن، کشف کردن، دریافتن، احساس کردن، با کودکان دیگر ارتباط برقرار کردن، مکانی برای اجتماعی شدن همراه با پرورش قوا و نیروهایشان، برای داشتن یک کودک شاد و صمیمی تلاش کرد تا کودکان که همان آینده‏سازان هر جامعه‏ای می‏باشند را یاد می‏کنیم تا پیشرفت سریع‏تری به سوی تفکر، خلاقیت و توانایی‏های جسمی بالاتر داشته باشند.
تشویق به آزادی، اهمیت دادن به کودک و استقلال در چارچوب‏های مشخص بهترین زیربنا برای ایجاد چنین تصویری است و هدف از طرح چنین مجموعه‏ای ایجاد مرکزی است که در واقع با فرصت دادن به هر کودک برای به کارگیری ابزار منطقی دستیابی به این اهداف را میسر سازد. به این صورت که از یک سو به مسائل آموزشی کودکان عنایت داد و از سوی دیگر خود را ملزم به فراهم آوردن محیطی آرامش‏بخش و دلپذیر برای کودکان می‏داند. طراحی چنین مجموعه‏ای با چنین اهدافی نتایجی را ناشی می‏شود که به شرح زیر است:
– ارتقاء سطح فرهنگ و خودباوری آینده‏سازان کشور
– ارتقاء سطح محتوایی آموزش و پرورش
– ارتقاء سطح کیفی فضای کالبدی آموزش و پرورش
– اصلاح آموزش عالی و تقویت تحقیقات علمی
– تقویت آموزش غیررسمی از طریق تسهیل و تقویت آموزش آزاد و داوطلبانه مردم، توجه به پرورش قابلیت‏های حرفه‏ای مردم در طول زندگی آن‏ها.
1-6معرفی سایت
سایت این پروژه با توجه به ماهیت پروژه باید دارای ویژگی‏های زیر باشد:
– توپوگرافی متنوع برای ایجاد فضاهای تفریحی و چشم‏اندازهای متنوع به مجموعه و سطح شهر
– هجواری با کاربری‏های مناسب با توجه به ضوابط مکان‏یابی ساختمان‏های آموزشی مندرج در ضوابط طراحی ساختمان‏های آموزشی، نشریه 232.
– دسترسی آسان به دلیل کاربرد پروژه در سطح شهر.
– قرار گرفتن در یک منطقه پژوهشی.
– نیاز به مساحت وسیع برای ایجاد فضاهای لازم برای رسیدن به اهداف در نظر گرفته شده برای پروژه.
1-7روند تحقیق
در یک رساله کامل، ضروری است که مطالعات و تحقیقات ابتدایی با بینش و آگاهی کامل انجام گیرد تا بتوان با استفاده ازنتایج مطالعات و بر پایه آن‏ها در مرحله طراحی با موفقیت پشت سرگذاشت.
این رساله در دو بخش شناخت و طراحی تهیه و تنظیم شده است. بخش اول «شناخت» که بر اساس مطالعات گوناگون به 6 فصل تقسیم شده است:
در فصل اول «مقدمه» به شرح موضوع طراحی و چارچوب نظری پژوهش و علل انتخاب سایت پرداخته شدو سپس به روند تحقیق که همان روند تحقیقات در فصول مختلف رساله می‏باشد، پرداخته و پس از آن نتیجه‏گیری و شرح مراحل طراحی را تدوین می‏کنیم.
در فصل دوم، در مورد شناخت شهر تهران از نظر مسائل طبیعی، جغرافیایی و اقلیمی پرداخته‏ایم، در ادامه به بررسی و تحلیل سایت می‏پردازیم و در نهایت به یک سری راهکار برای طراحی این مجموعه بر اساس سازگاری با طبیعت و اقلیم می‏رسیم.
در فصل سوم، به مطالعات تاریخی، فرهنگی، اجتماعی خواهیم پرداخت. در این فصل به طور اجمالی به لزوم پرداختن به این مقوله اشاره می‏کنیم پس از آن نگاه کلی به تاریخ شهر تهران «مطالعات تاریخی موضعی»، تاریخ تحولات آموزش و پرورش پیش از دبستان و دبستان در جهان «مطالعات تاریخی موضوعی»، شناخت کودک و نیازها و علائق آن «شناخت مخاطبین طرح» می‏پردازیم.
در مطالعات فرهنگی به بررسی سیاست‏ها و تجربیات جهانی و تجزیه و تحلیل نمونه‏های موجود خارجی و ایرانی اشاره می‏گردد و در مصادیق خارجی به تحقیق در مورد مدرسه ابتدایی اوگاوا، مهدکودک سنید لفینگن (Sindelfingen)، موزه کودک یورکا (Eurka children Museum) و در مصادیق داخلی به پارک شفق و فرهنگسرای شفق پرداخته می‏شود.
در مطالعات اجتماعی به بررسی آمار موجود کودکان مشغول به تحصیل در مقاطع مهدکودک و ابتدایی در سطح شهر پرداخته می‏شود.
در فصل چهارم، به مطالعات سیاسی، اقتصادی اشاره می‏شود. در مطالعات سیاسی به اهداف آموزش و پرورش طی سال‏های اخیر و نتیجه‏گیری از آن‏ها پرداخته می‏شود. در مطالعات اقتصادی به سازمان‏ها و مراکزی که در راه‏اندازی و نگهداری آن شرکت دارند و روش‏هایی برای کسب درآمد در مجموعه، اشاره می‏شود.
در فصل پنجم، به مبانی نظری معماری و الگوهای ذهنی طراح اشاره می‏شود. در این فصل به شناخت و بررسی آموزش و پرورش، نواقص و ایرادات آموزش و پرورش رایج در کشور، مقایسه آن با شیوه‏های آموزش رایج در گذشته، اهداف، سیاست‏ها، ویژگی‏های محیط آموزشی و تأثیراتی که بر کودکان می‏گذارد، می‏پردازیم. در ادامه به تعریف خلاقیت و چگونگی پردازش آن، معماری کودک و دستورالعمل‏هایی که طراحان برای خلق آن نیاز دارند و در نهایت نتیجه‏گیری بر اساس مباحث ذکر شده در این فصل و فصول قبل اشاره می‏گردد.
در آخرین فصل بخش اول «فصل ششم»، به جمع‏بندی فصول قبل و برنامه فیزیکی پروژه پرداخته، خصوصیات هر یک از فضاها را مشخص کرده و مساحت فضای لازم برای هر فضا در این پروژه را بر اساس نیاز معین می‏کنیم.
در بخش دوم به مقوله طراحی پرداخته‏ایم. این بخش دارای دو فصل است: در فصل اول به گزینه‏های مختلف طراحی پرداخته، در فصل دوم به معرفی گزینه برتر با ارائه نقشه‏ها و مدارک می‏پردازیم.

فصل سوم  
مطالعات تاريخي  موضوعي
سن تحصیل در اوستا مطالعات تاریخی موضوعی
3-1مقدمه
با توجه به موضوع پروژه و نمود عینی آن در کشورمان و در جهت شناخت هر چه بیشتر فضاها، حیطه‏های عملکردی و اهداف آموزش و پرورش در نیل به هدف طراحی، به بررسی تحولات آموزش و پرورش در ایران و جهان می‏پردازیم.
3-2آغاز سن آموزش در ایران و جهان
در ایران باستان آموزش عمومی از 7 سالگی آغاز می‏شد و تا 14 یا 15 سالگی ادامه داشت. شاگردان روی هم رفته روزی 8 ساعت درس می‏خواندند و تا زمان ساسانیان وضع آموزشگاه‏ها با کم و بیش تغییر به همین منوال بوده است.
گزنفون اولین مرحله تربیت کودک ایرانی را به 16 سالگی می‏رساند و استرابون به 14 سالگی و هرودوت این سن را در محدوده 5 تا 25 سالگی قرار می‏دهد.
بنا بر نظر افلاطون اشراف ایرانی در 14 سالگی کودک را برای تربیت عالی‏تر به سرپرستان و مربیان خاص می‏سپردند.
مرحله تربیت کودک به سه دوره تقسیم می‏شد:
مرحله اول تربیت کودکان از یک تا 5 یا 7 سالگی
مرحله دوم تربیت 7 تا 15 سالگی
مرحله سوم تربیت از 16 تا 24 سالگی
7 تا 15 سالگی ذکر شده است.
در استرالیا آموزش اجباری از 5 سالگی آغاز می‏شود.
در ژاپن آموزش عمومی از 6 سالگی آغاز می‏شود (آموزش اجباری)
در دیگر کشورها سن آموزش از 6 سالگی می‏باشد.
3-3ضرورت و سابقه مراکز آموزش پیش‏ از دبستان در ایران و جهان
تاریخچه آموزش پیش از دبستان در ایران و جهان
سابقه آموزش و پرورش پیش از دبستان در ایران خیلی طولانی نیست و می‏توان گفت که با مدرنیزه شدن ایران، مهدکودک‏ها و کودکستان‏ها آخرین مراحلی بودند که به آموزش و پرورش ایران افزوده شدند. اولین امتیاز رسمی تأسیس مهدکودک به سال 2490 شاهنشاهی برمی‏گردد که خانم «برساد هوسپیان» صاحب امتیاز اولین مهدکودک در تهران بودند. اما پیش از این تاریخ، کودکستان‏های دیگری در ایران مشغول به فعالیت بودند، مهدکودک جلفای اصفهان که زیرنظر کلیسای ارامنه بود، چند سال پیش صدمین سالگرد تأسیس خود را گذراند.
در سال 2420 شاهنشاهی خانم «البیس فرهانیان» که دوره مربیگری را در روسیه دیده بودند، کار جدی خود را برای تأسیس کودکستان در تهران آغاز کرد. حدود 55 سال پیش (2485 شاهنشاهی) نیز آقای «جبار باغچه‏بان» در تبریز و خانم «قمر دولت‏آبادی» در اصفهان کودکستان‏هایی را برای کودکان تأسیس کردند.
از سال 1330 نیز کودکستان‏های متعددی در تهران و در شهرهای بزرگ ایران با روش جدید تأسیس شد. کودکستان‏های فرها، مهران، روش نو، شیوا و کوشش کودکستان‏های موفق این دوره‏ها هستند. از سال 1345 تا 1375 دوره‏های آموزشی متعددی توسط مؤسسه‏های گوناگونی از جمله «سازمان زنان، بهزیستی و انجمن زنان یهود» برای تربیت مربی تشکیل شد. برگزاری سمینارهای ماهانه با جلسه‏های بحث و گفتگو توسط خود مربیان از جمله فعالیت‏های دیگر در این سال‏ها بود.
با زیاد شدن حضور مادران در عرصه‏های کار نیاز به تأسیس انواع مهدکودک و کودکستان که بتواند در ساعت‏های کار مادران از فرزندان آن‏ها مراقبت کنند، بیشتر و جدی‏تر شد. (می‏توان گفت اشتغال مادران مهم‏ترین عامل برای راه یافتن کودکان به مراکز پیش از دبستان بوده و هنوز نیز هست)
بعد از گذشت 50 سال از آموزش رسمی، هنوز دوره‏های پیش از دبستان برای کودکان اجباری نیست و آمارها می‏گویند که فقط 50 درصد کودکان این دوره‏ها را می‏گذرانند.
مراکز پیش از دبستان در ایران شامل سه دوره یعنی مهدکودک (صفر تا 3 سال) کودکستان (3 تا 6 سال) و آمادگی (6 تا 7 سال) می‏شود.
سازمان بهزیستی تقریبا در تمام مهدکودک‏ها و کودکستان‏های دولتی و غیردولتی (البته به غیر از مراکز پیش‏دبستانی آموزش و پرورش) نظارت دارد و سعی می‏کند که با دوره‏های کوتاه‏مدت، مربیان این گونه مراکز را آموزش دهد.
سال 1363 تحت قانونی، گذراندن دوره‏های آمادگی برای ورود به کلاس اول دبستان اجباری شد و آموزش و پرورش در هر مدرسه ابتدایی، کلاس‏های امادگی را برای کودکان تشکیل داد اما از سال 1368 این قانون لغو شد.
ساختمان‏هایی که مراکز آموزش پیش از دبستان ما در آن قرار دارند، عموما در هنگام طراحی و ساخت اصلا برای چنین کاربری طراحی نشده‏اند بلکه ساختمان‏های مسکونی‏ای بوده‏اند که هر مدیری بنا به سلیقه و توانایی‏های خود سعی کرده است با بعضی تزئینات و تغییرات فضای داخلی آن را با کاربری جدید تطبیق دهد و در کل ایران چند نمونه طراحی شده بیشتر وجود ندارد: شیرخوارگاه آمنه که توسط طراحان فرانسوی ساخته شده و مهد دانشگاه تهران.
با توجه به نوپا بودن پرداختن به آموزش کودکان پیش از دبستان در ایران این پدیده نیز همچون سایر تبعات مدرنیسم و تغییر و تحولات ناشی از آن به صورتی شتابزده و بدون مطالعه، به خصوص در زمینه فضاهای خاص آموزش کودکان پیش از دبستان و تنها در حد رفع نیازهای ابتدایی و حتی پایین‏تر از رفع نیازهای ابتدایی به وجود آمده است.
3-4تاریخچه آموزش پیش از دبستان در خارج از ایران
موضوع «باغ کودکان» (Kindergarten) در ابتدا از اینجا سرچشمه گرفته است که آموزشگاه کودکان هم چون استفاده‏ای از باغ در نظر گرفته شده است که کودکان گیاهان نورس آن هستند.
گرچه این عنوان یادآورد مفاهیم دیگری نیز می‏باشد همچون آدم و حوا در باغ بهشت و روح طبیعی و پاک کودکان که در این دوره گویا در همان بهشت اولیه به سر می‏برند.
اولین کسی که به بازی‏های کودکان بیشتر از برخوردهای مکانیکی با آن‏ها در این دوره توجه کرده بود، متخصص تعلیم و تربیت اسکاتلندی «دیوید ستاو» بود. او معتقد بود که زمین بازی یک بهشت است.
«فردریک فروبل» که معاصر او بود و تقریبا مبدع مفهوم «باغ کودکان» به حساب می‏آید نیز معتقد بود که «باغ کودکان باید نمونه کوچکی از این دنیا باشد که جنبه‏های مثبت و گوناگون آن را منتصویر می‏کند».
آموزش پیش از دبستان در کشورهای مختلف جهان دربرگیرنده اصطلاحاتی چون «محل پرستاری از کودکان» Nursery School و یا Daynurery و نیز همان باغ کودکان (Kindergarten) می‏باشد که عموما طیف 3 تا 5 ساله (در بعضی جاها 6-2 ساله و در بعضی 6-3 ساله) را در برمی‏گیرد.
با وجود نقطه نظرهای مختلف در زمینه چگونگی فرآیند آموزش کودکان پیش از دبستان کل این حرکت از اوایل قرن 17 شروع شد.
در قرن 18 «ژان ژاک روسو» بر علیه روحیه اخلاقی قبل از انقلاب در فرانسه (پاریس) طغیان کرد و مسأله برخورد کودک با طبیعت و زندگی در فضای بازی را مطرح کرد.
گرچه این نظریه‏های اولیه در مورد مشکلات زندگی شهری در هیچ ساخت و سازی که به آن بتوان عنوان «معماری» را داد تا سال‏های دهه 1920 و 1930 بروز نکرد ولی تفکر در مورد چنین فضاهایی از همان ابتدای پیدایش تفکر در مورد آموزش و پرورش کودکان پیش از دبستان و به نوعی به موازات آن وجود داشته است.
چنان‏چه در اولین طرح‏هایی که توسط «رابرت اون» در مورد شهر آرمانی وی آمده است به آموزش کودکان پیش از دبستان به عنوان پدیده‏ای که در این چنین شهرهایی ضرورت دارد و درنظر گرفتن فضای خاصی برای کودکان 2 تا 6 ساله توجه شده است.
پس از آن به جز گرایش‏های محدودی که برای دستیابی به کیفیت‏های بیشتری در طراحی فضای مراکز آموزش پیش از دبستان در دهه 1930 صورت گرفت و تعداد انگشت‏شماری از حرکات مدرن قابل توجه، نمونه‏های اولیه در مقیاسی از نظر تعداد و کیفیت ساخته نشد که از آن‏ها بتوان به عنوان یک نوع خاص از ساختمان یاد کرد.
به هر حال ایده اولیه مراکز آموزش پیش از دبستان (Kindergarten) که به نیازهای محیطی تا تربیتی وابسته بود به تدریج در تعدادی جهش‏های معماری در قرن 20 ظهور کرد.

3-5نگاهی به آموزش پیش از دبستان در جهان امروز
رشد انسان از تولد و حتی پیش از تولد تا 7 سالگی مسأله‏ای است که کم و بیش در سرتاسر جهان به آن توجه کرده‏اند. پژوهش‏های اخیر نشان داده است که اگر در این مرحله رشد نسبت به کودک از نظر جسمی، روانی و تربیتی غفلت و کوتاهی شود در مراحل بعد تنها 50% از این کوتاهی را می‎توان جبران کرد.
به طورکلی می‏توان 5 هدف اصلی برای آموزش و پرورش ذکر کرد:
1- رشد و شکوفایی کودک فارق از هر گونه قید و بند و هدف‏گیری خاص از جمله قید آماده شدن برای ورود به دبستان (یعنی آن‏چه بالقوه وجود دارد به فعل می‏رسد و در این هدف آن‏چه مدنظر است کودک است و توجهی به ضرورت‏های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نمی‏شود و یا بسیار کم به آن‏ها پرداخته می‏شود).
2- آماده شدن برای ورود به دبستان، وقتی چنین هدفی مدنظر باشد عملا مرحله پیش از دبستان تابع برنامه‏ریزی‏ها و هدف‏گیری‏های دبستان می‏شود و تمام توجه و فعالیت‏ها بر این امر متمرکز می‏گردد که از کودک، دانش‏آموزی موفق ساخته شود.
3- پایه‏گذاری ارزش‏های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی در کودک، در این هدف نظام اجتماعی و سیاسی فرهنگی و تربیتی جامعه تعیین‏کننده برنامه‏ها و فعالیت‏هاست.
4- جایگزینی مادر در همه اوقاتی که به نیروی کار او در جامعه نیاز است. در این جا منظور فقط نگهداری و پرستاری نیست بلکه می‏تواند بهترین جایگزینی باشد یعنی توجه به همه جوانب پرورش جسمی و ذهنی.
5- شکستن دور باطل فقر، بی‏سوادی، عقب‏ماندگی و … کودک خوب رشد نمی‏کند چون خوب تغذیه نمی‏شود چون بهداشت او رعایت نمی‏شود، چون از آموزش لازم برخوردار نیست …
در کشورهای اروپای غربی، اسکاندیناوی و ایالات متحده آمریکا و کانادا و به طورکلی در کشورهای پیش افتاده از نظر صنعتی با بخش‏های گوناگون آموزش پیش از دبستان روبرو هستیم.
دركشورهاي اروپاي شرقي، اتحاد جماهير شوروي، چين و مغولستان 80 تا 60 درصد از كودكان سنين پيش ازدبستان ازآموزش برخوردارند در شيرخوارگاه‌ها، مهدكودك‌ها و كودكستان‌ها نگهداري و تربيت مي‌شوند. هدف اين گونه مؤسسه‌ها بيشتر هدف 2، آماده شدن براي دبستان، سه، پايه‌گذاري ارزش‌ها و 4 جايگزيني مادر است.
در كشورهاي اروپاي غربي به نيازها و خواست‌هاي فردي كودك توجه مي‌شود و در اروپاي شرقي بر ارزش رفتارهاي اجتماعي تأكيد مي‌كنند و معتقدند كه كودك در مرحله پيش از دبستان بايد بتواند منافع جمع را بر منافع فرد ترجيح دهد و اين فكر را از راه بازي‌ها و انواع فعاليت‌ها و كارهاي گروهي براي او كاملا روشن مي‌كنند.
در اروپاي شرقي به شدت به جنبه‌هاي رشد جسمي توجه دارند. ورزش، نرمش، مقاوم كردن بدن در برابر سرما با تعديل در هواي آزاد، حمام آفتاب، حمام سونا، آبتني در تابستان، حركات موزون، كم و بيش هر رو بخشي از برنامه‌هاي روزانه را تشكيل مي‌دهند و كودكان دائم در حال فعاليت هستند.
در مورد آشنايي با طبيعت معتقدند كه اين كار نبايد از راه تصوير انجام شود و بهتر است كودكان با اشياء و طبيعت مستقيما آشنا شوند. به همين دليل گردش در طبيعت و اجتماع از برنامه‌هاي مداوم كار آن‌هاست. براي تلطيف عواطف و بالا بردن ذوق هنري از موسيقي و نمايش استفاده مي‌كنند.
در ايران، يكي از مسائل، محدود شدن ديد و نگرش ما به انواع مؤسسه‌هايي كه اين آموزش را در اختيار كودكان مي‌گذارند است ما فقط شيرخوارگاه، مهدكودك، كودكستان و نهايتا كلاس‌هاي آمادگي را مي‌شناسيم و انواع ديگر آموزش براي اين گروه سني را كنار گذاشته‌ايم. با توجه به مشاهداتمان در كشورهاي اروپايي و امريكايي سعي كرده‌ايم اين واحدهاي آموزشي را به وجود بياوريم. اما امكاناتي براي اين مكان‌ها در نظر نگرفته‌ايم. (از جمله تربيت مربيان آموزش ديده و …)
براي قشر كوچكي كه از امكانات آموزش پيش از دبستان استفاده مي‌كند فقط يك هدف را در نظر گرفته‌ايم آن هم آماده شدن براي دبستان است و همه فعاليت‌ها در جهت آماده شدن براي دبستان صورت مي‌گيرد.
مسأله ديگر محدود و كم توان ماندن تربيت مربي است. تجربه‌هاي باارزشي داشته‌ايم ولي آن‌ها را دنبال نكرده‌ايم.
3-6تاريخ تحولات مدارس در ايران و جهان
تاريخ تحولات مدارس در ايران
تاريخ آموزش و پرورش در ايران به طور كلي شاهد دو نوع تحول بوده است:
1- تكامل تدريجي
2- دگرگوني بنيادي
تكامل تدريجي در واقع دال بر بهبود عمومي نظام آموزشي و عناصر آن (محتوي آموزشي، روش تدريس و سازمان تعليم) بوده در حالي كه كليت نظام حفظ و كمابيش مشابه دوره پيشين ادامه مي‌يابد. برعكس دگرگوني بنيادي مصداق مواردي است كه نظام آموزشي رايج به كلي متحول گرديده و شالوده‌اي جديد بر جاي آن مي‌نشيند. تأثير اين گونه تحول بر محيط كالبدي آموزش نيز به همين ترتيب دو وجهي است:
«فضاي تعليم و تربيت توسعه يافته و فضاي تعليم و تربيت دگرگون شده».
اين گونه تحولات به استناد شواهد تاريخي از دو ريشه متفاوت سرچشمه گرفته‌اند. تكامل آشي هميشه بستگي به شرايط سياسي مساعد داشته است در حالي كه دگرگوني نظام آموزشي همواره ناشي از تغيير در فرهنگ جامعه بوده است. به بيان ديگر قدرت ثبات و رونق سياسي در ادوار مختلف تاريخ ايران، سبب توسعه تعليم و تربيت عمومي شده اما تحول نگرش و باورهاي فرهنگي مردم كه اتفاقا هميشه در پي بحران‌هاي سياسي تحقق پذيرفته است به شالوده آموزش و پرورش رايج و ظهور مفهوم و معني جديدي از آن منتهي شده است.
در اين جا به بررسي اجمالي نظام آموزش و پرورش كشور در ادوار مختلف تاريخي مي‌پردازيم.
1-الف- آموزش و پرورش در دوره باستان
در ايران باستان، خانواده مركز مهم آموزش و پرورش بود. به اين دليل در طبقات مختلف كودكان در اساس آموزش خانواده خود بزرگ مي‌شدند و به ندرت كودك برزگر يا صنعتگري وارد طبقه ديگري مي‌گرديد و آموزش آن طبقه را فرامي‌گرفت.
در هر حال آن‌ها به دو نكته مهم توجه داشتند:
1- آموزش و پرورش روح از طريق آموزش ديني
2- آموزش و پرورش جسم از طريق تربيت ديني
به طور كلي سازمان عمده تعليم و تربيت عبارت است از: خانواده، آتشكده، دربار شاهنشاهي، دبستان و منظور از تربيت را در اين دوره مي‌توان در سه جمله خلاصه كرد:
1- خدمت به اجتماع
2- خدمت به خانواده و رفع مسئوليت از پدر و مادر
3- برتري هر فرد بر ديگران
از نظر ويژگي‌هاي معماري مراكز آموزشي در اين دوره اگرچه هيچ نشان فيزيكي در دست نيست اما به مدد ماهيت فعاليت‌هاي آموزشي، ورزشي آن‌ها مي‌توان به تصوري معمارانه از آن‌ها نزديك شد. يكي از مهم‌ترين مراكز آموزشي اين دوره اگوراها بودند. مي‌توان اگوراها را از نقطه نظر شهري محوطه‌هاي پيرامون آتشكده‌ها براي تجمع عوام و برپايي آموزش‌ها و رقابت‌هاي جسمي و بدني تعريف كرد. گروه ديگر مراكز آموزشي ايران باستان، مدارس و مراكز علمي بزرگ بودند كه فعاليتشان كمتر جنبه عمومي و همگاني داشت و اساسا راهيابي بدان‌ها در انحصار طبقه ممتاز جامعه بود. ارتباط مستقيم اين مراكز با دربار حاكي از تسهيلات اقتصادي و سياسي در خدمت آن‌هاست كه بدون شك در معماري پرشكوه آن‌ها متجلي گرديده بود. به طور كلي از بررسي بناهاي ساساني دو ويژگي عمومي را مي‌توان محتمل فرض كرد:
ويژگي اول
استفاده از فضاي مركزي احاطه شده توسط اتاق‌هاي جانبي است. اين فضا مي‌تواند يك حياط مربع شكل و يا يك گنبد خانه بزرگ و حجيم باشد. اما درهر صورت دسترسي اصلي به اتاق‌هاي جانبي از طريق آن ميسر است. اين فضاي مركزي ضمن آن كه قلب مجموعه را تشكيل مي‌دهد آرايش نسبتا متقارن ساير فضاها را نيز تابع خود مي‌سازد.
ويژگي دوم
بهره‌گيري از دو نوع فضاي اصلي در تركيب بنا است: ايوان‌هاي كشيده با پوشش طويلي قوسدار موسوم به طاق آهنگ و اتاق‌هاي مربع شكل با پوشش گنبدي.
نكته مهم ديگر در مورد معماري اين دوره قرابت معماري اين مراكز (هم در شيوه و هم تفكيك) با بناهاي دولتي و كاخ‌هاي هم عصر خويش و تأثيرپذيري از سنت معماري يونان و روم كه غالبا متوجه تزئينات خارجي بنا بوده، است.
يك نمونه كه مي‌توان الگوي نزديك‌تري به معماري آموزشي دوره ساساني باشد كاخ سروستان است.

فصل 4
مطالعات سياسي ، اقتصادي
4-1مقدمه
با توجه به رشد جمعيت كشور و به تبع آن رشد جمعيت دانش‌آموزي، احداث فضاهاي آموزشي به عنوان يكي از عوامل اصلي و مؤثر در آموزش و پرورش بر اساس موازين علمي مورد توجه قرار گرفته است.
از آن‌جايي كه اهداف آموزش و پرورش و ويژگي‌هاي فضايي و كالبدي واحد آموزشي به عنوان يكي از عوامل تأثيرگذار بر ميزان فراگيري دانش‌آموزان شناخته شده است، تدوين اهداف، اصول و معيارهاي علمي و فني براي ساخت اين قبيل فضاها لازم و ضروري مي‌باشد. در اين راستا، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور به استناد ماده 23 قانون برنامه و بودجه، كه سازمان را مسئول تهيه و تدوين و ابلاغ ضوابط و دستورالعمل‌هاي طرح‌هاي عمراني مي‌داند، تهيه ضوابط براي فضاهاي آموزشي را ضروري دانسته و نسبت به انجام آن اقدام نموده است.
اين ضوابط و معيارها كه منتج به ايجاد فضاهاي آموزشي بهينه و متناسب با ارتقاء كيفيت نظام آموزشي مي‌گردد با مطالعه تحقيقات انجام شده در داخل و خارج از كشور و با در نظر گرفتن امكانات و شرايط اقتصادي و سياست‌هاي نظام آموزشي صورت گرفته است. اين ضوابط بر مبناي سياست‌ها، دستورالعمل‌ها و نظام‌نامه‌ها، برنامه‌هاي آموزشي و پرورشي و اطلاعات كسب شده از كارشناسان و مسئولان دفاتر ستاد اجرايي دستگاه‌هاي ذيربط، بخش خصوصي و با در نظر گرفتن نيازهاي آموزشي تهيه شده است و رعايت آن‌ها در طراحي و برنامه‌ريزي الزامي مي‌باشد.
در اين‌جا لازم به توضيح است كه:
نظام آموزشي عبارت است از مجموعه برنامه‌ها و روش‌ها و سيستم‌هاي آموزشي ومقررات پايه كه از طرف وزارت آموزش و پرورش ساير مراجع ذيصلاح اعمال مي‌گردد.
مدرسه (واحد آموزشي) بر اساس ماده يك آيين‌نامه اجرايي آموزش همگاني وزارت آموزش و پرورش سازماني است كه مبناي معيارهاي رسمي تأسيس مي‌شود و بانظارت ادارت آموزش و پرورش، مسئوليت اجراي برنامه‌هاي مصوب پرورشي و آموزشي كشور را در سطح تحصيل معين عهده‌دار مي‌گردد. در اين آيين‌نامه مدرسه هر يك از مكان‌هايي را كه تحت عنوان دبستان و راهنمايي و آموزش عمومي بزرگسالان براي اجراي برنامه‌هاي آموزش همگاني تأسيس مي‌شود، دربرمي‌گيرد.
4-2اهداف آموزش و پرورش در سال 1319
در قانون اساسي معارف هدف از تأسيس مكاتب و مدارس ابتدايي به طور كلي: تربيت اخلاقي، علمي و بدني كودكان قيد شده بود. شوراي عالي فرهنگ در دي ماه 1319 منظور از تعليمات ابتدايي را چنين بيان كرده است:
– پرورش كودك به نحوي كه داراي بنيه سالم، اخلاق پسنديده، عادت‌هاي نيك، قضاوت صحيح و نظم و ترتيب در فكر و بيان باشد.
– آموختن مقدمات مطالبي كه مورد احتياج آينده كودك است. اين اطلاعات بايد به صورتي انتخاب شوند كه هم احتياجات اوليه زندگاني دانش‌آموزان را رفع كند و هم در تربيت قواي دماغي و روحي كودك مؤثر باشد.
طبق برنامه مصوب شوراي عالي فرهنگ در سال 1319، دانش‌آموزان در كلاس اول دبستان 22 ساعت در كلاس‌هاي دوم، سوم، چهارم، پنجم و ششم هر كدام 28 ساعت درس در هفته داشتند و مواد درسي شامل: فارسي، اخلاق، حساب، هندسه، نقاشي و كار دستي، تاريخ، جغرافيا، علم‌الاشياء، مشق خط، سرود، ورزش و پيشاهنگي با ساعات متفاوت آموخته مي‌شد.

4-3اهداف آموزش و پرورش در سال 1342
در سال 1342 شوراي عالي فرهنگي به هنگام تصويب برنامه‌هاي درسي كلاس‌هاي اول تا چهارم ابتدايي، هدف از تعليمات ابتدايي را كه به شرح زير پيشنهاد شده، كامل و متعادل كردن قواي بدني، ذهني، عاطفي و اجتماعي مي‌داند به گونه‌اي كه طفل از هر طبقه‌اي كه باشد فردي مفيد و سعادتمند براي خود و طايفه بار آيد. در اين مصوبه به اصول زير در آموزش كودكان دبستاني و تنظيم برنامه‌هاي مدارس مورد تأكيد قرار گرفته است:
– رشد قواي جسمي و تأمين سلامت روحي كودكان.
– آموختن درست خواندن، درست نوشتن و درست حساب كردن.
– توسعه علاقه به خانواده و زندگي خانوادگي.
– پرورش گفتار و رفتار طفل براي برخورد محترمانه با ديگران.
– توسعه و رشد ايمان و نيروهاي معنوي.
– توسعه علايق هنري و پرورش نيروي ابتكار و ابداع براي ابراز استعدادهاي هنري.
– توسعه نيروي اعتقاد صحيح و به جا.
– آشنايي و علاقمندي به موازين مدني و فرهنگ ملي.
– آموختن راه برخورداري از اوقات بيكاري.
– پي بردن به ارزش و اهميت كار.
– آموختن تجارب اوليه براي تحصيل‌ورزي.
– شناختن طبيعت، مشخصات محيط زندگي و آموختن راه استفاده و طريق برطرف ساختن دشواري‌هاي موانع موجود.
– آموختن راه صحيح رسيدن به پول و چيزهاي ديگر.
4-4اهداف آموزش و پرورش در سال 46-1345
در اسناد ومدارك مربوط به طراحي برنامه دوره پنج ساله ابتدايي كه از سال تحصيلي 46-1345 آغاز شده است، هدف از دوره پنج ساله ابتدايي كه براي تمام اطفال كشور اعم از شهري و روستايي، مجاني و اجباري يكسان پيش‌بيني شده است.
آموزش سواد يعني خواندن، نوشتن و حساب كردن و پرورش نيروي جسماني و عقلاني اطفال به منظور آماده ساختن آنان براي سازش با شرايط ساده زندگي، معرفي شده است. اين هدف از راه پرورش استعدادهاي ذاتي كودك و با استفاده از روش‌هاي حسي و عملي تأمين خواهد شد نه از راه فشار و تحميل و اجبار. در اين دوره توانايي‌هاي گوش دادن، سخن گفتن، نوشتن، خواندن، مشاهده كردن، شمردن، اندازه گرفتن، ساختن پرورش مي‌يابد.
براي نيل به اهداف فوق در برنامه درسي 5 ساله ابتدايي دروس زير مطرح شد:
1- ديني و اخلاق
2- زبان و ادبيات فارسي
3- حساب و هندسه
4- علوم تجربي و بهداشت
5- تعليمات اجتماعي
6- هنر و كار دستي
7- ورزش و بازي
مطالعات مربوط به اهداف و برنامه‌هاي آموزش ابتدايي ادامه يافت و اهداف ويژه اين دوره بدين شرح اعلام شد:
– پرورش فضايل ديني و اخلاقي دانش‌آموزان.
– پرورش استعدادهاي دانش‌آموزان و كمك به رشد خلاقيت آنان.
– پرورش قواي جسمي دانش‌آموزان.
– ايجاد مهارت‌هاي اساسي در زمينه خواندن، نوشتن و حساب كردن.
– آموزش نكات بهداشتي به منظور رعايت مسائل بهداشتي در خانواده و جامعه.
– آشنا كردن كودكان و عادت دادن آن‌ها به زندگي جمعي خارج از خانواده.
– آماده كردن اطفال براي ادامه تحصيلات بالاتر.
– آشنا كردن آن‌ها به اطاعت از قانون.
4-5اهداف آموزش و پرورش در سال 70-1369
– پرورش قواي جسمي دانش‌آموزان
– پرورش فضائل ديني و اخلاقي
– پرورش استعدادهاي دانش‌آموزان و كمك به رشد خلاقيت
– آشنا كردن آن‌ها و عادت دادن آن‌ها به زندگي جمعي خارج از خانواده
– ايجاد مهارت‌هاي اساسي در زمينه خواندن و نوشتن و حساب كردن
– آموزش نكات بهداشتي
– آماده كردن اطفال براي ادامه تحصيلات
– آشنا كردن آن‌ها به اطاعت از قانون
– دروس ارائه شده: قرآن، تعليمات ديني و اخلاق، خواندن و درك بيان دستور زبان فارسي، املاء فارسي، انشاء فارسي، تعليمات اجتماعي، علوم تجربي و بهداشت، حساب و هندسه، هنر و ورزش.
4-6اهداف آموزش و پرورش در سال 1376
آموزش و پرورش ايران در راستاي كمك به رفع نيازهاي كودك، اهداف و اصولي را به شرح زير در نظر گرفته است:
1- اصل كرامت ذاتي انسان كه به لزوم رعايت احترام و تكريم يكايك دانش‌آموزان اشاره دارد.
2- اصل اختيار و آزاد گذاشتن دانش‌آموز در بازي و حركت.
3- اصل مسئوليت انسان گفته مي‌شود در تربيت اسلامي لازم است كه هر كس به مسئوليت‌هاي خود عمل كرده يا نظارت شود.
4- اصل توأم ساختن علم با عمل كه لازمه آن همراهي آموزش با تجربه است.
5- اصل فضيلت علم، برتري هدايت و تربيت، كه لازمه آن تدبير (حل مسئله يا نوآوري) و هدايت و تربيت (كه عملا منجر به شكوفايي استعدادها مي‌شود) است.
6- لزوم رشد «اعتماد به نفس» كه از اهداف اوليه اكثر نظام‌هاي آموزشي و پرورشي محسوب مي‌شود.
7- ايجاد زمينه‌هاي لازم براي حفظ و تداوم استقلال فرهنگي، اقتصادي و سياسي از طريق آشنا ساختن دانش‌آموزان به علوم، فنون، صنايع و حرف مورد نياز جامعه بر اساس اولويت‌هاي موجود در كشور.
8- شناخت، شكوفا كردن و پرورش استعدادهاي دانش‌آموزان و تقويت روح بررسي و تتبع و تحقيق و ابتكار و خلاقيت در تمام زمينه‌هاي علمي، فني، فرهنگي و علوم اسلامي با تأكيد بر نفي روحيه مدرك‌گرايي.
9- تقويت روحيه دعوت به خير، امر به معروف و نهي از منكر به عنوان وظيفه‌اي همگاني و متقابل.
10- ايجاد روحيه پاسداري از قداست و استواري بنيان و روابط خانوادگي بر اساس تعاليم عاليه اسلام.
11- ايجاد تقويت روحيه اخوت و تعاون عمومي و انفاق و ايثار.
12- ايجاد روحيه صرفه‌جويي و قناعت و پرهيز از اسراف و تبذير و مصرف‌گرايي.
13- تقويت حس مسئوليت و اهتمام به امور مسلمين و پايبندي به نظم و انضباط.

4-7اهداف آموزش و پرورش در سال 1382
در برنامه‌ريزي آموزشي دروس ابتدايي اهداف زير مدنظر مي‌باشد:
– آماده‌سازي كودك جهت پذيرش تربيت اسلامي و جلب توجه به سوي خداوند و آفرينش و تقويت مباني اعتقادي وي به اصول دين، واجبات، محرمات و عبادات و تقويت فضاهاي اخلاقي دانش‌آموز.
– فراگيري و نگارش صحيح خواندن و نوشتن و استفاده از كتب و ساير منابع مورد استفاده عموم.
– ايجاد روحيه احترام به قانون و شناخت روابط ساده اجتماعي.
– آموزش اجمالي مسائل سياسي، اجتماعي، تاريخي و جغرافيايي كشور.
– آموزش مفاهيم اوليه رياضيات و تقويت و تكميل آن‌ها جهت فهم روابط ساده رياضي و توانايي.
حل مسائل عادي روزمره.
– آموزش و آشنايي عملي و بهداشت فردي و جمعي.
– ايجاد روحيه تلاش و كوشش و تقويت خلاقيت و استعدادهاي عملي.
– افزايش توانايي و قابليت‌هاي جسمي كودكان، آموزش مهارت‌ها و چالاكي‌هاي حركتي.
نتيجه‌گيري
4-8اهداف آموزش و پرورش دبستان
1- تلاش در جهت آموزش مقدماتي عمومي به كودكان بر اساس رشد ذهني و جسماني آن‌ها.
2- شكوفايي درك صحيح و روحيه همكاري و حس استقلال.
3- شكوفايي درك و مهارت اساسي در خصوص غذا و خانه‌داري و … كه در زندگي روزمره بدان نياز دارد.
4- يادگيري نظام‌هاي زبان.
5- شكوفايي در جهت فهم و درك صحيح روابط رياضي.
6- شكوفايي توانايي در جهت مشاهده و طبقه‌بندي پديده‌هاي طبيعي.
7- شكوفايي و مهارت در زمينه‌هاي موسيقي، هنرهاي ظريف، ادبيات و …
8- در دست گرفتن ابتكار عمل توسط خود شاگردان و تبديل شدن آموزگار به راهنما.
9- فراهم آوردن امكانات و شرايط لازم براي رشد جسمي كودكان.
مشكل آموزش و پرورش امروز را شايد نبايد در اهداف آن دنبال كرد بلكه بيشتر روش‌ها و ابزار رسيدن به اين اهداف است كه مشكل‌ساز شده است. آن‌چه را كه بتواند باعث بهبودي در اين مورد شود شايد بتوان به سه دسته تقسيم نمود:
1- يادگيري به جاي ياددهي
– استفاده وسيع از تكنولوژي‌هاي جديد
– جايگزين كردن مفهوم آموختن به جاي مفهوم آموزش
– انعطاف‌پذيري مراكز آموزشي
2- نوآوري به جاي يكسان‌سازي
– تقويت هويت‌هاي خلاق
– از كميت به كيفيت پرداختن
– گذز از شيوه‌هاي متحدالشكل تدريس و رو آوردن به شيوه‌هاي متنوع در آموزش جديد بايد به كودكان تكيه كرد.
3- دگرگوني محيط كالبدي
– تقويت روحيه تقويت و كنكاش با وجود آوردن فضاهاي مورد نياز به مسأله پرورش و نه فقط آموزش
– تقويت حس مشاهده و تجربه
– ايجاد فضاهاي باطراوت و متناسب با روحيه كودكان
– شكستن خط نگاه معلم و شاگردان و ايجاد فضا براي ارتباط شاگردان با يكديگر
4-9اهداف آموزش و پرورش در كودكستان‌ها ومراكز پيش‌دبستاني
1- توجه به نيازهاي فردي و تبيين و پرورش فرديت و آزادي رشد طبيعي.
2- حمايت از فعاليت‌هاي بياني.
3- تأكيد بر استفاده از وسايل كمك آموزشي- فرصت بيان فعالانه.
4- تأكيد بر همكاري در كودكستان كه مقدمه مسئول بودن در اجتماع است.
5- تأكيد بر اصل آزادي و آزاد گذاشتن كودك در بازي و حركت.
6- لزوم رشد اعتماد به نفس.
7- كمك به رشد شخصيت و فراگيري اوليه.
8- تشويق به استفاده از زبان در زندگي روزمره و توسعه در خصوص صحبت كردن و گوش فرا دادن به سخنان ديگران.
9- غني ساختن خلاقيت كودك از طريق تجربيات گوناگون.
10- آماده شدن براي ورود به دبستان.
11- ارتباط با طبيعت و آشنايي آن و تشويق علاقه به محيط و اطراف و احساس احترام نسبت به آن.
12- تشويق به عادات اساسي زندگي.
13- فراهم آوردن امكانات و شرايط لازم براي رشد جسمي كودك.
براي رسيدن به اين اهداف بايد تغييراتي در محيط، روش و ابزار رسيدن به اين اهداف ايجاد كنيم.

و……………………………………….

************************************************************

فهرست مطالب:

چکیده
فصل اول
كليات
1-1مقدمه
1-2طرح مسئله
1-3ضرورت انجام موضوع
1-4از نظر موقعیت فیزیکی
1-5اهداف پژوهش
1-6معرفی سایت
1-7روند تحقیق

فصل دوم :
مطالعات جغرافيايي ، اقليمي و طبيعي
2-1استان تهران در يك نگاه:
1- ناهمواري¬هاي استان تهران:
2- آب¬وهواي استان تهران:
3- وضعيت تابش نور خورشيد در تهران:
4- وضعيت بادهاي تهران:
2-2معرفي شهر تهران:
2-3ویژگی های اقلیمی طرح
2-4موقعیت جغرافیایی
2-5دما:
2-6  رطوبت نسبی:
2-7بارندگی:
2-8تابش خورشید
2-9باد
2-11نتایج
2-12ویژگی های مکانی طرح
نتایج
2-13پارک لاله:
2-14توانائیهای شهری
2-15توانائی های چشم انداز
2-16توانایی های دسترسی و حرکتی
2-17معرفی سایت:
فرمی تقریبی با ذوزنقه قائم الزاویه شکل می باشد.
همسایگی ها:
2-18دلایل انتخاب سایت
2-19 بررسی روند 200 سال توسعه گسترش تهران
2-20سیمای طبیعی و جغرافیایی بستر تهران
2-21عوارض طبیعی شهر تهران
2-22زمین شناسی و مقاومت خاک
لرزه شناسی:

فصل سوم 
مطالعات تاريخي  موضوعي
سن تحصیل در اوستا مطالعات تاریخی موضوعی
3-1مقدمه
3-2آغاز سن آموزش در ایران و جهان
3-3ضرورت و سابقه مراکز آموزش پیش‏ از دبستان در ایران و جهان
تاریخچه آموزش پیش از دبستان در ایران و جهان
ابتدایی و حتی پایین‏تر از رفع نیازهای ابتدایی به وجود آمده است.
3-4تاریخچه آموزش پیش از دبستان در خارج از ایران
3-5نگاهی به آموزش پیش از دبستان در جهان امروز
3-6تاريخ تحولات مدارس در ايران و جهان
تاريخ تحولات مدارس در ايران
1-الف- آموزش و پرورش در دوره باستان
ويژگي اول
ويژگي دوم
1-ب- دوره تاريخي از صدر اسلام تا 250 هجري
-ج- دوره تجديد حيات و استقلال ايران (250 تا 656 هجري)
دوره صفويه (دوره شكوفايي فرهنگ ايران)
3-7بررسي دوره معاصر (از اواسط قرن 19 تا حال حاضر)
3-8تاريخ تحولات مدارس در خارج از ايران
2-الف- بيداري (1916-1900)
2-ب- اميدواري (1945-1916)
3-9آموزش و پرورش در آينده (نقش آموزش براي فردا)
نتيجه‌گيري
شناخت مخاطبين پروژه (كودكان)
3-10مقدمه
3-11مفهوم دوران كودكي
3-12عوامل پيدايش مفهوم دوران كودكي
3-13مراحل رشد در دوران كودكي
3-14 مرحله حسي و حركتي (3-1 سالگي)
3-15مرحله بيش عملياتي (6-3 سالگي)
3-16مرحله عملياتي عيني (13-7 سالگي)
3-16مرحله عمليات صوري (قياسي) (18-13 سالگي)
زمينه‌هاي رشد
3-18اجتماع کودکان
مقدمه
3-19کودک و همسالان
3-20کودک و بزرگسالان
3-21نتيجه‌گيري
نيازها و علايق كودكان
3-22مقدمه
نيازهاي اساسي كودكان از ديدگاه روانشناسان
3-23نيازها از ديدگاه موري
3-24نيازها از ديدگاه مزلو
3-24نيازها و علايق ذاتي كودكان
3-25فعاليت‌هاي سا ختني
3-26جمع‌آوري اشياء
3-27معماهاي مصور و شكل‌هاي خنده‌دار
3-28راديو و تلويزيون
3-29رؤياهاي روزانه يا خيالبافي
3-30 بازي
الف- كودك و بازي
ب- تعريف بازي
3-31فرآيند بازي
د- اهداف بازي
هـ- بازي و رشد اجتماعي
و- بازي و ساخت شخصيت
ز- بازي و رشد هوشي
م- عوامل مؤثر در بازي
3-32ي- ده اصل طراحي
1- كاربرد عناصر طبيعي
2- تنوع و انسجام
3- رمز و راز پيچيدگي
كودك برانگيخته شود براي يك بازي هيجان‌انگيز بسيار مفيد است.
4- خلوت و آسايش
5- محصوريت
6- مسائل صوتي و اكوستيك
7- راه‌يابي
8- نظارت‌پذيري و قابل رؤيت بودن
9- سايه‌اندازي
10- فضاي حايل و منطقه بي‌طرف
3-33كودك و هنر
الف- دنياي كودك در نقاشي‌ها او
ب- شناخت ويژگي‌هاي رواني كودكان از نقاشي‌هاي آنان
د- روانشناسي رنگ‌ها
ل- كودكان و رنگ‌ها
3-34كودك و ادبيات كودك
الف- داستان
ب- شعر
كشوري در ادبيات كودكان و نوجوانان آن كشور است.
ج- قصه
3-35نتيجه‌گيري
بررسي سياست‌گذاري‌ها و تجربيات جهاني
3-36مقدمه
راه‌حل‌هاي اثربخش براي دشواري‌هاي آموزش و پرورش توانا مي‌سازد.
3-37ژاپن
3-38اهداف آموزش و پرورش براي قرن آينده
کیفیت آموزش و بهره‏مندی همگانی شامل:
فعالیت‏های گروهی، یادگیری گروهی
3-39مزيت‌هاي ارتقاء دانش‌آموز به كلاس بالاتر بدون احتساب نمره و امتحان
3-40برنامه‌ريزي درسي در آموزش ابتدايي
3-41 آزمون‌ها و چگونگي گذر از مقاطع تحصيلي
1- كودكستان‌ها
2- دبستان‌ها و دوره اول دبيرستان
3- دوره دوم متوسطه و مدارس عالي فني
3-42کوشش رمز موفقیت در تحصیل
3-43مدرسه ابتدایی «اوگاوا»
سنگاپور، مالزی، تایلند
انگلستان
3-44سيستم كلي تحصيلي
3-45وضعيت آموزشي و اداره مدارس
3-46موزه کودک يورکا  (Eureka children Museum)
الف- معرفی بنا
3-47- کار و زندگی
3-48ارتباطات و مخابرات
3-49- من و بدن من
3-50- چيزها
3-51- پارک شفق
-الف- نظام استقرار و همجواری‏ها
-ب- دسترسی‏ها
-ج- سازماندهی
3-52- بررسی ویژگی‏ها در مقیاس خرد
3-53معماری منظر و بنای پارک
3-54نظام ساخت و ساز
3-55 – معرفی بنا
3-56- ارتباطات داخلی و خارجی مجموعه
تحلیل مساحت‏ها

فصل 4
مطالعات سياسي ، اقتصادي
4-1مقدمه
4-2اهداف آموزش و پرورش در سال 1319
4-3اهداف آموزش و پرورش در سال 1342
4-4اهداف آموزش و پرورش در سال 46-1345
– آشنا كردن آن‌ها به اطاعت از قانون.
4-5اهداف آموزش و پرورش در سال 70-1369
4-6اهداف آموزش و پرورش در سال 1376
4-7اهداف آموزش و پرورش در سال 1382
نتيجه‌گيري
4-8اهداف آموزش و پرورش دبستان
3- دگرگوني محيط كالبدي
4-9اهداف آموزش و پرورش در كودكستان‌ها ومراكز پيش‌دبستاني

فصل 5
مباني نظري طراحي

5-1مقدمه
5-2مبانی نظری آموزش و پرورش مدرن
مقدمه
5-3تحولات کمی و کیفی در آموزش و پرورش جدید
5-4تقابل آموزش و پرورش نوین و کلاسیک
5-5مبانی فلسفی محیط تعلیم و تربیت سنتی و جدید
تعلیم چیست، تقابل دیدگاه‏های سنتی و جدید
5-6ریشه‏های ظهور محیط تعلیم و تربیت مدرن
5-8پنج خصلت شاگرد محور:
5-9ویژگی‏ها و ارکان نظام آموزشی شاگرد محور
یکم- مسئولیت‏ پذیری
دوم- مشارکت ‏پذیری
سوم- مداخله‏ پذیری
5-10تعلیم جمعی و آموزش گروه مدار
5-11سیر تحول در دگردیسی شکلی کلاس درس
4- الف- کلاس درس مستطیل: دانش‏آموز منفعل و تهی
4- ب- کلاس درس مربع: دانش‏آموز فعال
4- ج- کلاس حلقه‏ای: دانش‏آموزان اجتماعی
4- د- کلاس درس باز: دانش‏آموز کنکاش‏گر
5-12اهداف و استراتژی‏ها در سازماندهی فضای آموزش
اهمیت ساماندهی فضای آموزش
5-13سازگاری محیط کالبدی با دگرگونی‏های آموزشی
5-14مفهوم برنامه‏ریزی فضایی در محیط آموزشی باز
5-15اصول پایه و ضوابط طراحی در فضاهای آموزشی
شکل‏گیری فضا در ذهنیت و احساس کودک
1- الف- بینایی (sigh)
1-ب- شنوایی (Sound)
1-ج- لامسه (Touch)
1-د- پویایی (Smell)
1-ل- چشایی (Taste)
5-16 نگاهی به مدارس فردا
خلاقیت
5-17تعریف خلاقیت
5-18خلاقیت و استعداد
5-19عوامل مؤثر در خلاقیت
5-20میزان مهارت
5-21ویژگی‏های شخصی
5-22به تعویق انداختن ارزیابی
5-23داشتن فکر باز
5.-24پرورش قدرت خلاقیت
5-25بازی‏های فکری
5-26فعالیت‏های ذوقی خلاقه
5-27مطالعه و نویسندگی
5-28حل خلاق مسائل
5-29کودک و معماری
مقدمه
5-30دریافت حس کودک از فضا
دیگر نمی‏خواهد با آن‏ها بازی کند.
5-31تاثیر شخصیت کودک بررابطه او با فضا
5-32غنی‏سازی فضا برای رشد همه جانبه حواس کودک
5-33شرایط محیطی و کالبدی بر کودکان
5-34شرایط کالبدی
1-ج ابعاد و اندازه‏ها
1- د جنس
1- ل تزئینات
1- م- مبلمان آموزشی
5-35- تعداد طبقات در مدارس
ساختمان‏های دو طبقه
ساختمان سه طبقه
5-36کودک و فضای ساخته شده. (دستورالعمل معماری برای کودکان)
– محیطی با فضای کافی
2- اتاق همگانی
3- اتاق‏های کوچک با درها
4- طاقچه، گوشه، برآمدگی
5- پله‏ها
6- طبقه دوم
7- برج‏ها، خانه‏های درختی، و مکان‏های بالا
8- ساختار خانه
9- اضافه شدن عناصر
10- مبلمان کودک
11- بازی‏های مخصوص
12- اشیاء بزرگترها
تصویر، نقشه کتاب، کتابخانه
آشپزخانه کودکان در گوشه آشپزی
13- جاهای مختلف برای نگهداری انواع چیزها
14- چشم انداز پنجره‏ها و دیگر پل‏های ارتباطی
15- مکان خارجی در داخل
16- بیرون و اطراف خانه
17- طبیعت
5-3-7-2- طراحی کیفی
نمای اشتباه ناپذیر خانه
2- نماهای خانه
3- ورودی‏های دعوت‏کننده
– فرم‏های آشنا
5- روشنایی
6- راحتی (آسایش)
7- زندگی چوبی
8- رنگارنگ
9- دستشویی- نه اتاق بچه
5-37نتیجه‏گیری
5-38بررسی الگوهای شهری در تناسب با موضوع
الگوی 57، کودک در شهر
الگوی 73 زمین‏های بازی اکتشافی
الگوی75، خانواده (The Family)
الگوی 86، خانه کودک (children home)
الگوی 137، محوطه کودک

فصل 6 :برنامه‌ريزي معماري و چگونگي تحقيق
6-1مقدمه (برنامه‌ريزي معماري و چگونگي تحقيق)
6-2- جمع‌بندي فصول گذشته
6-3تدوين مباني نظري طرح
6-4اهداف طرح
هدف كلي
اهداف تبعي
محيطي
اجتماعي و فرهنگي
6-5 اصول طراحي
6-6معيارهاي طراحي
معيارهاي زيست محيطي
معيارهاي زيبا شناختي
معيارهاي عملكردي
6-7تناسبات انساني و نقش آن در طراحي
6-8اصول و معيارهاي طراحي فضاهاي آموزش و پرورش
مكان‌يابي واحدهاي آموزشي.
كاربري‌هاي سازگار
كاربري‌هاي ناسازگار
كاربري‌هاي ناسازگار
شرايط محيطي
جهت‌يابي
دسترسي
6-9ايمني
ايمني در مقابل سوانح طبيعي
ايمني در مقابل سوانح غيرطبيعي
2-الف- حريق
2-ب- خطوط انتقال و توزيع برق
– ايمني در مسير حركت
– ايمني در مسير پله
3-د- شرایط ایمنی پوشش کف
3-م- شرایط ایمنی درها
3-و- شرایط ایمنی پنجره‏ها
3-هـ- شرایط ایمنی در فضاهای بهداشتی
3-ی- شرایط ایمنی تجهیزات
6-10عمده‏ترین ویژگی‏های اقلیمی برای ساختمان‎های آموزشی به شرح زیر است:
6-11برنامه فیزیکی طرح
6-12- فضاها و نکات مورد لزوم برای اطمینان
6-13مدارس ابتدايي (دخترانه، پسرانه)
6-14بخش تحقیقات و پژوهش
– کتابخانه
3-الف- تجهیزات کتابخانه
6-15بخش همایش (سالن اجتماعات)
6-16ضوابط
6-17اتاق پروژکتور
6-18بخش مدیریت و روابط عمومی
6-19بخش خدماتی و رفاهی
6-20رستوران
6-21فضاهای تأسیساتی
6-22بخش فضاهای باز محوطه
1-الف- محل تجمع و قدم زدن
1-ب- فضای سبز
1-ج- فضاهای بازی
6-23- اختیارات برای برنامه‏ریزی فضا
– رفتار بچه
– مقررات ایمنی
6-24ایده‏های طراحی برای فضاهای باز
شکل زمین
چمن
زمین مسطح
شن دریا
کاشت گیاه
6-25مشخصات (Educationd) پرورشی اسباب بازی
6-26مشخصات طراحی
1-د- فضاهای ورزشی و تفریحی
– فضاهای ارتباطی و فضاهای غیرمفید محوطه
6-27تاسيسات
6-28سیستم‏های تأسیسات الکتریکی
6-29تأسیسات روشنایی
6-30تأسیسات مخابراتی
6-31تأسیسات کنترل
6-32تأسیسات مکانیکی
الف- تأسیسات آب سرد و گرم
ب- تأسیسات حرارتی و برودتی
انتخاب سیستم تهویه مطبوع سالن‏ها
6-33توزیع انرژی در سالن
6-34سیستم تهویه مطبوع قسمت‏های آموزشی اداری و فضاهای مشابه
6-35سیستم تخلیه هوا
ج- تأسیسات آبرسانی و آبیاری
– تأسیسات اطفاء حریق
د- تأسیسات جمع‏آوری آب‏های سطحی و فاضلاب
6-36سیستم‏های آکوستیک
فصل هفتم:
7-1شرح پروژه
معماري
كانسپت:
سازه:
مقدمه: 2-7
7مزایای سقف کامپوزیت کرمیت:
سقف های کمپوزیتی در سازه های فلزی:4-7
منابع
فهرست منابع لاتین